Γεννημένος στην Κεφαλονιά, ο καθηγητής Φώτης Παυλάτος υπήρξε πρωτοπόρος γιατρός και εκ των θεμελιωτών της Ενδοκρινολογίας στην Ελλάδα. Με μεταπτυχιακές σπουδές και ερευνητικό έργο στην Καλιφόρνια, το 1965 επινόησε την αναγνωρισμένη παγκοσμίως διαγνωστική δοκιμασία της υπερλειτουργίας των επινεφριδίων με τη χορήγηση δεξαμεθαζόνης, γνωστή σήμερα διεθνώς ως Δοκιμασία Παυλάτου (Pavlatos test). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εξελέγη το 1969 υφηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διέγραψε μια μεγάλη διαδρομή στο Λαϊκό Νοσοκομείο, όπου δημιούργησε και λειτούργησε το Ενδοκρινολογικό και Διαβητολογικό εξωτερικό ιατρείο, ενώ ως επικεφαλής της Ιατρικής Εκπαίδευσης στο ίδιο πανεπιστημιακό νοσοκομείο, οργάνωσε και καθιέρωσε την Ιατρική Βιβλιοθήκη που εξελίχθηκε σε μία εστία γνώσης για όλες τις γενιές ελλήνων γιατρών που ακολούθησαν.
Παράλληλα, ο Φώτης Παυλάτος διακρίθηκε και για τη λογοτεχνική δραστηριότητά του. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ποιητική του συλλογή «Λευκές Πολιτείες» έχει λάβει τον Α’ Επαινο της Ενωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, ποίημά του κοσμεί τους τοίχους του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, ενώ υπήρξε διακεκριμένο μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Ιατρών Λογοτεχνών. Από το 2008 η αίθουσα διδασκαλίας στο Λαϊκό Νοσοκομείο φέρει το όνομά του. Ο ομότιμος καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διονύσης Κ. Βώρος, αποτιμά μέσω των «ΝΕΩΝ» τη διαδρομή του Φώτη Παυλάτου, σε έναν δικό του ξεχωριστό αποχαιρετισμό.
Γία το επιστημονικό – ερευνητικό έργο του καθηγητή Φώτη Παυλάτου που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, δεν χρειάζονται άλλα λόγια αφού το 2015 η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ενδοκρινολογίας και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για Ορμόνες τον τίμησαν με το βραβείο τους για την από 1965 εργασία του για τη μελέτη των επινεφριδίων που φέρεται επί 60 χρόνια στη διεθνή βιβλιογραφία ως εξέταση με το όνομά του (Pavlatos test). Η Ακαδημία της χώρας μας έκανε τιμητική αναγνώριση, αφού είχε ήδη τιμηθεί εκτός συνόρων. Το πόσο υπεύθυνα και ανθρώπινα άσκησε την Ιατρική το γνώρισε διαχρονικά η κοινωνία των ασθενών που τον συνάντησαν. Και το πόσο υποδειγματικός δάσκαλος υπήρξε το γνώρισαν επί δεκαετίες οι χιλιάδες των μαθητών του που είχαμε την τύχη να τον παρακολουθήσουμε.
Εκείνα που δεν είναι ευρύτερα γνωστά, γιατί ο ίδιος είχε πάντα τη σεμνότητα και αξιοπρέπεια να μην ομιλεί για τον εαυτό του, είναι η ακαδημαϊκή του νοοτροπία και η κοινωνική παρουσία του. Σε αυτά κατά τη γνώμη μου οι κύριες φάσεις ήταν οι παρακάτω:
Το 1989 που ήταν αναπληρωτής καθηγητής και καταξιωμένος σε όλα, με αυθόρμητη πρόταση και παρότρυνση μεγάλων και μικρών, δηλαδή της πλειοψηφίας του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και των φοιτητών της, εξελέγη πανηγυρικά πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής, που ήταν ειδικά εκείνα τα χρόνια ένας χώρος με πολλά προβλήματα και ιδιαιτερότητες. Αυτή η εκλογή ήταν σε αντίθεση με τις θέσεις του «συστήματος» ή καλύτερα του «κατεστημένου» του χώρου. Ηταν η πρώτη και μοναδική φορά που στη θέση του προέδρου εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής και όχι τακτικός καθηγητής και αυτό προκάλεσε ανησυχία στο σύστημα που επικρατούσε. Τα γεγονότα αυτά τα γνωρίζω βιωματικά όχι μόνον επειδή ήμουν διαχρονικά στον ίδιο χώρο, αλλά την ίδια εποχή εκλέχθηκα κι εγώ με άλλη προβλεπόμενη διαδικασία εκπρόσωπος της Ιατρικής στη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου και συνυπήρξα μαζί του εκεί για τους μήνες που ακολούθησαν. Η στάση του Παυλάτου στη θέση αυτή υπήρξε υποδειγματική ακαδημαϊκά, πράγμα ασύνηθες για τον χώρο και το σύστημα αντέδρασε με τους τρόπους που ήξερε, αφού ήταν όπως και σήμερα πιο ισχυρό από τους θεσμούς. Ο Παυλάτος παραιτήθηκε σε λίγους μήνες κι είχε την αξιοπρέπεια να δηλώσει την παραίτηση «για λόγους προσωπικούς» ενώ η αιτία ήταν ίσως αβάσταχτες πιέσεις. Λίγα χρόνια αργότερα του έγινε η πρόταση να γίνει τακτικός καθηγητής, αλλά δήλωσε πως είναι ίσως αργά επειδή απέμεναν λίγα χρόνια στο Πανεπιστήμιο. Η αλήθεια είναι, κατά την εκτίμησή μου, πως ο ίδιος δεν χρειαζόταν τον τίτλο. Είχε ήδη πολλούς ουσιαστικούς τίτλους από τη διαδρομή του. Η Ιατρική Σχολή που έπρεπε να νιώθει πως είχε ανάγκη ανθρώπων σαν τον Παυλάτο, ίσως είχε άλλη κλίμακα αξιών… Αυτά για τα ακαδημαϊκά.
Στον κοινωνικό τομέα ο Παυλάτος, παρότι δεν έδειξε ποτέ πολιτική ή κομματική ένταξη, αποτέλεσε παράδειγμα της πολύ ορθής άποψης πως οι ιδέες των ανθρώπων, οι ιδεολογίες ή ακόμη και οι θρησκευτικές αντιλήψεις, εκφράζονται επί της ουσίας από την καθημερινή μας ζωή και τις πράξεις μας. Το απλούστερο και αναμενόμενο για έναν τέτοιο γιατρό είναι ότι για τα θέματα της ενασχόλησής του, όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης, πέραν από τα φοιτητικά αμφιθέατρα, έκανε ενημερωτικές για τον κόσμο ομιλίες όπου κι αν του ζητήθηκε και σε όποιους δήμους του Λεκανοπεδίου. Ενα απόγευμα που τον αναζητούσα ήταν σε τέτοια εκδήλωση στη Δυτική Αττική, στον Δήμο Περιστερίου. Αλλά υπήρξαν και άλλα πιο σημαντικά.
Την περίοδο 1986-1989 έπειτα από χρόνια συμμετοχής, διετέλεσε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής απειλής. Την προεδρία του αυτή και με δικό του πρόλογο εκδόθηκε το βιβλίο «Γρηγόρης Λαμπράκης, ο πρωτοπόρος Ειρηνιστής γιατρός».
Ολα τα παραπάνω δεν γράφονται μόνο για να τιμηθεί η μνήμη του Παυλάτου που είχε στη ζωή του τιμηθεί πολλαπλά. Γράφτηκαν γιατί αποτελούν παράδειγμα για το σήμερα και το αύριο. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν τα φωτεινά παραδείγματα για τη ζωή, για την κοινωνία και την πρόοδό της.
Ο Διονύσης Κ. Βώρος είναι ομότιμος καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών