Εργα στρατιωτικής κινητικότητας μπορούν από τώρα να χρηματοδοτηθούν και μάλιστα ακόμα και έως 100% από τα Ταμεία Συνοχής, δηλώνει ο Απόστολος Τζιτζικώστας στη συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» από το γραφείο του στην Κομισιόν έναν χρόνο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως επιτρόπου για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τον Τουρισμό, ενώ μιλάει εκτενώς για το τι σημαίνει η στρατιωτική κινητικότητα για την Ελλάδα, για τον σιδηρόδρομο, για τον άξονα που θα ενώσει τη Θεσσαλονίκη με το Βουκουρέστι. Στο πλαίσιο της εσωτερικής επικαιρότητας θεωρεί ότι θα πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για ευρείες συναινέσεις σε πεδία που υπερβαίνουν τους εκλογικούς κύκλους και τον κομματικό ανταγωνισμό.
Ποια θέματα βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνάντησής σας στην Αθήνα με τον Πρωθυπουργό και αρμόδιους με το χαρτοφυλάκιό σας υπουργούς;
Συζητήσαμε για μια σειρά θεμάτων που άπτονται των αρμοδιοτήτων του χαρτοφυλακίου μου. Ανάμεσά τους ο νέος προϋπολογισμός για τις υποδομές για τον οποίο η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει διπλασιασμό πόρων από 26 δισ. σε 52 δισ. ευρώ για υποδομές και μεταφορές και δεκαπλασιασμό πόρων για τη στρατιωτική κινητικότητα από 1,7 δισ. σε 17 δισ. ευρώ. Συζητήσαμε ακόμα μεταξύ άλλων και για τις δύο νέες ευρωπαϊκές στρατηγικές για τα λιμάνια, τη ναυτιλία και τα ναυπηγεία, που θα παρουσιάσω στις αρχές του 2026, και για την πρώτη ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική για τον τουρισμό που ετοιμάζουμε και θα παρουσιάσω την άνοιξη του 2026. Επίσης συζητήσαμε διεξοδικά για το πακέτο στρατιωτικής κινητικότητας της ΕΕ που παρουσίασα πριν από δύο εβδομάδες. Συνολικά η Ελλάδα έχει κάνει σημαντική πρόοδο στα θέματα του χαρτοφυλακίου μου, τις υποδομές, τις μεταφορές, τη ναυτιλία και τον τουρισμό.
Η τελευταία αυτή εκτίμηση, ιδίως όσον αφορά τον σιδηρόδρομο, δεν πείθει ακόμη τους πολίτες σχεδόν τρία χρόνια μετά τα Τέμπη.
Οταν ανέλαβα τα καθήκοντά μου πριν από έναν χρόνο ζήτησα αναλυτική ενημέρωση από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Κομισιόν. Μου παρέδωσαν έναν τεράστιο φάκελο για τον ελληνικό σιδηρόδρομο και διαπίστωσα τις διαχρονικές συστημικές παθογένειες. Αμέσως έλαβα την απόφαση να θέσω την Ελλάδα υπό καθεστώς παραβίασης των ευρωπαϊκών κανονισμών για τον σιδηρόδρομο. Αυτό ξεκίνησε μια ολόκληρη διαδικασία κατά την οποία Ελλάδα υπέβαλε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης με στόχους και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα όχι μόνο για την ασφάλεια, αλλά και για όλους τους τομείς, την οργάνωση του ΟΣΕ, το νομοθετικό πλαίσιο, τη χρηματοδοτική στήριξη, το στελεχιακό δυναμικό. Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Κομισιόν με ενημερώνουν ότι η Ελλάδα ακολουθεί μέχρι σήμερα κατά γράμμα τις δεσμεύσεις που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης. Θέλω όμως να είμαι ξεκάθαρος: αν σε οποιαδήποτε στιγμή αντιληφθούμε ότι υπάρχουν παρεκκλίσεις ή καθυστερήσεις θα προχωρήσω στα επόμενα βήματα που προβλέπει η διαδικασία παράβασης.
Πώς θα πεισθούν, όμως, οι πολίτες ότι ο ελληνικός σιδηρόδρομος είναι ασφαλής;
Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί, και αυτό προβλέπει και το σχέδιο δράσης, να παραδώσει στο τέλος του 2026 έναν απόλυτα σύγχρονο σιδηρόδρομο με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Μάλιστα το καλοκαίρι του 2026 θα παραδοθούν δύο καινούργια υπερσύγχρονα τρένα στη γραμμή Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα, τα έργα για την ασφάλεια τρέχουν, υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν, παρακολουθούμε στενά την εξέλιξη και παρέχουμε τεχνική υποστήριξη στην Ελλάδα. Θα αποσύρω τη διαδικασία παραβίασης, όταν ο σιδηρόδρομος γίνει σύγχρονος με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς.
Μήπως όμως ο σιδηρόδρομος είναι πια μια χαμένη υπόθεση; Δεν νοείται ευρωπαϊκός σιδηρόδρομος με μόνο τη γραμμή Αθήνα – Θεσσαλονίκη.
Οταν ανέλαβα επίτροπος έθεσα σε απόλυτη προτεραιότητα τον κάθετο σιδηροδρομικό και οδικό άξονα που θα συνδέει Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία, ένα έργο τεράστιας γεωπολιτικής αξίας για την Ελλάδα και για την ασφάλεια της Ευρώπης. Ο άξονας αυτός θα συνδέει το Αιγαίο με τη Μαύρη Θάλασσα και τη Θεσσαλονίκη μέσω Αλεξανδρούπολης με το Βουκουρέστι. Επίσης θα συνδεθεί ανατολικά με τη Μολδαβία και την Ουκρανία, ενώ δυτικά θα συνδεθεί με τον άξονα της Κεντρικής Ευρώπης. Η Ελλάδα λοιπόν, θα βγει από την απομόνωση, κάτι που αφορά όχι μόνο την ασφάλειά της αλλά και τον τουρισμό, τις εξαγωγές, την ανάπτυξη. Την Τετάρτη μάλιστα, υπογράψαμε με τους υπουργούς των τριών χωρών το σύμφωνο συνεργασίας για να ξεκινήσουν άμεσα τα έργα.
Οσον αφορά τη στρατιωτική κινητικότητα, ο δεκαπλασιασμός του προϋπολογισμού γίνεται από χαμηλή βάση, ενώ το κόστος των έργων είναι αρκετά μεγαλύτερο. Πώς θα καλυφθεί;
Πρέπει να κάνουμε παρεμβάσεις σε πάνω από 500 σημεία τα οποία χρήζουν αναβάθμισης στους τέσσερις βασικούς διαδρόμους στρατιωτικής κινητικότητας της Ευρώπης, σε έναν από τους οποίους βρίσκεται η Ελλάδα. Τα περισσότερα έργα αφορούν αναβάθμιση υποδομών που υπάρχουν ήδη και θα είναι διπλής χρήσης, πολιτικής και στρατιωτικής. Αναφέρομαι σε στήριξη γεφυρών, σε εμβάθυνση λιμανιών, σε διεύρυνση τούνελ, σε ισχυροποίηση οδικών αρτηριών, σιδηροδρομικών γραμμών και σε επέκταση αεροδρομίων, συνολικού κόστους 100 δισ. ευρώ εκ των οποίων 17 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τον προϋπολογισμό των Υποδομών. Από εκεί και πέρα θα αξιοποιηθούν πόροι από το SAFE, από το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, από τα εθνικά προγράμματα των κρατών μελών, από τον ιδιωτικό τομέα και από το Ταμείο Συνοχής. Ηδη έργα στρατιωτικής κινητικότητας μπορούν από τώρα να χρηματοδοτηθούν και μάλιστα ακόμα και έως 100% από το Ταμείο Συνοχής.
Στην Ελλάδα η αναβάθμιση θα αφορά όλους τους τύπους υποδομών;
Ναι, όλους, λιμάνια, τούνελ, αεροδρόμια, οδικούς άξονες, σιδηρόδρομο. Βαρύς στρατιωτικός εξοπλισμός και στρατεύματα πρέπει να μπορούν να μετακινηθούν απρόσκοπτα χωρίς καθυστερήσεις σε όλη την ΕΕ. Το πακέτο της στρατιωτικής κινητικότητας περιλαμβάνει εκτός από τις υποδομές, που είναι ο πρώτος πυλώνας, τον δεύτερο πυλώνα που είναι η στρατιωτική Σένγκεν, το κανονιστικό πλαίσιο βάσει του οποίου η μετακίνηση θα γίνεται με ταχύτητα και απρόσκοπτα. Αυτή τη στιγμή το θεσμικό πλαίσιο είναι δαιδαλώδες.
Σήμερα, για παράδειγμα, για να μετακινηθεί στράτευμα ή βαρύς στρατιωτικός εξοπλισμός από τη Γαλλία στην Πολωνία χρειάζονται εβδομάδες ή και μήνες. Θέλουμε η μετακίνηση αυτή να γίνεται σε μέρες. Το πακέτο απλοποιεί τις διαδικασίες, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό έκτακτης ανάγκης, και δημιουργεί έναν στρατιωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης, παρόμοιο με αυτόν που έχουμε στην πολιτική προστασία.
Ο στρατιωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης θα αφορά κάθε χώρα και κάθε απειλή; Αν η Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο για παράδειγμα;
Βεβαίως, η λογική είναι 27 χώρες, 360 μοίρες. Με την ίδια ευκολία δηλαδή που θα μετακινούνται στρατιωτικός εξοπλισμός και στρατεύματα από τη Δυτική στην Ανατολική Ευρώπη, με την ίδια ευκολία θα πρέπει να μετακινούνται προς κάθε κατεύθυνση και φυσικά προς την Ελλάδα.
Η Τουρκία τελικά δεν εντάχθηκε στο SAFE.
Καμία τρίτη χώρα που απειλεί την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της EE ή κατέχει τμήμα άλλου κράτους-μέλους δεν μπορεί να συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα που αφορούν την ασφάλεια και την άμυνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η απόφαση δείχνει ότι η EE είναι ανοιχτή σε συνεργασίες, αλλά μέχρι του σημείου που μια χώρα απειλεί την εδαφική κυριαρχία μιας άλλης.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κάνει καλά τη δουλειά της ή έχει στοχοποιήσει την Ελλάδα, όπως αφήνουν να εννοηθεί κάποια κυβερνητικά στελέχη;
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν στοχοποιεί κράτη. Είναι ένας κρίσιμος κρίκος του ευρωπαϊκού θεσμικού οικοδομήματος και ενεργεί ως οφείλει με τρόπο αμερόληπτο, αντικειμενικό και αποτελεσματικό. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα πεδίο ερευνών, αλλά και πολλά κράτη-μέλη για διάφορες υποθέσεις. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άνοιξε 1.504 νέες έρευνες μέσα στο 2024 και στις 31 Δεκεμβρίου 2024 είχε συνολικά 2.666 ενεργές έρευνες. Συγκεκριμένα τώρα για την Ελλάδα, η κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι συνεργάζεται πλήρως και αποδοτικά με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ενώ και η ευρωπαία εισαγγελέας δήλωσε ότι οι πρόσφατες συναντήσεις της με έλληνες υπουργούς έγιναν σε κλίμα συνεργασίας.
Οι αμερικανικές πιέσεις για κλειστούς ευρωπαϊκούς διαδρόμους στην Κίνα θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο και στη συμφωνία με την COSCO για το λιμάνι του Πειραιά;
Κάθε χώρα δικαιούται να προασπίζει τα συμφέροντά της όπως αυτή τα αντιλαμβάνεται και να τα προωθεί με θεμιτούς τρόπους. Σε κάθε περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση έχει διαμηνύσει ότι η συμφωνία με την COSCO για το λιμάνι του Πειραιά θα τηρηθεί απολύτως. Από την άλλη, η πολυεπίπεδη, βαθιά και διαχρονική σχέση και συνεργασία μας με τις ΗΠΑ και οι αναπτυξιακές προοπτικές των λιμένων Ελευσίνας και Αλεξανδρούπολης αποδεικνύουν αφενός τον αναβαθμισμένο γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας και αφετέρου μια φιλοσοφία συμπράξεων στη βάση του αμοιβαίου οφέλους και όχι των αποκλεισμών. Η Ελλάδα ήταν διαχρονικά και παραμένει μια χώρα αξιόπιστη, παράγοντας σταθερότητας, με διεθνές κύρος και ήπια ισχύ, που τιμά τις συμφωνίες της και προωθεί μέσα από δίκτυα ισχύος και τα δικά της συμφέροντα, κάτι που τα τελευταία χρόνια γίνεται ακόμα πιο εμφανές.
Πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για κυβερνητικές συνεργασίες;
Αυτό το αποφασίζουν οι πολίτες με την ψήφο τους. Εκείνο που αξίζει να επισημάνουμε είναι ότι η Ελλάδα, σε μία περίοδο τεράστιων γεωπολιτικών και οικονομικών προκλήσεων, συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ που έχουν κυβερνήσεις συνεργασίας, απολαμβάνει μια αξιοθαύμαστη πολιτική σταθερότητα που μεταφράζεται και σε οικονομική σταθερότητα. Από εκεί και πέρα, η συζήτηση που πρέπει να ανοίξει στη χώρα μας, είναι οι ευρείες συναινέσεις σε πεδία που υπερβαίνουν τους εκλογικούς κύκλους και τον κομματικό ανταγωνισμό, όπως τα ζητήματα του Δημογραφικού, της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου, της εξωτερικής μας πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας.