Διαστάσεις επιδημίας έχει λάβει τους τελευταίους μήνες το φαινόμενο με την παραμόρφωση πυρηνόκαρπων φρούτων, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, με τους καλλιεργητές να τονίζουν πως έχουν πληγεί χιλιάδες στρέμματα, καθώς το πρόβλημα εξαπλώνεται σε ολοένα και περισσότερους νομούς της χώρας, καταστρέφοντας ολόκληρες σοδειές. Μάλιστα, οι ειδικοί βρίσκονται ακόμη σε αναζήτηση των αιτιών αυτού του φαινομένου που πλήττει τα ροδάκινα, τα νεκταρίνια, τα βερίκοκα και τα δαμάσκηνα.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνοκάρπων (ΕΔΟΠ) Χρήστο Γιαννακάκη, η προσβολή και παραμόρφωση των συγκεκριμένων φρούτων πρωτοεμφανίστηκε το 2021 σε αγροτεμάχιο έκτασης 10 στρεμμάτων με ροδάκινα στις Αμπελιές Πέλλας. Στη συνέχεια εξαπλώθηκε και σε γειτονικές καλλιέργειες, ενώ τρία χρόνια μετά η συνολική έκταση των επηρεαζόμενων καλλιεργειών αγγίζει τα 27.000 στρέμματα.
Αγνωστη η αιτία της παραμόρφωσης
Οπως λέει στα «ΝΕΑ» ο επικεφαλής της ΕΔΟΠ, υπάρχουν φυτείες όπου έχει ήδη επηρεαστεί το 50% της σοδειάς, ενώ σε άλλες περιοχές η προσβολή φτάνει ακόμα και το 100%. «Εχουμε καταγεγραμμένα αυτά τα δεδομένα και αυτό το οποίο θα πρέπει να ληφθεί ως απόφαση είναι αν θα προχωρήσουμε σε αναδιάρθρωση ή σε άλλου είδους αντιμετώπιση, όπως ο ψεκασμός κ.λπ. Αυτό είναι κάτι το οποίο θα αποφασιστεί μαζί με τα ερευνητικά ινστιτούτα και τα πανεπιστήμια που μας συνδράμουν» τονίζει.
Σε ό,τι αφορά το αίτιο αυτού του φαινομένου, ο Χρήστος Γιαννακάκης επισημαίνει ότι δεν είναι σαφώς προσδιορισμένο, ενώ περιγράφοντας το πρόβλημα που δημιουργείται και ουσιαστικά καταστρέφει την παραγωγή, εξηγεί: «Σχηματίζεται ένας καρπός με γωνιώδη σημεία και αλλοιωμένη υφή, με αποτέλεσμα να είναι πολύ σκληρός. Ουσιαστικά, παίρνει μια ξυλώδη υφή και δεν κάνει ούτε για χυμό, είναι άχρηστος».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΔΟΠ δημιούργησε μια ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα, στην οποία συνολικά οι 1.778 καλλιεργητές που εντόπισαν παραμορφωμένα πυρηνόκαρπα μέχρι σήμερα το έχουν δηλώσει, με τα στοιχεία αυτά να αποστέλλονται εν συνεχεία στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στους τοπικούς βουλευτές και στους εκπροσώπους των αρμόδιων παραγωγικών φορέων. Σύμφωνα με τα εν λόγω δεδομένα, η έκταση όπου εντοπίστηκαν τα συγκεκριμένα συμπτώματα, ανέρχεται συνολικά σε 26.730,2 στρέμματα και εκτείνεται στους Νομούς Πέλλας, Ημαθίας, Λάρισας, Κιλκίς, Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Φλώρινας και Τρικάλων. Επίσης, από τα συνολικά 5.094 αγροτεμάχια στα οποία καταγράφηκαν παραμορφωμένα πυρηνόκαρπα, στα 3.150 (16.500 στρέμματα) η παραμόρφωση φτάνει στο 100%.
Πιο αναλυτικά, βάσει των στοιχείων της ΕΔΟΠ, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στον Νομό Πέλλας, όπου 1.304 παραγωγοί δήλωσαν ότι εντόπισαν αλλοιώσεις σε 20.809 στρέμματα, ενώ ακολουθούν ο Νομός Ημαθίας με 5.233,8 στρέμματα και ο Νομός Λάρισας με 287 στρέμματα. Στον Νομό Κιλκίς εντοπίστηκαν παραμορφώσεις σε πυρηνόκαρπα σε 184,5 στρέμματα και στον Νομό Θεσσαλονίκης σε 113,6 στρέμματα. Τέλος, στους Νομούς Φλώρινας, Πιερίας, και Τρικάλων οι καλλιεργητές δήλωσαν ότι εντόπισαν παραμορφώσεις σε 52, 43,4 και 6,5 στρέμματα αντίστοιχα.
«Χαοτική εξέλιξη»
Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο πρόεδρος της Ενωσης Κονσερβοποιών Ελλάδος (EKE) Κώστας Αποστόλου εκφράζει την έντονη ανησυχία του κλάδου για την εξέλιξη του φαινομένου, με τους παραγωγούς να οδηγούνται σε απόγνωση – ιδιαιτέρως εφόσον δεν έχει εντοπιστεί η γενεσιουργός αιτία και συνεπώς δεν γνωρίζουν ποιον εχθρό καλούνται να αντιμετωπίσουν. «Υπάρχει σύμβαση με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και το Τμήμα Φυτοπαθολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και περιμένουμε μια ενδιάμεση ενημέρωση για την πορεία των ερευνών αυτές τις ημέρες» σημειώνει.
Σχετικά με το μέγεθος της καταστροφής, ο Κώστας Αποστόλου επισημαίνει πως από τα περίπου 27.000 στρέμματα που έχουν δηλωθεί, τα 22.000 αφορούν τα συμπύρηνα ροδάκινα, την πρώτη ύλη για την παραγωγή υψηλής ποιότητας βιομηχανικών προϊόντων ροδάκινου. «Βέβαια, τη φετινή χρονιά δεν υπήρχαν ζητήματα επάρκειας για τη λειτουργία των βιομηχανιών, καθώς η προσφορά ήταν πολύ μεγαλύτερη από τη ζήτηση. Ωστόσο, καθώς υπάρχει γεωμετρική πρόοδος του προβλήματος, την επόμενη περίοδο σίγουρα θα το βρούμε μπροστά μας. Φανταστείτε ότι το φαινόμενο ξεκίνησε από 10 στρέμματα και έφτασε στα 27.000. Είναι μια χαοτική εξέλιξη».
Στο πλαίσιο αυτό, ο ίδιος επισημαίνει ότι μέχρι στιγμής υπάρχουν πολλές επιστημονικές προσεγγίσεις, όμως δεν υπάρχει κάτι δεδομένο. «Μιλούν για ιό, για ακάρεα κ.ά. Εμείς λέμε: Εχουμε ένα πρόβλημα και πρέπει να κοπεί στη ρίζα του, πρέπει να βρεθεί λύση» λέει χαρακτηριστικά.
Αναφορικά με τις εν εξελίξει συζητήσεις με το αρμόδιο υπουργείο, ο επικεφαλής της ΕΚΕ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς – όπως υποστηρίζει – δεν έχει προχωρήσει η λήψη προληπτικών, αλλά και θεραπευτικών, μέτρων και υπάρχουν μόνο αναφορές περί… αναδιοργάνωσης: «Θα πρέπει να κινητοποιηθούν οι αρμόδιοι με συγκεκριμένες ενέργειες και από τη στιγμή που υπάρχει δήλωση των πληγέντων να προχωρήσουν οι εκριζώσεις και να δοθούν οι σχετικές αποζημιώσεις. Προφανώς, θα πρέπει να καταστραφούν αυτά τα χωράφια για να μην έχουμε επέκταση του φαινομένου. Εξάλλου, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να μην επιτρέψουμε τον πολλαπλασιασμό των πληττόμενων αγροτεμαχίων».
Σε εξέλιξη οι επιστημονικές αναλύσεις απο το ΑΠΘ
Το μυστήριο των παραμορφωμένων πυρινόκαρπων που έχει πλήξει χιλιάδες στρέμματα από τη Λάρισα μέχρι τη Φλώρινα προσπαθούν να λύσουν ερευνητές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, δίνοντας έμφαση σε ροδάκινα και νεκταρίνια. Μιλώντας στα «ΝΕΑ», η καθηγήτρια Ιολογίας Φυτών του ΑΠΘ Βαρβάρα Μαλιόγκα τονίζει ότι «από τον Ιούνιο και μέχρι σήμερα έχουν συλλεγεί δείγματα από την περιοχή τα οποία βρίσκονται στο στάδιο των αναλύσεων». Εντούτοις, συνεχίζει, προς το παρόν «δεν έχουμε κάποιο αποτέλεσμα που να μας οδηγεί σε κάποιο συγκεκριμένο συμπέρασμα, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της ανάλυσης των δειγμάτων».
Από την πλευρά της, η προϊσταμένη του Εργαστηρίου Ιολογίας στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο Χριστίνα Βαρβέρη κάνει λόγο για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο: «Η έρευνα είναι σε εξέλιξη, αλλά εκείνο στο οποίο έχω καταλήξει είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι μόνο ιολογικό το πρόβλημα – είναι πολυπαραγοντικό. Επομένως, εξετάζονται και εντομολογικοί εχθροί, κυρίως λόγω της έκτασης που έχει πάρει το φαινόμενο αλλά και του τρόπου που εξαπλώνεται».
Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια, ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που βρίσκεται στο «μικροσκόπιο» του Ινστιτούτου είναι οι κλιματικές συνθήκες, καθώς «και αυτές φαίνεται να επηρεάζουν». Ερωτηθείσα σχετικά, η Χριστίνα Βαρβέρη αναφέρει, πάντως, πως δεν υπάρχει καταγεγραμμένο κάποιο αντίστοιχο φαινόμενο στη διεθνή βιβλιογραφία, προσθέτοντας ότι αυτή τη στιγμή συμμετέχουν τρία εργαστήρια από το Μπενάκειο προκειμένου να λυθεί ο γρίφος.
Αναφερόμενη, δε, στο ιολογικό κομμάτι, η προϊσταμένη του Εργαστηρίου Ιολογίας στο Μπενάκειο αναφέρει χαρακτηριστικά πως ξεκίνησαν τις έρευνες με μια πληθώρα ιών: «Σταδιακά καταλήγουμε σε ένα-δύο παθογόνα και αυτό που πρέπει να διαπιστώσουμε τώρα είναι κατά πόσο ευθύνονται όντως αυτά για το πρόβλημα – σε συνδυασμό και με τους άλλους παράγοντες». Τέλος, όπως υπογραμμίζει η Χριστίνα Βαρβέρη, το Μπενάκειο εξετάζει αυτή τη στιγμή αποκλειστικά παραμορφωμένα ροδάκινα και νεκταρίνια και δεν έχει εικόνα για τις υπόλοιπες αναφορές περί προσβολής σε δαμάσκηνα, βερίκοκα και άλλα πυρηνόκαρπα.
Σημειώνεται πως, σύμφωνα με τις οδηγίες του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου προς τους καλλιεργητές, θα πρέπει οι προσβεβλημένοι καρποί να μη συγκομίζονται και να παραμένουν στο χωράφι. Επίσης, αφού γίνει η καταγραφή, τα προσβεβλημένα δέντρα θα εκριζωθούν και θα καταστραφούν, ενώ θα επιδιωχθεί να ευρεθούν πόροι για τη χρηματοδότηση της αναδιάρθρωσης, βάσει της ισχύουσας εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας.
Το σχέδιο του ΥπΑΑΤ
Το θέμα τέθηκε επί τάπητος και στη Βουλή, με τον υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Διονύση Σταμενίτη να απαντά σε επίκαιρη ερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ, επισημαίνοντας τη συνεχή και άμεση επιστημονική καθοδήγηση καθώς και τις ακριβείς κατευθύνσεις που θα δοθούν το αμέσως επόμενο διάστημα στους παραγωγούς σχετικά με τη φυτοπροστασία – εύρεση των ακάρεων (ψεκασμοί, διαχείριση υπολειμμάτων καρπών και κλάδεμα). Ωστόσο, παρότι τόνισε ότι η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να σταθεί στο πλευρό των παραγωγών, δεν προχώρησε σε καμία συγκεκριμένη αναφορά σε αποζημιώσεις ή σε πρόγραμμα αναδιάρθρωσης, προκειμένου να εκριζωθούν τα κτήματα που έχουν πληγεί.
Ειδικότερα, υπογράμμισε ότι το σχέδιο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων εδράζεται σε τρία σημεία: πρώτον, στην ενδελεχή έρευνα των αιτιών του φαινομένου, που είναι αυτή που θα οδηγήσει στην οριστική αντιμετώπισή του. Δεύτερον, στην επιστημονική καθοδήγηση των παραγωγών με στόχο των περιορισμό εξάπλωσης του φαινομένου. Και, τρίτον, στη διερεύνηση και εξεύρεση χρηματοδοτικού εργαλείου για τη στήριξη των παραγωγών που έχουν υποστεί μεγάλη ή μικρή απώλεια εισοδήματος, αλλά και στην αξιοποίηση των εργαλείων της νέας ΚΑΠ για χρηματοδότηση αναδιάρθρωσης καλλιεργειών.
Ηλιακά εγκαύματα στα μήλα
Ενα σημαντικό πρόβλημα έχουν να αντιμετωπίσουν τη φετινή χρονιά και οι καλλιεργητές μήλου, οι οποίοι βλέπουν τους καρπούς που συγκομίζουν να έχουν επηρεαστεί από τις υψηλές θερμοκρασίες και τον παρατεταμένο καύσωνα του καλοκαιριού. Το φαινόμενο παρατηρείται στο σύνολο των περίπου 14.000-15.000 στρεμμάτων μηλιάς που καλλιεργούνται στην Καστοριά, με τα φρούτα να έχουν υποστεί ηλιακά εγκαύματα, χάνοντας, συνεπώς, την εμπορική τους αξία. Το φαινόμενο άρχισε να γίνεται αντιληπτό από τα μέσα του καλοκαιριού, ενώ κλιμακώθηκε με την έναρξη της συγκομιδής πριν από μερικές μέρες. Μάλιστα, ορισμένες ποικιλίες χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα ευπαθείς και οι καρποί είτε ηλιοκαίγονται είτε χάνουν το τυπικό χρώμα του φλοιού τους, µε σημαντική μείωση της εμπορικής αξίας και συντηρησιµότητάς τους.
Σύμφωνα με τους καλλιεργητές, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής έχει αχρηστευθεί, θα πεταχτεί και μια ελάχιστη ποσότητα θα διατεθεί για παραγωγή κομπόστας. Οπως συμπληρώνουν, αυτή είναι η πρώτη φορά που έρχονται αντιμέτωποι με κάτι ανάλογο στην Καστοριά, καθώς όλα τα προηγούμενα χρόνια οι θερμοκρασίες κινούνταν σε φυσιολογικά επίπεδα, ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ενδεικτικά, φέτος το καλοκαίρι στο σύνολο των μετεωρολογικών σταθμών της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς η ανώτερη θερμοκρασία άγγιξε τους 40 βαθμούς Κελσίου (στο Καλοχώρι τους 42 βαθμούς).
Από τη μηλοκαλλιέργεια εξαρτώνται άμεσα περίπου 700 αγροτικές οικογένειες της ακριτικής περιοχής και σε επιστολή του προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστα Τσιάρα και τον πρόεδρο του ΕΛΓΑ Ανδρέα Λυκουρέντζο ο αντιπεριφερειάρχης Καστοριάς Δημήτρης Σαββόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Λόγω του ιδιαίτερου φετινού καλοκαιριού, με τις υψηλές θερμοκρασίες, τους παρατεταμένους καύσωνες και την υπερέκθεση των καρπών στην ηλιακή ακτινοβολία, η φετινή παραγωγή έχει υποβαθμιστεί ποιοτικά σε μεγάλο βαθμό, καθώς τα εγκαύματα στην επιφάνεια των μήλων τα καθιστά μη εμπορεύσιμα». Μάλιστα, τονίζει την ανάγκη αποζημίωσης των καλλιεργητών. «Η μηλοκαλλιέργεια αποτελεί έναν από τους ελάχιστους εναπομείναντες παραγωγικούς κλάδους που στηρίζει την οικονομία της περιοχής μας. Εκτός από τις 700 και πλέον οικογένειες μηλοπαραγωγών που εξαρτώνται άμεσα από το εισόδημα των μήλων, επηρεάζονται έμμεσα εργάτες και επαγγελματίες (γεωπόνοι, προμηθευτές κ.ά.) που εξαρτώνται οικονομικά από την αγροτική παραγωγή» καταλήγει.