Πάμε λίγο θεωρητικά σήμερα. Εβγαινε το μακρινό 1987 η «Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών». Υπήρχε και το ανάλογο ακροατήριο προφανώς και ακόμη τα πράγματα τρέχανε αναλογικά. Εκεί υπήρχε ένα ενδιαφέρον άρθρο του Θανάση Καλόμαλου με τίτλο «Πολυσθένεια και μαρξική θεωρία των τάξεων». Υπάρχει σήμερα στο Διαδίκτυο. Και ερέθισμα τότε ήταν μια σειρά άρθρων του σπουδαίου στοχαστή Κωνσταντίνου Τσουκαλά που λίγο μετά συγκεντρώθηκαν στο «Κ. Τσουκαλάς: Κράτος, Κοινωνία, Εργασία» (Θεμέλιο 1986).
Η πολυσθένεια για τον Τσουκαλά περιγράφει ένα δομικό νεοελληνικό χαρακτηριστικό: πώς οι πολλαπλές εντάξεις μας – το λέω απλοϊκά – συχνά και σταθερά έρχονται σε σύγκρουση. Το κάνω κάπως λιανά για τις ανάγκες του δημοσιογραφικού λόγου. Αν έχω περίπτερο αλλά και διατηρώ και μια θέση στο Δημόσιο, μπορεί η απεργία των δημοσίων υπαλλήλων να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στην έτερή μου απασχόληση. Αλληλοσυγκρούονται δηλαδή, δύο ιδιότητές μου, δύο εντάξεις μου. Ο Καλόμαλος έθετε στο δικό του άρθρο το ζήτημα πως ήταν αναγκαία η «προσαρμογή» της προβληματικής της πολυσθένειας στη μαρξική θεωρία των τάξεων, αφού όπως έλεγε «είμαι πεπεισμένος ότι είναι η μόνη που μπορεί να μας βοηθήσει να υποβάλουμε την πολυσθένεια σε νοητική-θεωρητική τάξη και αποσαφήνιση».
Τα σκέφτηκα αυτά βλέποντας τη συζήτηση που απασχολεί σήμερα και αφορά τα διαμερίσματα σε airbnb και άλλες πλατφόρμες. Πολλοί γονείς παραπονιούνται και έχουν δίκιο πως η εύρεση σπιτιού για τα παιδιά τους που είναι φοιτητές, είναι κάτι σαν το κυνήγι του χαμένου δισκοπότηρου. Τα νέα ζευγάρια σχεδόν βγάζουν εκτός πλάνου το να ψάξουν για σπίτι στο κέντρο της Αθήνας. Οι δε πλατφόρμες έχουν μετατρέψει σε ξενοδοχεία τις πολυκατοικίες και οι πόλεις χάνουν μέρος της ταυτότητάς τους. Πάμε τώρα στην πολυσθένεια. Πολλοί από αυτούς τους γονείς που εξεγείρονται για τα ενοίκια στη, για παράδειγμα, Θεσσαλονίκη, διατηρούν οι ίδιοι διαμερίσματα σε άλλες πόλεις που με τη σειρά τους λόγω της κατάστασης είναι επίσης ακριβά. Τις περισσότερες φορές δε, τα ιδιόκτητα αυτά σπίτια ή γκαρσονιέρες συμπληρώνουν εισοδήματα, τρύπες του οικογενειακού προϋπολογισμού, ανάγκες λόγω της ακρίβειας.
Κι εδώ έρχεται η δυσκολία για να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο στο airbnb. Μαζί και συνδυαστικά με την απουσία πολιτικής στέγης για τους νέους, έστω την πρόβλεψη πως θα μπορούσε ένα μέρος των κονδυλίων απ’ το Ταμείο της Ανάκαμψης της ΕΕ να πηγαίνει απευθείας εκεί. Δεν είναι μόνον πως η κυβέρνησή μας δεν το έχει δει σοβαρά το θέμα. Είναι πως και αυτό προσκρούει στον μικροϊδιοκτήτη. Την δε κατάσταση δεν τη διαμόρφωσε κάποιου είδους πλεονεξία των νοικοκυραίων, αλλά η ανάγκη να καλυφθούν πάγιες ανάγκες που συνεχώς μεγαλώνουν. Η πολυσθένεια του σοφού Τσουκαλά καθρεφτίζει ίσως το βασικότερο νεοελληνικό χαρακτηριστικό.