Κρυμμένοι σε μεγαλοπρεπείς ή ταπεινούς ναούς της Αθήνας, ψιθυρίζουν με σεβασμό τη μακρά ιστορία τους. Ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξή τους – είναι οι άγνωστοι εκκλησιαστικοί θησαυροί της Αθήνας. Περισσότερα από 27.000 ιερά κειμήλια, διάσπαρτα σε 157 ενορίες 15 δήμων της Αττικής, με το παλαιότερο να χρονολογείται στο 42 μ.Χ., και μαζί τους χιλιάδες σελίδες εγγράφων, ορισμένα χειρόγραφα και παλαίτυπα περασμένων αιώνων. Για πρώτη φορά τα πολύτιμα κειμήλια, τα οποία σκιαγραφούν ένα μοναδικό ταξίδι στον χωροχρόνο, είναι προσβάσιμα στο ευρύ κοινό, καθώς προσφάτως ολοκληρώθηκε η ψηφιοποίηση των ιερών κειμηλίων των ενοριακών ναών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας mouseio.ipe.gr αναδεικνύεται η πολύτιμη συμβολή τους όχι μόνο στη θρησκευτική ζωή της πόλης αλλά και στη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς της και στην ανάδειξη της ανθρωπογεωγραφίας της, καθώς τα κειμήλια κρατούν ζωντανό ένα κομμάτι του παρελθόντος και συνιστούν αναντικατάστατη πηγή πληροφοριών.
Πόσοι άλλωστε γνωρίζουν ότι αποτελεί έργο του Ερνέστου Τσίλλερ ο ιερός ναός του Αγίου Λουκά στα Πατήσια και πώς αλλιώς θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα αρχιτεκτονικά του σχέδια που ολοκληρώθηκαν το 1865; Πόσοι φαντάζονται ότι μια εκκλησία που προσπερνούν βιαστικοί οι διαβάτες μπορεί να φυλάσσει στο εσωτερικό της ένα Αγιο Ποτήριο σχεδόν 180 ετών ή έναν Αστερίσκο, δώρο της βασίλισσας Ολγας από το 1888;
Το έργο της ψηφιοποίησης των ιερών κειμηλίων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών υλοποιήθηκε από το Ιδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Αρχιεπισκοπής μέσω ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Συνολικά τέθηκαν υπό επεξεργασία 450.000 σελίδες βιβλίων και εντύπων, κάποια με λειτουργική χρήση και άλλα διοικητικής και αρχειακής φύσεως, 27.000 κειμήλια και εκκλησιαστικά αντικείμενα, 800 κειμήλια που ψηφιοποιήθηκαν με περιμετρική λήψη 360° και 184 με τεχνική τρισδιάστατης απεικόνισης.
Το έργο της ψηφιοποίησης των ιερών κειμηλίων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών υλοποιήθηκε από το Ιδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Αρχιεπισκοπής μέσω ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης
Βιβλία όπως το περί Μοναστηριακής Αρχιτεκτονικής του Αναστασίου Ορλάνδου, χρυσά δισκοπότηρα, σκαλιστά προσκυνητάρια και περίτεχνα ευαγγέλια, παλαιές εικόνες επαγγελματικών σωματείων, όπως αρτοποιών ή χρυσοχόων, ιερές εικόνες που μεταφέρθηκαν από πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, αφιερώματα πιστών και λειψανοθήκες – ανάμεσά τους και αυτή του πατέρα της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας – περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στα κειμήλια που μέχρι σήμερα παρέμεναν χωρίς προβολή. Το παλαιότερο εξ αυτών είναι η μαρμάρινη πλάκα Αγίας Τραπέζης πάνω στην οποία υπάρχει ένα άγαλμα του ρωμαίου αυτοκράτορα Τιβέριου Καίσαρα, η οποία φτιάχτηκε το 42 μ.Χ., είχε καταλογογραφηθεί για πρώτη φορά το 1886 και από τότε «αγνοούνταν» τα ίχνη της. Σήμερα βρίσκεται σε κάποια εκκλησία στο κέντρο της πόλης.
Ενορίες με πολύ μακρά παράδοση
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα κειμήλια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και ακόμα πιο σημαντικό να έχουμε την ιστορική τους τεκμηρίωση» λέει στα «ΝΕΑ» ο πανοσιολογιότατος αρχιμανδρίτης Θεολόγος Αλεξανδράκης, διευθυντής του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. «Στην Αθήνα υπάρχουν ενορίες με πολύ μακρά παράδοση, ενδεικτικά αναφέρω την ενορία της Αγίας Τριάδας Φιλελλήνων που έχει διαρκή παρουσία 1.000 ετών. Εχουμε υποχρέωση να αναδείξουμε αυτή την ιστορία και τον πλούτο, να επιστρέψουμε στα νοήματα της πίστης μας, να παρακολουθούμε μεν τις νέες εξελίξεις, όμως να μην ξεχνάμε την ιστορία μας, διότι ένας λαός που αγνοεί την ιστορία του δεν έχει μέλλον».
Ο ίδιος εξηγεί πως «μέσω της ψηφιοποίησης ήρθαν στο φως πολύ σημαντικά στοιχεία για το πώς χτίστηκαν οι ναοί μας, ποιοι τους έχτισαν, πώς κάποιες ενορίες βοήθησαν στη δημιουργία ολόκληρων περιοχών της Αττικής, αναδείχθηκαν εκκλησιαστικά επαγγέλματα που έχουν εκλείψει, όπως αυτό του καμπανοποιού, ήρθε στο φως η ανθρωπογεωγραφία 15 δήμων της Αττικής. Διότι η ενορία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των κοινωνιών. Και βέβαια ψηφιοποιώντας τα κειμήλια διασφαλίζουμε την ύπαρξή τους στο μέλλον». Επίσης, μέσω της συνεργασίας με την ελληνική πολιτεία και η ψηφιοποίηση των εγγράφων των ενοριών μπορεί να επιφέρει και διοικητικά οφέλη.
Το έργο της ψηφιοποίησης θα παρουσιαστεί σε ειδική ημερίδα σήμερα στις 7.30 το απόγευμα στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» παρουσία του Μακαριοτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου, του προέδρου του ΙΠΕ, μελών της Εκκλησίας της Ελλάδος και εκπροσώπων της ελληνικής πολιτείας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Εκεί θα γίνει, επίσης, αναφορά στις τρισδιάστατες παραγωγές για την Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά, στη δημιουργία εικονικής περιήγησης με κάσκα που επιτρέπει στον επισκέπτη να ξεναγηθεί στους χώρους της Ιεράς Μονής και στη δημιουργία ιστοσελίδας (https://www.osiosloukasmonastery.gr/) – με ξεναγήσεις 360° και με τρισδιάστατη οπτικοποίηση μοναδικών κειμηλίων του ιστορικού μοναστηριού.