Από τις αρχές του αιώνα η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια νέα πρόκληση: να ανταποκριθεί σε μια εξαιρετικά περίπλοκη πολυκρίση, η οποία περιλαμβάνει ένα ευρύ σύνολο αλληλένδετων κρίσεων. Πολλές από αυτές τις κρίσεις θα μπορούσαν, από μόνες τους, να αποδειχθούν καταστροφικές, λόγω αυτοενισχυόμενων και σωρευτικών διαδικασιών, όπως τα σημεία ανατροπής της κλιματικής αλλαγής και η επίδραση του δημόσιου χρέους από χιονοστιβάδα. Για παράδειγμα, μια δημογραφική κρίση αποσταθεροποιεί το κράτος πρόνοιας, υπονομεύοντας την οικονομική ευημερία, η οποία με τη σειρά της τροφοδοτεί την κοινωνική και πολιτική αναστάτωση. Μια σημαντική και διαρκής μείωση της κοινωνικής και πολιτικής συνοχής μπορεί να συμβάλει σε άλλου είδους κρίσεις, όπως η τρέχουσα κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ενώ παρεμποδίζει την ικανότητα των κρατών να ανταποκρίνονται σε άλλες απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή.
Η γενική αποτυχία να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κλιμακούμενη πολυκρίση συνέβαλε σε μια αίσθηση επικείμενης καταστροφής σε ένα ευρωπαϊκό κοινό που αισθάνεται όλο και πιο ανίσχυρο. Αλλά οι υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζουμε, από ένοπλες συγκρούσεις έως καταστροφική κλιματική αλλαγή, μπορούν να ξεπεραστούν.
Οπως ακριβώς η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο θεσμικό μετασχηματισμό για να αντιμετωπίσει τις σημερινές υπαρξιακές προκλήσεις, είναι επίσης ιδιαίτερα καλά εξοπλισμένη για να τον πετύχει, χάρη στη σημαντική εμπειρία της που εξελίσσεται μέσα από την κρίση και εξισορροπεί την αλληλεγγύη με την ελευθερία. Το κλειδί θα είναι η ανάπτυξη ενός σαφούς οράματος για το μέλλον, η εμβάθυνση της συνεργασίας σε βασικούς τομείς και η επινόηση ενός νέου οργανωτικού πλαισίου.
Μικρότερες, πιο αυτόνομες και πιο ευέλικτες μονάδες θα πρέπει να είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή αυτού του οράματος, σε συνεργασία με ανεξάρτητους φορείς – συχνά από την κοινωνία των πολιτών – που ειδικεύονται στην οικοδόμηση συναίνεσης, στην ανάπτυξη μακροπρόθεσμων στρατηγικών και στην παρακολούθηση της εφαρμογής και των αποτελεσμάτων τους. Μια κουλτούρα αποφασιστικότητας και υπευθυνότητας είναι απαραίτητη.
Η δεύτερη επιτακτική ανάγκη είναι η οικοδόμηση ισχυρών νέων πλαισίων που θα καλύπτουν τρία κρίσιμα στοιχεία της ευρωπαϊκής ασφάλειας: τα οικονομικά, την άμυνα και την κοινωνική πρόνοια. Η νέα χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική πρέπει να στοχεύει στην αύξηση των επενδύσεων στην Ευρώπη προκειμένου να τονωθεί η παραγωγικότητα και να υποστηριχθεί η τεχνολογική καινοτομία σε κρίσιμους τομείς.
Η τρίτη βασική επιταγή για την Ευρώπη καθώς αντιμετωπίζει την πολυκρίση είναι να επινοήσει ένα νέο οργανωτικό πρότυπο, βασισμένο στην ευελιξία και την προσαρμοστικότητα.
Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να καθυστερήσει τη δράση μέχρι μετά το επόμενο σοκ. Αν θέλουμε να ξεπεράσουμε την πολυκρίση, χρειαζόμαστε στρατηγικό προβληματισμό, συλλογική ηγεσία και εκ των υστέρων σκέψη σήμερα, με γνώμονα την κοινή φιλοδοξία της «Επανίδρυσης της Ευρώπης» έως το 2045.
Ο Thomas Buberl είναι διευθύνων σύμβουλος της AXA