Η ετήσια μνήμη της Ημέρας του «ΟΧΙ», της ημέρας κατά την οποία ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός και πρώην στρατηγός Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε το τελεσίγραφο του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι τις πρώτες ώρες της 28ης Οκτωβρίου 1940, κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Ελλήνων παγκοσμίως.
Ωστόσο, αυτή η ημέρα είναι σημαντική και για τον ευρύτερο αυστραλιανό πληθυσμό. Η ελληνική αντίσταση κατά του φασιστικού κινδύνου χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό στην Αυστραλία.
Η χώρα ήδη συμμετείχε στον πόλεμο, μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939. Οι επόμενοι μήνες είδαν την πτώση της Πολωνίας, των Κάτω Χωρών και της Γαλλίας.
Έτσι, όταν η Ελλάδα όρθωσε το ανάστημά της απέναντι στην ιταλική επιθετικότητα, η είδηση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και υποστήριξη σε ολόκληρη την αυστραλιανή κοινωνία.
Αυστραλοί στρατιώτες με Έλληνες εύζωνες στην Ακρόπολη, Μάρτιος 1941. Φωτογραφία: Supplied/Αυστραλιανό Πολεμικό Μνημείο
Η ΕΛΛΑΔΑ ΛΕΕΙ «ΟΧΙ» ΣΤΟ ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ
Το τελεσίγραφο του Μουσολίνι παραδόθηκε από τον Ιταλό πρέσβη στην Ελλάδα, Εμμανουέλε Γκράτσι, περίπου στις 3 τα ξημερώματα εκείνης της μοιραίας ημέρας.
Απαίτησε από την Ελλάδα να επιτρέψει στις δυνάμεις του Άξονα να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος και να καταλάβουν «στρατηγικά σημεία», ή αλλιώς να προετοιμαστεί για πόλεμο. Η απάντηση του Μεταξά ήταν άμεση και ξεκάθαρη: «τότε είναι πόλεμος». Παρόλο που αυτή ήταν η ακριβής φράση του Μεταξά, η λαϊκή αντίδραση συνοψίστηκε σε μία λέξη: «ΟΧΙ!».
Η είδηση της άρνησης της Ελλάδας διαδόθηκε στην Αυστραλία την επόμενη ημέρα. Στις 29 Οκτωβρίου, η εφημερίδα The Argus της Μελβούρνης ανέφερε τη δήλωση του Μεταξά προς τον ελληνικό λαό:
«Ενημέρωσα την Ιταλία ότι θεωρώ τις απαιτήσεις της και τον τρόπο με τον οποίο διατυπώθηκαν ως δήλωση πολέμου κατά της Ελλάδας. Ήρθε η ώρα για όλους τους Έλληνες να πολεμήσουν μέχρι θανάτου για ό,τι αγαπούν».
H εφημερίδα The Argus της Μελβούρνης γύρω στο 1940 και δεξιά Πρωτοσέλιδα της αθηναϊκής εφημερίδας “Ασύρματος” για τις εξελίξεις του πολέμου. Φωτογραφίες: Supplied
Η αποφασιστική στάση της Ελλάδας στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι προκάλεσε κύμα υποστήριξης από τη Βρετανία και τους Συμμάχους – συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας. Η The Argus ανέφερε στις 31 Οκτωβρίου τη δήλωση του Βρετανού πρωθυπουργού που εξέφραζε αλληλεγγύη προς την Ελλάδα. Ο Μεταξάς ανταποκρίθηκε με μια συγκινητική απάντηση:
«Τα λόγια σας αντήχησαν σε όλη την Ελλάδα. Θα βαδίσουμε προς την τελική νίκη με τη γαλήνη και την αποφασιστικότητα που μας οδήγησε να αντισταθούμε στην ύπουλη επιθετικότητα του αντιπάλου μας. Με όλη την εμπιστοσύνη στον μεγάλο και ηρωικό Σύμμαχό μας, θα στηρίξουμε μια κοινή σίγουρη νίκη στις αιώνιες αρχές της ηθικής, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας που καθιερώθηκαν πριν από 3.000 χρόνια στο ιερό έδαφος που υπερασπιζόμαστε».
Η βρετανική αεροπορική και ναυτική υποστήριξη στάλθηκε εσπευσμένα για να ενισχύσει την ελληνική πολεμική προσπάθεια. Η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία (RAF) λειτουργούσε από πρόχειρα κατασκευασμένα αεροδρόμια στη βόρεια Ελλάδα, παρέχοντας κρίσιμη υποστήριξη στις ελληνικές δυνάμεις στο πεδίο.
Τα πολεμικά πλοία του Βασιλικού Ναυτικού παρεμπόδιζαν τις ιταλικές ναυτικές ενισχύσεις κατά μήκος των ελληνικών ακτών. Βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στην Κρήτη, αποτελώντας την πρώτη συμμαχική δύναμη που συνέβαλε στην άμυνα της Ελλάδας και της Κρήτης ενάντια στην επικείμενη γερμανική εισβολή.
Τον Μάρτιο του 1941, Αυστραλοί στρατιώτες – σε μια εμβληματική φωτογραφία του Αυστραλού πολεμικού φωτογράφου Damien Parer – έγιναν δεκτοί από τους Έλληνες Ευζώνους στην Ακρόπολη της Αθήνας.
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Αυστραλία, είδηση για την υποστήριξη που δέχθηκε η Ελλάδα γέμισε τις εφημερίδες. Αναφορές για την επιτυχία των ελληνικών δυνάμεων στο αλβανικό μέτωπο καταγράφονταν με ενθουσιασμό. Στις 31 Οκτωβρίου, η The Melbourne Argus περιέγραψε την ατμόσφαιρα στην Αθήνα:
«Η εμφάνιση της Αθήνας εχθές αντικατόπτριζε έντονα την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης και του στρατού να αντισταθούν στον εισβολέα. Στρατιώτες πλήρως εξοπλισμένοι κατευθύνονταν προς το μέτωπο με ορειβατικά πυροβόλα που έσερναν μουλάρια ανάμεσα στον εξοπλισμό τους. Φύλακες αεροπορικών επιδρομών με κράνη έκαναν το καθήκον τους στους δρόμους, και οι βιτρίνες των καταστημάτων είχαν διασταυρωθεί με ταινίες, ενώ τα υπόγεια είχαν μετατραπεί σε καταφύγια».
Οι αυστραλιανές εφημερίδες, τις ημέρες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, ανέφεραν την κινητοποίηση της ελληνικής κοινότητας της Αυστραλίας υπέρ της άμυνας της Ελλάδας.
Πρωτοσέλιδα της αθηναϊκής εφημερίδας “Ασύρματος” για τις εξελίξεις του πολέμου. Φωτογραφία: Supplied
Η κοινότητα του Σίδνεϊ φέρεται να συγκεντρώθηκε στις 28 Οκτωβρίου στον Αθηναϊκό Όμιλο – «το σημείο συνάντησης της ελληνικής κοινότητας» – όπου νεαρά μέλη του Ομίλου φώναζαν «Ζήτω ο πόλεμος» και έπιναν στην υγεία του Μεταξά και της Βρετανίας. Δύο ημέρες αργότερα, προσφέρθηκαν προσευχές για την υπόθεση των Συμμάχων και στους δύο ελληνικούς ορθόδοξους ναούς που είχαν ιδρυθεί τότε στην Νέα Νότια Ουαλία. Ο τοπικός Έλληνας πρόξενος, κ. Vrisalis, υποσχέθηκε ότι η ελληνική κοινότητα θα υποστηρίξει τις προσπάθειες της Ελλάδας και των Συμμάχων της στον πόλεμο.
Εν τω μεταξύ, στη Μελβούρνη γίνονταν παρόμοιες κινητοποιήσεις και δηλώσεις. Η εφημερίδα The Melbourne Age ανέφερε ότι στις 29 Οκτωβρίου, Έλληνες μέλη της Λεγεώνας των παλαιών πολεμιστών της Αυστραλίας, μαζί με μέλη της ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης, πραγματοποίησαν συνάντηση στο ελληνικό προξενείο, όπου υποσχέθηκαν την υποστήριξή τους προς την Ελλάδα και δήλωσαν ότι «αν χρειαστεί, οι Έλληνες είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και να πολεμήσουν».
Η εφημερίδα The Melbourne Argus ανέφερε επίσης την ίδια μέρα ότι ο πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης, κύριος Ραφτόπουλος, εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο ελληνικός λαός θα δώσει τον καλύτερο εαυτό του απέναντι στον εχθρό, ενώ ο Έλληνας πρόξενος στη Μελβούρνη, κύριος Λούκας, δήλωσε ότι, ενώ η Ελλάδα είναι έθνος ειρηνόφιλο, θα πολεμήσει μέχρι το τέλος, τώρα που ο πόλεμος της επιβλήθηκε από την ιταλική επιθετικότητα.
Το Προξενείο εξέφρασε την εμπιστοσύνη του ότι η Ιταλία θα μετανιώσει για την επιθετικότητά της, καθώς η Μεγάλη Βρετανία και οι σύμμαχοί της θα στραφούν τώρα κατά της Ιταλίας για να υπερασπιστούν την Ελλάδα. Ο κύριος Λούκας έστειλε τηλεγράφημα στον Έλληνα πρωθυπουργό δηλώνοντας:
«… Οι Έλληνες στη Βικτώρια παρακολουθούν με βαθιά συγκίνηση τις εξελίξεις στην πατρίδα. Λαμβάνουμε άμεσα μέτρα για οικονομική ενίσχυση στον αγώνα. Ο Θεός να ευλογεί τους στρατιώτες μας».
Πατριωτική πολεμική αφίσα. Φωτογραφία: Supplied
Δύο ημέρες αργότερα, οι εφημερίδες της Μελβούρνης ανακοίνωσαν ότι η ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης θα πραγματοποιήσει συνάντηση την Κυριακή, 10 Νοεμβρίου, για να συζητήσει τα σχέδιά της «για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την πατρίδα στον πόλεμο κατά της Ιταλίας.»
Αυτά αποτελούν τα πρώτα βήματα μιας μεγάλης εκστρατείας συγκέντρωσης χρημάτων, η οποία θα απευθυνόταν στο ευρύτερο αυστραλιανό κοινό. Τα έσοδα θα γίνονταν γνωστά ως το «Ταμείο για τα θύματα του ελληνικού πολέμου», επίσημα αναγνωρισμένο από την αυστραλιανή κυβέρνηση και εκατοντάδες δημάρχους. Οι ημέρες συγκέντρωσης χρημάτων θα ονομάζονταν «Ημέρα της Ελλάδας». Σε μια συμβολική κίνηση υποστήριξης, η ελληνική κοινότητα της περιοχής Prahran στη Μελβούρνη δώρισε στον δήμαρχο της πόλης μια ελληνική σημαία, η οποία θα υψωνόταν την Ημέρα της Ελλάδας.
ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ
Με τη νίκη του ελληνικού στρατού στην Αλβανία και τους φόβους για επικείμενη γερμανική εισβολή από τον βορρά, οι συμμαχικές δυνάμεις σύντομα άρχισαν να αποστέλλονται στην Ελλάδα για να βοηθήσουν στην άμυνά της. Από τον Μάρτιο του 1941, αυτές οι δυνάμεις – συμπεριλαμβανομένων πολλών αυστραλιανών στρατευμάτων – άρχισαν να αποβιβάζονται στον Πειραιά και να κατευθύνονται προς βορρά.
Μαζί με τους 17.000 Αυστραλούς στρατιώτες ήταν και γυναίκες από τις αυστραλιανές ιατρικές υπηρεσίες, καθώς και ναύτες πολεμικών πλοίων του Βασιλικού Αυστραλιανού Ναυτικού, που θα διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στην επερχόμενη ελληνική εκστρατεία. Αυτή η εκστρατεία θα κατέληγε σε τραγική ήττα, καθώς οι συμμαχικές δυνάμεις υποχωρούσαν μέσα από όλη την Ελλάδα, κατευθυνόμενοι προς τις παραλίες και τα λιμάνια της εκκένωσης νότια της Αθήνας και σε όλη την Πελοπόννησο.
Όπως η αυστραλιανή κοινή γνώμη είχε ενωθεί για να υποστηρίξει την Ελλάδα το 1940, έτσι και οι Αυστραλοί στρατιώτες και νοσοκόμες είχαν την υποστήριξη του ελληνικού λαού.
Τους επευφημούσαν καθώς έφταναν και τους προσέφεραν φαγητό και παρηγοριά κατά την υποχώρησή τους. Αυτό το συναίσθημα φαίνεται ξεκάθαρα στο νέο ντοκιμαντέρ – Anzac The Greek Chapter – στο οποίο εργάστηκα ως Συνεργάτης Παραγωγής.
Μία από τις πιο συγκινητικές σκηνές του ντοκιμαντέρ είναι αυτή του βετεράνου της ελληνικής εκστρατείας, Don Stephenson, όταν, αφηγούμενος ότι μια Ελληνίδα του πρόσφερε κέικ καθώς προχωρούσε στην υποχώρηση, δηλώνει συναισθηματικά ότι όλοι στην 6η Αυστραλιανή Μεραρχία «έχουν μεγάλο σεβασμό για τους Έλληνες.» Δεν αποτελεί έκπληξη ότι αυτό το συναίσθημα υιοθετήθηκε από πολλούς απογόνους των βετεράνων, οι οποίοι παρακολούθησαν τις προβολές του ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο του τρέχοντος Ελληνικού Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Ο βετεράνος της Αυστραλιανής Ελληνικής Εκστρατείας Don Stephenson. Φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ με τον τίτλο “Anzac The Greek Chapter”.Supplied
Παρόλο που η νίκη της Ελλάδας κατά των Ιταλών ακολουθήθηκε από τη γερμανική εισβολή και τέσσερα μακρά χρόνια κατοχής, η σημασία αυτής της επιτυχίας δεν μπορεί να παραβλεφθεί. Τον Οκτώβριο του 1940, η Ελλάδα ήταν ο μοναδικός σύμμαχος στην ευρωπαϊκή ήπειρο της Βρετανίας και της Αυτοκρατορίας (όπως τότε ονομαζόταν), συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας. Η νίκη της Ελλάδας επί της Ιταλίας ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όλοι οι Αυστραλοί – είτε είναι Έλληνες είτε όχι – έχουν πολύ καλό λόγο να θυμούνται την ημέρα που η Ελλάδα είπε “Όχι”.
Οι εκδηλώσεις για την Ημέρα του “ΟΧΙ” θα πραγματοποιηθούν αυτό το Σαββατοκύριακο σε όλη την Αυστραλία.
Μέλη των οικογενειών των βετεράνων της ελληνικής εκστρατείας με τους σκηνοθέτες και τους υποστηρικτές της ταινίας “Anzac The Greek Chapter” στην πρεμιέρα στον κινηματογράφο Como της Μελβούρνης. Φωτογραφία: Robert Pascoe
*Ο Jim Claven OAM είναι καταρτισμένος ιστορικός, ανεξάρτητος ερευνητής και δημοσιευμένος συγγραφέας, με πολυετή έρευνα πάνω στη σχέση Ελλάδας και Αυστραλίας και τη διασύνδεση με την παράδοση των Anzac. Μεταξύ άλλων, είναι συγγραφέας του βιβλίου “Grecian Adventure”, το οποίο αποτελεί μια συλλογή άρθρων για τους Anzac και την ελληνική εκστρατεία του 1941, ενώ υπήρξε Συνεργάτης Παραγωγής για το ντοκιμαντέρ Anzac: The Greek Chapter, που έκανε πρεμιέρα στο τρέχον Ελληνικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του μέσω email στο [email protected]
The post Η Αυστραλία θυμάται την «Ημέρα του ΟΧΙ» – Το 1940 και σήμερα appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.