Στο επετειακό αφιέρωμα του «Νέου Κόσμου» για την εποποιία του 1940, συγκεντρώσαμε ιστορικές πηγές και μαρτυρίες από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές των γεγονότων. Μέσα από γραπτά αποσπάσματα, επιστολές και τεκμήρια, ζωντανεύουν οι ηρωικές στιγμές του ελληνοϊταλικού πολέμου, προσφέροντας στους αναγνώστες μια μοναδική ευκαιρία να αναστοχαστούν την ιστορική μνήμη και το κουράγιο του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου.
ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΤΣΑ
Ο Χρήστος Π. Ζαλοκώστας γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στην Αθήνα. Σπούδασε χημικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στην Εθνική Αντίσταση. Ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική και εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών το 1946 και το 1952. Τα έργα του διαπνέονται από αγάπη για την Ελλάδα και ιστορικό προβληματισμό. Πολλά έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα γαλλικά.
Γράφει στο βιβλίο του με τον τίτλο: «Πίνδος – Η Εποποιΐα στην Αλβανία», Εκδόσεις «Εστία»
«Ελληνικός στρατός μπήκε στην πόλη, στολισμένος γαλανόλευκες όπου οι Έλληνες κάτοικοι τούς υποδέχτηκαν στις πόρτες των σπιτιών τους και τους πρόσφεραν ρακί και γλυκίσματα. Οι Αλβανοί κοιτούσαν το πεζικό που περνούσε και δεν πίστευαν στα μάτια τους. Ένα χρόνο τώρα οι Ιταλοί τους έδειχναν τα περίφημα όπλα τους, τα τανκς, τ’ αμέτρητα αεροπλάνα, τους είχαν κάνει να πιστέψουν τη δύναμη του φασισμού. Τι έγιναν τώρα τόσες μηχανές, τόσα φτερά, τόσες παράτες; Τι έγιναν τόσα μεγαλεία; Χάθηκαν σαν καπνός μπροστά στους Έλληνες φαντάρους…
Σήμερα, είχαν μάθει οι Αλβανοί τι αξίζουν οι Έλληνες…»
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΟΔΟΣ
Το Ανάγνωσμα Τρίτο με τον τίτλο «Η Μεγάλη Έξοδος» από τα «Πάθη» του Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη, έχει ως θέμα τη μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας που έγινε στην Αθήνα με την ευκαιρία του απαγορευμένου εορτασμού της 25ης Μαρτίου 1942. Από το πρωί το κέντρο της Αθήνας γέμισε με πλήθος κόσμου. Πρωτοστατούσαν οι νέοι, μαθητές και φοιτητές. Σκοπός ήταν να στεφανώσουν τις προτομές των ηρώων της επανάστασης και τον Άγνωστο Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Οι αρχές της Κατοχής έστειλαν ιππικό και μηχανοκίνητα για να διαλύσουν τη διαδήλωση. Τα θύματα ήταν πολλά.
Ο Οδυσσέας Ελύτης εμπνέεται από αυτό το ιστορικό γεγονός στο εμβληματικό έργο του, την ποιητική σύνθεση Άξιον Εστί που δημοσίευσε το 1959.
«Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά μαντάτα πλήθαιναν στην πρωτεύουσα, να βγουν έξω σε πλατείες με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος η Άνοιξη.
Και επειδή σίμωνε η μέρα που το Γένος είχε συνήθειο να γιορτάζει τον άλλο Σηκωμό, τη μέρα πάλι εκείνη ορίσανε για την Έξοδο. Και νωρίς εβγήκανε καταμπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κάτου απλωμένη την αφοβία σα σημαία, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες. Και ακολουθούσανε άντρες πολλοί, και γυναίκες, και λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκανίκια. Όπου έβλεπες άξαφνα στην όψη τους τόσες χαρακιές, που ‘λεγες είχανε περάσει μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα.
Τέτοιας λογής αποκοτιά, ωστόσο, μαθαίνοντας οι Άλλοι, σφόδρα ταράχτηκαν. Και τρεις φορές με το μάτι αναμετρώντας το έχει τους, λάβανε την απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες, με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια πήχη φωτιά κάτω απ’ τα σίδερα, με τις μαύρες κάννες και τα δόντια του ήλιου. Όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν.
Και χτυπούσανε όπου να ‘ναι, σφαλώντας τα βλέφαρα με απόγνωση. Και η Άνοιξη ολοένα τους κυρίευε. Σαν να μην ήτανε άλλος δρόμος πάνω σ’ ολάκερη τη γη, για να περάσει η Άνοιξη παρά μονάχα αυτός, και να τον είχαν πάρει αμίλητοι, κοιτάζοντας πολύ μακριά, περ’ απ’ την άκρη της απελπισιάς, τη Γαλήνη που έμελλαν να γίνουν, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες, και οι άντρες, και οι γυναίκες, και οι λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκανίκια.
Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Και θερίσανε πλήθος τα θηρία, και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στον τοίχο τριάντα.»
Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ
Ο Ανδρέας Κέδρος (1917-1999) γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, πήρε μέρος από την πρώτη στιγμή στην αντίσταση εναντίων των κατακτητών.
Στο ιστορικό του έργο «Η Ελληνική αντίσταση 1940-1944» («La resistance grecque 1940-1944», Robert Laffont, 1966), που μεταφράστηκε στα ελληνικά μετά την πτώση της χούντας, γράφει για τη σφαγή των Καλβρύτων:
«…τρεις γερμανικές φάλλαγες συναντιούνται στα Καλάβρυτα το πρωί στις 14 του Δεκέμβρη. Οι Γερμανοί συγκεντρώνουν το πληθυσμό των Καλαβρύτων στη μεγάλη αυλή του σχολείου. Κλείνουν τις γυναίκες και τα παιδιά κάτω από δεκατεσσάρων χρόνων μέσα στο σχολείο. Τους άνδρες και τα αγόρια πάνω από δεκατεσσάρων χρόνων τούς οδηγούν στο νεκροταφείο της πόλης, που βρίσκεται πάνω από ένα λόφο… Ύστερα, με μια σύντομη διαταγή, μπαίνουν σ’ ενέργεια τα πολυβόλα. Οχτακόσιοι άνδρες και έφηβοι χάνονται. Μόνο δέκα θα επιζήσουν, από θαύμα…
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟ ΑΝΤΙΠΑΛΟ
Ο Βασίλης Κρεμμύδας, Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής Γενικός Αρχίατρος ε.α, σε μια παλαιότερη αφήγησή του δίνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση στη φρίκη που επικρατούσε γενικά στις μέρες του πολέμου, μέσα από το πρίσμα της ανθρωπιάς.
«Στο ορεινό χειρουργείο που ήμουν διοικητής, την 21η Νοεμβρίου 1940 διακομίσθηκαν έξι Ιταλοί τραυματίες. Ανάμεσά τους ήταν ο ο στρατιώτης Παβολίνι Μαρκίσιος του Γκιουζέπε, που ανήκε στο 8ο σύνταγμα Αλπινιστών με τόπο καταγωγής την πόλη Ούντινε της Β. Ιταλίας.
Ο Παβολίνι παρουσίαζε προχωρημένη γάγγραινα στο δεξιό σκέλος, έπειτα από τραυματισμό του. η κατάστασή του ήταν πολύ σοβαρή, και, για να του σώσω τη ζωή, του έκανα ακρωτηριασμό ψηλά στο μηρό. Επειδή η μονάδα μας βρισκόταν σε διαρκή μετακίνηση, αποφάσισα να διακομισθεί στο χειρουργείο της Κόνιτσας. Οι τραυματιοφορείς χρειάστηκε να κάνουν πορεία δύο ημερών με το φορείο στους ώμους σε υψόμετρο 1600μ.
Ο τραυματιοφορέας, Δημήτριος Βιτζηλαίος συμπληρώνει: «Τον τραυματία τον σκεπάσαμε με τρεις κουβέρτες μας. Κάθε τόσο του δίναμε και λίγο κονιάκ. Στο «μάμα μία» που ξεφώνιζε, του απαντούσαμε με στοργή και του δίναμε κουράγιο. Την ώρα του αποχαιρετισμού βάλαμε στην τσέπη του χιτωνίου του τη διεύθυνσή μας. Την είχε ζητήσει κλαίγοντας».
Ο στρατιώτης σώθηκε, επαναπατρίστηκε και ζει, καθώς πληροφορήθηκα από το δήμαρχο του Ούντινε».
ΤΙΜΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
Μέσα από ιστορικές μαρτυρίες και τεκμήρια, ζωντανεύουν οι καθημερινές μάχες για επιβίωση, ενώ η εκτόξευση των τιμών στα βασικά αγαθά, όπως το ψωμί, αποτυπώνει τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετώπιζε ο ελληνικός λαός κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Η ιλιγγιώδης αύξηση των τιμών άρχισε από τις πρώτες μέρες της κατοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η τιμή του ψωμιού κατά οκά. Μια οκά ισοδυναμούσε με 1.280 γραμμάρια.
Απρίλιος 1941: 10 δραχμές
Ιανουάριος 1942: 230 δραχμές
Ιούλιος 1943: 2.600 δραχμές
Ιανουάριος 1944: 38.000 δραχμές
Σεπτέμβριος 1944: 153.000.000 δραχμές
Μαχητές στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου. Φωτογραφίες: Γενικό Επιτελείο Στρατού / Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού
The post Εποποιία του 1940: Μαρτυρίες και αναμνήσειςαπό τους πρωταγωνιστές της Ιστορίας appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.