Οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας συναντήθηκαν έξι φορές τους τελευταίους δεκαέξι μήνες με στόχο να χαμηλώσουν τον γεωπολιτικό πυρετό μεταξύ των δύο χωρών. Ομως, απέφυγαν να διαπραγματευτούν επί της ουσίας. Η επικείμενη επίσκεψη του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν σηματοδοτεί την έναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την προσπάθεια που κάνει η κυβέρνηση να αναζητήσει διπλωματική λύση. Οι άλλες δύο εναλλακτικές είναι είτε τα προβλήματα να παραμένουν άλυτα είτε να λυθούν με πόλεμο.
Η έναρξη των διαπραγματεύσεων γεννά όμως μια σειρά από ερωτήματα: Τι έχει αλλάξει επί της ουσίας στις τουρκικές θέσεις που να δημιουργεί σήμερα αισιοδοξία, αφού ύστερα από 64 γύρους διερευνητικών συνομιλιών διαπιστώθηκε αγεφύρωτη απόκλιση θέσεων.
Τι έχει αλλάξει επί της διαδικασίας; Η Τουρκία επιδιώκει «λύση πακέτο» όπου σε ένα ανατολίτικο παζάρι θα μπουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ζητήματα όπως η Θράκη, οι «γεωγραφικοί σχηματισμοί ασαφούς ιδιοκτησίας», η αποστρατιωτικοποίηση, τα χωρικά ύδατα. Θα μπει η κυβέρνηση σε τέτοια διαπραγμάτευση;
Ας υποθέσουμε ότι η Τουρκία αποδεχθεί μια «βήμα προς βήμα» προσέγγιση, όπου θα προταχθεί το θέμα των θαλάσσιων ζωνών. Αυτό προϋποθέτει συζήτηση για την «αποσαφήνιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος» ελληνικών νησιών και βραχονησίδων και το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης, πριν συζητηθεί το τεχνικό ζήτημα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Θα διαπραγματευθεί τέτοια θέματα εδαφικής κυριαρχίας η κυβέρνηση με την Τουρκία;
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι έχει «ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές». Ομως δεν πάει κάνεις σε διαπραγματεύσεις για να συζητήσει τις κόκκινες γραμμές του αλλά τις διεκδικήσεις του. Ποιες είναι οι διεκδικήσεις της Ελλάδας; Η Τουρκία έχει κωδικοποιήσει τις διεκδικήσεις της σε χάρτες που έχουν μάλιστα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών (22 Ιουνίου 2022). Μήπως το υπουργείο Εξωτερικών αντί να δημοσιεύει μόνο χάρτες με τουρκικές διεκδικήσεις θα έπρεπε να δημοσιεύει και χάρτες με τις ελληνικές διεκδικήσεις; Γιατί το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών «αποκήρυξε » τον λεγόμενο «χάρτη της Σεβίλλης» όπου κωδικοποιούνται τα ελληνικά δικαιώματα βάσει του διεθνούς δικαίου;
Το πιο κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι η φύση και η έκταση των τουρκικών επιδιώξεων. Αν αυτές είναι περιορισμένες και αφορούν μόνο στις θαλάσσιες ζώνες, τότε μπορεί να βρεθεί λύση, όπως βρέθηκε με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Αν όμως η Τουρκία, όπως υποστηρίζω, έχει απεριόριστες επιδιώξεις θέλοντας να ηγεμονεύσει πρώην οθωμανικά εδάφη, τότε το πρόβλημα δεν λύνεται. Και αν φανεί ότι βρέθηκε λύση, αυτή θα είναι πρόσκαιρη, γιατί η Τουρκία αργά ή γρήγορα θα επανέλθει. Ο στρατηγικός της στόχος θα είναι να καταστήσει την Ελλάδα δορυφόρο και να ευνουχίσει τη γεωπολιτική της αξία.
Ο Αθανάσιος Πλατιάς είναι ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων