ΛΟΝΔΙΝΟ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Εχθροί και φίλοι
Αν οι Βρετανοί ήταν σε θέση να καθορίσουν την έκβαση των αμερικανικών εκλογών, η Κάμαλα Χάρις θα χριζόταν πρόεδρος των ΗΠΑ με ευκολία: σχεδόν τα δύο τρίτα των κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου δήλωσαν, σε δημοσκόπηση της YouGov, ότι προτιμούν την υποψήφια των Δημοκρατικών έναντι μόλις 18% που επιλέγει τον Ντόναλντ Τραμπ. Ασφαλώς, η Γηραιά Αλβιώνα δεν έχει λόγο στις εκλογές στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν την ενδιαφέρει το αποτέλεσμα της αναμέτρησης, με το 76% να θεωρεί ότι έχει σημασία για τη χώρα τους ποιος θα τερματίσει πρώτος στην προεδρική κούρσα στις ΗΠΑ.
Το χάσμα που κυριαρχεί στην αμερικανική πολιτική και κοινωνία την τελευταία δεκαετία είναι κάτι περισσότερο από εμφανές. Στη χώρα του 50%-50%, οι μισοί ψηφοφόροι φοβούνται ότι ο Τραμπ θα καταστρέψει τις ΗΠΑ και οι άλλοι μισοί πιστεύουν ότι η Αμερική έχει ήδη χάσει τον δρόμο της και ο πρώην πρόεδρος είναι ο μόνος που μπορεί να την «ξανακάνει μεγάλη». Το πού θα οδηγήσει και πόσο επικίνδυνος θα αποβεί αυτός ο διχασμός μένει να φανεί.
Τα βρετανικά μίντια αναλώνονται τις τελευταίες ημέρες σε ασκήσεις επί χάρτου για το τι θα σημάνει μια νίκη Τραμπ και τι μια νίκη Χάρις. Στο πρώτο ενδεχόμενο, οι περισσότεροι αναλυτές ομονοούν ότι η περίφημη «ειδική σχέση» που ενώνει τις δύο χώρες δεν θα τιμηθεί δεόντως από τον 78χρονο αμερικανό πολιτικό, ο οποίος το 2018 είχε αποκαλέσει τη Βρετανία «εχθρό». Πριν από λίγες ημέρες η εκστρατεία του Τραμπ υπέβαλε καταγγελία στις αμερικανικές Αρχές κατηγορώντας το κυβερνών Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας για παραβίαση της αμερικανικής νομοθεσίας και για «εκλογική παρέμβαση από ξένο παράγοντα», διότι «έστειλε εθελοντές» να συνδράμουν την εκστρατεία της Χάρις. Παρότι η Ντάουνινγκ Στριτ επιχείρησε να υποβαθμίσει το επεισόδιο, στην κυβέρνηση παραδέχονται ιδιωτικά ότι μια ενδεχόμενη προεδρία Τραμπ δεν θα είναι «ιδιαιτέρως φιλική» απέναντι στην «ακροαριστερή» (κατά την καμπάνια του Ντόναλντ Τραμπ) κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ. Στον αντίποδα, μια ενδεχόμενη νίκη της Χάρις θα αποτελέσει χαρμόσυνη είδηση για τη κυβέρνηση των Εργατικών. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι υπό την προεδρία της υποψήφιας των Δημοκρατικών θα βελτιωθούν οι αμερικανοβρετανικές σχέσεις και η Βρετανία θα καταστεί «εταίρος πράσινης μετάβασης» των ΗΠΑ.
ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Προκλήσεις για ΕΕ
Στην πρώτη του ομιλία ως εκλεγμένος πρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν κατέστησε ξεκάθαρη την πρόθεσή του να γεφυρώσει τις βαθιές διαφορές στην αμερικανική κοινωνία. Πολλοί είχαν προβλέψει ότι η δέσμευσή του θα ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα και δεν διαψεύστηκαν. Σήμερα στις εκλογές του 2024 δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Αμερικανοί είναι πιο διχασμένοι και πολωμένοι από ποτέ. Η χώρα είναι μοιρασμένη στα δύο και οι διαφορές αφορούν δύο διαφορετικές, αντίθετες και ανταγωνιστικές κοσμοθεωρίες και η συνύπαρξή τους μετά τις εκλογές θα είναι κρίσιμη για τη δημοκρατία, αλλά και για τη σταθερότητα της Δύσης. Από τη μια έχουμε το στρατόπεδο των Μπλε και τη μάλλον προβλέψιμη Κάμαλα Χάρις, που αναμένεται ότι θα βαδίσει στα χνάρια των μεταπολεμικών της προκατόχων, πλην του «απρόβλεπτου» Ντόναλντ Τραμπ, του εκπροσώπου του «κόκκινου» στρατοπέδου, που προκαλεί βαθιά ανησυχία.
Σε μια εποχή που η κυριαρχία της Δύσης αμφισβητείται, υπονομεύεται και μειώνεται οι χωρισμένες στα δύο ΗΠΑ κόβουν την ανάσα στην Ευρώπη, στην οποία ο Μπάιντεν, ο τελευταίος ίσως παλιάς κοπής ευρωπαϊστής αμερικανός ηγέτης, είχε δώσει μια κάποια σιγουριά τα τελευταία 4 χρόνια, ιδίως χάρη στην ακλόνητη στήριξή του προς την Ουκρανία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κομισιόν επεξεργάζεται εδώ και καιρό σενάρια αντίδρασης του εκλογικού αποτελέσματος στις ΗΠΑ. Αναμφίβολα τα σενάρια με Τραμπ 2.0 είναι χειρότερα από αυτά με τη Χάρις πρόεδρο. Η πρόκληση μιας διατλαντικής σχέσης στην οποία οι ΗΠΑ θα είναι ένας λιγότερο αξιόπιστος εταίρος σε μια εποχή εντεινόμενων γεωπολιτικών εντάσεων με δύο πολέμους σε εξέλιξη, με την αντιπαλότητα ΗΠΑ – Κίνας να κλιμακώνεται, δεν είναι απλή υπόθεση για την ΕΕ. Ανεξάρτητα από το ποιος είναι πρόεδρος εκτιμάται ότι οι ΗΠΑ θα υιοθετήσουν ένα μείγμα προστατευτισμού και απομονωτισμού.
Μια επιπλέον πρόκληση για την Ευρώπη – καθώς δεν βλέπουν όλοι οι ηγέτες της με τον ίδιο τρόπο μια επανεκλογή Τραμπ – είναι η διασφάλιση κοινής στάσης, κάτι που θα επιχειρηθεί στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Βουδαπέστη, όπου όμως ο ίδιος ο οικοδεσπότης Βίκτορ Ορμπαν έχει ήδη διαχωρίσει τη θέση του. Η προσπάθεια είναι να υιοθετηθούν «κοινές γραμμές», προτάσσοντας την ανάγκη ενίσχυσης των διατλαντικών σχέσεων, διασφάλισης της ειρήνης και ασφάλειας, δηλώνοντας με σιγουριά ότι η Ευρώπη έχει τη δική της ατζέντα.
ΠΑΡΙΣΙ
ΑΛΕΞΙΑ ΚΕΦΑΛΑ
Ο φόβος του Τραμπ
Σε αντίθεση με το 2016, χθες το βράδυ δεν διοργανώθηκε μεγάλη εκλογική βραδιά στην αμερικανική πρεσβεία στο Παρίσι. Ο λόγος; Το φαινόμενο Tραμπ. Η διπλωματία φοβάται τα χειρότερα, οπότε δεν διακινδυνεύει. Για να καλυφθεί αυτό το κενό, όλα τα γαλλικά ΜΜΕ είχαν ειδικές εκπομπές στα κανάλια και εκδόσεις στις εφημερίδες. Ολη τη νύχτα. «Εχουμε την εντύπωση ότι εμείς οι Γάλλοι ψηφίζουμε στις ΗΠΑ» παραπονέθηκε ένας ακροατής στη δημόσια ραδιοφωνία France Info ζωντανά στον αέρα.
Και το BFM TV, το ειδησεογραφικό κανάλι που αγόρασε ο Rodolphe Saadé, ιδιοκτήτης της εταιρείας ναυτιλιακών εμπορευμάτων CMA-CGM (μέτοχος του λιμανιού της Θεσσαλονίκης), αποφάσισε ακόμη και να «επιλέξει» νικητή στο teaser του: Το κανάλι προτιμά την Κάμαλα Χάρις, γιατί αντιπροσωπεύει την «ελπίδα», εν αντιθέσει με τον Ντόναλντ Τραμπ που είναι «πιο ανεξέλεγκτος από ποτέ».
Αλλά και ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παραδέχεται ότι ανησυχεί για το απρόβλεπτο του Τραμπ. Στη Γαλλία το βασικό ερώτημα πλέον είναι: Υπάρχουν πλέον τραμπιστές στη πολιτική της ζωή; Ακόμη και το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν, που τον υποστήριζε σε όλους τους τόνους το 2016, όπως και η αντισυστημική Δεξιά του Ερίκ Ζεμούρ, πλέον δεν τον θέλουν νικητή. Στα παρασκήνια λένε ότι «ο Τραμπ του 2024 δεν είναι πλέον εκείνος του 2016» και ότι «είναι δύσκολο να υποστηρίξεις κάποιον που διέταξε την επίθεση στο Καπιτώλιο».
Πρέπει να πούμε ότι η προεδρία του άφησε άσχημες αναμνήσεις στη Γαλλία με το «America first», ενώ πιο πρόσφατα μια μικρή του φράση, που την είπε σε προεκλογική του συγκέντρωση στην Ουάσιγκτον, αντηχεί ακόμη στη Γαλλία: «Μια από τις σπάνιες ιδιότητές μου είναι ότι δεν πίνω». Μετάφραση: Δεν καταλαβαίνει τη γεύση του κρασιού και της σαμπάνιας. Οι γάλλοι αμπελουργοί, που είχαν υποφέρει από την προεδρία του, επειδή οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη αγορά γαλλικών κρασιών και είχαν υποστεί απώλεια 25% των εξαγωγών τους, φοβούνται. Το ίδιο ισχύει και για τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, που θα πρέπει να πληρώσουν υψηλό τίμημα με τον νέο φόρο που υπόσχεται.
Ωστόσο, από την Ακρα Αριστερά του Μελανσόν μέχρι την Ακροδεξιά της Λεπέν, η νίκη της Χάρις δεν είναι και το καλύτερο σενάριο. «Θα ήμασταν αφελείς να πιστέψουμε ότι θα είναι παράδεισος μαζί της και ότι δεν θα… ξανακοιμηθεί για 4 χρόνια» διαβεβαιώνει ο Ετιέν Ζερνιέλ, διευθυντής του περιοδικού «Le Point». «Σχετικά με την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και τον προστατευτισμό θα έχουμε πιο πολιτισμένο διάλογο, αλλά και πάλι θα προηγούνται τα αμερικανικά συμφέροντα. Η Χάρις είναι μια μορφή συνέχειας και επομένως σταθερότητας, αλλά στην Ουάσιγκτον κανείς δεν οραματίζεται πλέον μια νίκη για την Ουκρανία. Η Χάρις θα ακολουθήσει την ίδια κατεύθυνση με τον Ομπάμα που ήθελε να κάνει την Ευρώπη περιφερειακό σταθμό στον άξονα Λος Αντζελες – Δελχί» σημειώνει.
ΒΕΡΟΛΙΝΟ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΠΑΣ
«Τσάιτεν-βέντε ΙΙ»
Καμία εκλογική αναμέτρηση δεν είχε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τη Γερμανία όσο αυτές οι εκλογές στις ΗΠΑ. Ολα τα σενάρια για την επόμενη μέρα ξεκινούν με αφετηρία ότι ο σταθερός, αξιόπιστος και στενός εταίρος ΗΠΑ, στον οποίο μπορούσε να βασιστεί η Γερμανία μέχρι τώρα, δεν υπάρχει μετά τις εκλογές. Το Βερολίνο και η Ευρώπη θα έχουν να κάνουν πλέον με μια χώρα βαθύτατα διχασμένη, η οποία θα ασχολείται με τον εαυτό της, ανεξαρτήτως του ποιος θα είναι ο νικητής των εκλογών.
Τα προβλήματα θα είναι πολύ μεγαλύτερα αν κερδίσει τις εκλογές ο Τραμπ. Οι μνήμες από τη σύγκρουση Τραμπ – Μέρκελ δεν έχουν ξεχαστεί. Μια δεύτερη θητεία Τραμπ χαρακτηρίζεται «Καμπή ΙΙ» (Zeitenwende II), μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Δεν με αγάπησαν και έχω ρίζες εκεί» είπε σε πρόσφατη προεκλογική εκδήλωση ο Τραμπ, θυμίζοντας ότι έχει προγόνους στη Ρηνανία της Γερμανίας. «Δεν με αγάπησαν γιατί τους είπα “πρέπει να πληρώσετε”». Εννοούσε στον στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες 2% του ΑΕΠ.
Η αγωνία του Βερολίνου είναι το μέλλον της αμερικανικής πυρηνικής ομπρέλας. Χωρίς αυτήν η Γερμανία είναι απροστάτευτη απέναντι στην απειλή του Πούτιν για χρήση ατομικών όπλων. Ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς συμφώνησε πρόσφατα την εγκατάσταση αμερικανικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς στο γερμανικό έδαφος, ενώ η Γερμανία αγοράζει τουλάχιστον 35 μαχητικά αεροσκάφη F-35, συμπεριλαμβανομένης της απαραίτητης υποδομής, που θα κοστίσει περίπου δέκα δισεκατομμύρια ευρώ. Αλλά κανείς δεν ξέρει τι άλλο μπορεί να ζητήσει ο Τραμπ αν ξαναμπεί στον Λευκό Οίκο.
«Τα προβλήματα για εμάς ξεκινούν την επόμενη μέρα των εκλογών, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει. Διότι η Αμερική θα στραφεί στον εαυτό της» σχολίαζε ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας. Οποιος και να είναι ο νικητής, «η Αμερική θα στραφεί προς την Ασία, όπου ζουν τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Γης, παράγεται περισσότερο από το μισό παγκόσμιο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και υπάρχουν πέντε πυρηνικές δυνάμεις».
Στην οικονομία, η απειλή του Τραμπ για νέους δασμούς εξανεμίζει κάθε ελπίδα για ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας, η οποία διανύει τον δεύτερο χρόνο στασιμότητας. Οι γερμανικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ θα επωφεληθούν από τη μείωση φόρων που εξαγγέλλει ο Τραμπ. Αλλά οι οικονομικοί παράγοντες στη Γερμανία ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς ήδη μπήκε η Κίνα στη θέση της Γερμανίας ως μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου των ΗΠΑ.
ΛΕΥΚΩΣΙΑ
ΚΩΣΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Χωρίς ανησυχία
H κυπριακή κυβέρνηση παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον αλλά χωρίς ιδιαίτερη ανησυχία τις εκλογές στις ΗΠΑ, δήλωσε στα «ΝΕΑ» υψηλόβαθμη πηγή στη Λευκωσία απαντώντας σε ερώτημά μας σε σχέση με την εκλογή νέου προέδρου στις ΗΠΑ. Η ίδια πηγή ανέφερε πως όσον αφορά την Κύπρο και τις εξελίξεις η λέξη κλειδί είναι παραδόξως η λέξη «Ισραήλ», καθώς μέσα από τις εκεί εξελίξεις περνούν τα πλείστα των θεμάτων που μας επηρεάζουν άμεσα, αρχής γενομένης από την ασφάλεια στην περιοχή και τον αναβαθμισμένο ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Ισραήλ, πρόσθεσε, επηρεάζει και τις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας για να συμπληρώσει ότι δεν αναμένει ότι η προσωπική σχέση ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επιδράσει καθοριστικά σε κάτι, δεδομένης της υπάρχουσας αντιπαλότητας της Αγκυρας με το Ισραήλ.
Οσον αφορά το Κυπριακό, η ίδια πηγή είπε στα «ΝΕΑ» πως ανεξαρτήτως αποτελέσματος, οι ΗΠΑ αναμένουν τις αποφάσεις του Γενικού Γραμματέα στα επόμενα βήματα, αν και ο βαθμός της εμπλοκής τους δεν είναι ούτε χαμηλός αλλά ούτε και δεδομένος. Πρόσθεσε δε ότι όταν ο Γενικός Γραμματέας κινηθεί, η Ουάσιγκτον είναι βέβαιο ότι θα συνδράμει, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει τον βαθμό της εμπλοκής της, εάν δηλαδή θα παρέμβει καθοριστικά ή απλώς για να δηλώσει παρουσία.
Και πάλι, όλα εξαρτώνται από τις εξελίξεις ευρύτερα στην περιοχή υποδεικνύοντας ότι πέρα από το κομμάτι του πολέμου στο Ισραήλ – μιλώντας για την εκλογή Τραμπ, καθώς με την Κάμαλα Χάρις δεν αναμένεται κάποια σημαντική μετατόπιση από την πολιτική Μπάιντεν – ένα πρόσθετο βάρος αποκτά η έμφαση που θα δώσει ο Ντόναλντ Τραμπ στην ενίσχυση των χωρών του Κόλπου, η οποία είναι θετική και για την Κύπρο αλλά και τις σχέσεις που έχει αναπτύξει μαζί τους εκεί η Λευκωσία.
Διαφορά, συμπλήρωσε η πηγή θα υπάρξει σίγουρα όσον αφορά την προσέγγιση στο Ιράν με τον Τραμπ να είναι πιο σκληρός και αυτό να οδηγεί σε άλλες εξελίξεις την περιοχή μας ευρύτερα. Απομένει όμως να δούμε τη συνέχεια.