Στο περιθώριο μιας διπλής ευρωπαϊκής συνόδου στην «Πούσκας Αρένα» της Ουγγαρίας, ένα 24ωρο μετά τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, υπήρξε απρόσμενη βαλκανική «σύνοδος», που εκπέμπει πολλαπλά μηνύματα στον απόηχο των εξελίξεων στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Οι ηγέτες Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου και Αλβανίας είδαν ευκαιρία για σύντομη πλην σημαντική συνάντηση σε ένα από τα VIP σαλόνια του ποδοσφαιρικού γηπέδου στη Βουδαπέστη, λίγο προτού αρχίσει η συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας ενώ σήμερα διεξάγεται άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Κι αυτό σηματοδοτεί τις νέες δυναμικές και την κινητικότητα που πυροδοτεί στην πολιτικο-διπλωματική «αρένα» η επανεκλογή του Τραμπ. Το θέμα άλλωστε κυριάρχησε στο χθεσινό δείπνο των 27 της ΕΕ, ήταν όμως και πεδίο ανταλλαγής απόψεων ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Εντι Ράμα. Οι τέσσερίς τους συζήτησαν επιπλέον ατύπως, άρα σε χαλαρό κλίμα, για περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις. Αλλωστε οι προκλήσεις ασφάλειας, μεταναστευτικού και οικονομίας τέθηκαν αργότερα επισήμως στο τραπέζι περίπου 45 αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων με οικοδεσπότη τον Βίκτορ Ορμπαν, εκ των στενοτέρων συμμάχων του Τραμπ.
Μια σπάνια συγκυρία
Το ραντεβού για τέσσερις δεν ήταν προσυνεννοημένο. Ξεκίνησε ως τουρκο-κυπριακό πηγαδάκι μεταξύ Ερντογάν και Χριστοδουλίδη, παρουσία του Χακάν Φιντάν, σε μία από τις σπάνιες τέτοιες συζητήσεις, αφού ο Ερντογάν δεν αναγνωρίζει καν την Κυπριακή Δημοκρατία. Κι όμως, οι δυο τους συγχρόνισαν αργότερα τον βηματισμό τους, μπαίνοντας μαζί στην αίθουσα της συνόδου, ενώ ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών αναχώρησε για την Αθήνα, όπου συναντά σήμερα τον επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας Γιώργο Γεραπετρίτη. Σε εκείνο το αρχικό πηγαδάκι προστέθηκαν γρήγορα ο Μητσοτάκης και ο Ράμα, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, αναλαμβάνει τη διεξαγωγή της επόμενης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας την άνοιξη του 2025 στην Αλβανία. Η προσέγγιση δύο προέδρων και δύο πρωθυπουργών της ίδιας… γειτονιάς έγινε εν μέσω εξελίξεων μεγάλης βαρύτητας – γεωπολιτικά και οικονομικά. Σε ένα ιδιαίτερο μομέντουμ από πολλές οπτικές, δηλαδή.
Πρώτον, επιχειρείται νέος κύκλος στον ελληνοτουρκικό διάλογο με αφετηρία το σημερινό τετ α τετ Γεραπετρίτη – Φιντάν και με επόμενο, πρώτο ορίζοντα τη μετάβαση του Μητσοτάκη στην Αγκυρα τον Ιανουάριο. Κατά πληροφορίες, ο Μητσοτάκης, μιλώντας στον Ερντογάν, εξέφρασε την προσδοκία του για «παραγωγικές» συζητήσεις (σήμερα) στην Αθήνα. Είναι σαφές ότι το «καρέ» Μητσοτάκη – Ερντογάν λίγο πριν από την έλευση του Φιντάν επαναβεβαιώνει το σινιάλο κορυφής για ανοιχτούς διαύλους και συνέχιση των θετικών βημάτων στην ήπια ατζέντα, παρά τις υπαρκτές διαφωνίες στα… βαριά. Εξάλλου οι υπουργοί Εξωτερικών δεν μπαίνουν σήμερα στην ουσία της μόνης διαφοράς που αναγνωρίζει η Αθήνα (ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα) αλλά διερευνούν εάν/πώς μπορεί να υπάρξει κοινό πλαίσιο συζήτησης. Η κυβέρνηση διαμηνύει διάλογο υπό δύο προϋποθέσεις: «Συζητάμε μόνο για ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, τίποτε άλλο (…) συζητάμε επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου, με κανέναν άλλον τρόπο».
Δεύτερον, παρατηρείται διπλωματική κινητικότητα στο Κυπριακό, παρότι Λευκωσία και Αγκυρα παραμένουν στις διαμετρικά αντίθετες θέσεις τους – με αδιάλλακτη την τουρκική στάση περί λύσης δύο κρατών, κόντρα στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Η σύντομη συζήτηση Ερντογάν – Χριστοδουλίδη στη Βουδαπέστη, που μέχρι πρότινος δεν βρισκόταν σε κανένα πλάνο της Αγκυρας, δημιουργεί σαφώς μια νέα εικόνα. «Το μήνυμά μου (στον Ερντογάν) ήταν η ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου και η ετοιμότητά μας να ενισχύσουμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις σε συνάρτηση με τη συγκεκριμένη πρόοδο στο Κυπριακό», ανέφερε ο Νίκος Χριστοδουλίδης.
Τρίτον, Αθήνα και Τίρανα επιχειρούν κάθε τόσο έλεγχο… αναταράξεων με την ελληνική πλευρά να υπενθυμίζει προ ημερών ως «ρητή προϋπόθεση» της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας τον σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνικής εθνικής μειονότητας. Και με τον αλβανό πρωθυπουργό να στέλνει από τη Θεσσαλονίκη το σήμα ότι η Ελλάδα, μαζί με την Τουρκία και την Ιταλία σχηματίζει «στρατηγικό τρίγωνο» και ότι «υποθέσεις όπως αυτή του Φρέντι Μπελέρη» πρέπει να μένουν έξω από τις ελληνοαλβανικές σχέσεις.
Τέταρτον, οι Ευρωπαίοι ψάχνουν επειγόντως κοινό βηματισμό μετά την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο και με ανοιχτούς πολέμους σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. «Ηρθε η ώρα να “ξυπνήσουμε” από τη γεωπολιτική μας αφέλεια» είπε ο Μητσοτάκης από τη Βουδαπέστη, όπου διεξάγεται σήμερα άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παρουσία της Κριστίν Λαγκάρντ και του Μάριο Ντράγκι.