Η Ευρώπη χρειάζεται αυστηρότερα μέτρα για τη διαφύλαξη του κράτους δικαίου και θα μπορούσε να εξετάσει το να στερήσει μια χώρα από τα οφέλη της ενιαίας αγοράς σε περίπτωση παραβίασής του, διαμηνύει η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Αξίες και τη Διαφάνεια Βέρα Γιούροβα στη συνέντευξή της στα «ΝΕΑ» και σε μικρή ομάδα ανταποκριτών ευρωπαϊκών εντύπων στις Βρυξέλλες. Η απερχόμενη ευρωπαία αξιωματούχος προειδοποιεί όσον αφορά τα Τέμπη για τον σοβαρό κίνδυνο διάβρωσης της εμπιστοσύνης των πολιτών στη Δικαιοσύνη.
«Οταν κοιτάζω τη Συνθήκη της Λισαβόνας, το άρθρο 7, τις διαδικασίες επί παραβάσει, θεωρώ ότι οι νομοθέτες δεν προέβλεψαν ότι θα υπήρχε τόσο μεγάλος πειρασμός από την πλευρά των κρατών – μελών να απαλλαγούν από τους περιορισμούς της εξουσίας. Δεν υπήρχε πολλή φαντασία για να φανταστεί κανείς τον Ορμπαν στα καλύτερά του», λέει η ευρωπαία αξιωματούχος, η οποία επί πέντε χρόνια εργάστηκε σκληρά για την προστασία του κράτους δικαίου στην ΕΕ. «Ακόμη και οι ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές που είναι δίκαιες δεν παράγουν πάντα δημοκράτες. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να προστατεύονται οι αρχές του κράτους δικαίου και να περιοριστεί η εξουσία. Σε ορισμένα κράτη – μέλη, οι ηγέτες το βρίσκουν ενοχλητικό».
Στο επίκεντρο των προσπαθειών της βρέθηκαν η Ουγγαρία και η Πολωνία (υπό την προηγούμενη κυβέρνηση), οι οποίες εξαπέλυαν εναντίον της «τοξικά βέλη», ενώ τη ρωτούσαν συνεχώς «τι σημαίνει κράτος δικαίου». «Για πολύ καιρό μπορούσα μόνο να αναφερθώ στο άρθρο 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Αλλά χάρη στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καθορίστηκε τι σημαίνει κράτος δικαίου, συστημική παραβίασή του, τι εννοούμε με τον όρο ελευθερίες». Ενδείκνυται να συμπεριληφθεί στη φαρέτρα των εργαλείων συμμόρφωσης με το κράτος δικαίου η δυνατότητα εξόδου ενός κράτους – μέλους από την ΕΕ με απόφαση άλλων; τη ρωτάμε. «Κανείς δεν θα τολμήσει να ζητήσει το ενδεχόμενο εξόδου από την ΕΕ. Η Ούρσουλα (φον ντερ Λάιεν) έχει δίκιο όταν λέει ότι έχω δέκα εκατομμύρια λόγους για να κρατήσω την Ουγγαρία στην ΕΕ. Νιώθω το ίδιο», λέει, αναφερόμενη στους ούγγρους πολίτες.
Ευρωπαϊκοί πόροι
Τι πρέπει να γίνει στο μέλλον; τη ρωτάμε. «Το άρθρο 7 θα χρειαστεί αναθεώρηση σε περίπτωση που αποφασίσουμε να διευρυνθούμε και να δεχτούμε νέες χώρες», λέει για το γνωστό άρθρο, το οποίο κίνησε η Κομισιόν κατά της Ουγγαρίας, με αποτέλεσμα να παρακρατούνται ευρωπαϊκά κονδύλια από τη χώρα. Τη ρωτάμε για το ενδεχόμενο διασύνδεσης της στέρησης των δικαιωμάτων ψήφου μιας χώρας με τον μηχανισμό αιρεσιμότητας, που συνδέει τη χορήγηση των ευρωπαϊκών πόρων με τον σεβασμό του κράτους δικαίου. «Η στέρηση των δικαιωμάτων ψήφου μιας χώρας είναι το ισχυρότερο δυνατό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση συστημικής παραβίασης. Η διασύνδεσή του με τον μηχανισμό αιρεσιμότητας είναι τολμηρή», εκτιμά. «Είχα μια άλλη ιδέα, τη σύνδεση της παραβίασης του κράτους δικαίου με τα οφέλη της ενιαίας αγοράς. Η νέα Κομισιόν θα πρέπει αναπόφευκτα να το εξετάσει», δηλώνει, αποφεύγοντας να αναφερθεί σε συγκεκριμένους τρόπους για να μη δημιουργήσει «πανικό», όπως λέει, αναρωτώμενη παράλληλα αν θα υπάρξει το απαιτούμενο «πολιτικό θάρρος» για να προχωρήσει. Επισημαίνει πάντως ότι στην επόμενη έκθεση του κράτους δικαίου θα υπάρχει νέο κεφάλαιο βάσει ερωτηματολογίων που αποστέλνονται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις της ΕΕ προκειμένου να διερευνηθεί το ερώτημα «επηρεάζεται η οικονομία από το κενό στο κράτος δικαίου;».
Για τα Τέμπη
Τη ρωτήσαμε επίσης για τα Τέμπη και την απονομή δικαιοσύνης. «Δεν εναπόκειται στην Επιτροπή να κρίνει τη διάρκεια της διαδικασίας. Εναπόκειται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου, που έχει ήδη διατυπώσει ότι όταν η δικαιοσύνη έρχεται αργά, δεν έρχεται καθόλου. Εμείς δεν κάναμε ποτέ κριτική στις συγκεκριμένες διαδικασίες, αλλά θα σας πω μόνο ένα πράγμα. Εάν οι άνθρωποι περιμένουν πολύ καιρό για δικαιοσύνη, είναι πολύ επικίνδυνο, καθώς έχει άμεσο ή επαπειλούμενο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των ανθρώπων στη δικαιοσύνη στη χώρα. Στις χώρες όπου στη δικαιοσύνη υπάρχει χαμηλή εμπιστοσύνη, είναι πάντα ευκολότερος στόχος για τους πολιτικούς να κάνουν επικίνδυνες, καταστροφικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες βλάπτουν τη δικαιοσύνη. Η διάβρωση της εμπιστοσύνης είναι ο κίνδυνος του οποίου πιστεύω ότι πρέπει να έχουν επίγνωση οι ελληνικές Αρχές. Από την Επιτροπή δεν θα δείτε δηλώσεις ότι η διαδικασία πρέπει να ολοκληρωθεί. Χρόνια περιμέναμε να βρούμε τους δράστες της δολοφονίας της Δάφνης Καρουάνα Γκαλίζια», λέει. «Είναι πλήρως στα χέρια του εθνικού συστήματος δικαιοσύνης», όπως άλλωστε το ζήτημα της ασυλίας βουλευτών «είναι θέμα του Συντάγματος», συμπλήρωσε. «Το καθεστώς ασυλίας δεν είναι κάτι που μπορούμε να θεραπεύσουμε με διαδικασία επί παραβάσει», είπε, τονίζοντας όμως ότι «η ασυλία σε κανένα σύστημα δεν πρέπει να σημαίνει ατιμωρησία».
Η χρήση spyware
Τη ρωτήσαμε επίσης για τη χρήση κατασκοπευτικών λογισμικών και τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές, που είχε δηλώσει προ καιρού ότι θα επεξεργαζόταν. Αναφερόμενη σε παλαιότερη συνομιλία της με τον έλληνα Πρωθυπουργό, είπε ότι «διευκρινίσαμε δύο πράγματα, ότι η χρήση spyware από ιδιωτικούς φορείς εναντίον οποιουδήποτε απαγορεύεται από τον γενικό κανονισμό προστασίας δεδομένων GDPR και οι ελληνικές Αρχές προστασίας δεδομένων θα πρέπει να διώκουν κάθε υποψία αυτού του είδους. Επιπλέον, όταν το spyware χρησιμοποιείται από κρατικές Αρχές δεν είναι απεριόριστο. Υποσχέθηκα να προβώ σε κάποια δράση από την ευρωπαϊκή πλευρά, υπενθυμίζοντας παράλληλα στον έλληνα Πρωθυπουργό και σε άλλους αξιωματούχους ότι υπάρχει νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που λέει ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται αυτές οι τεχνικές και μέθοδοι μόνο σε περίπτωση που είναι απαραίτητο σε σχέση με κάποιο κίνδυνο για την ασφάλεια ή σημαντικό έγκλημα. Υπάρχει νομολογία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά η εθνική ασφάλεια, που είναι πάντα η δικαιολογία για τη χρήση spyware, βρίσκεται πλήρως στα χέρια των κρατών – μελών, της νομοθεσίας τους και της επιβολής τους. Είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, υποσχέθηκα ότι θα ετοίμαζα κάποιο ερμηνευτικό σημείωμα ή κάποια καθοδήγηση ή νομική επεξήγηση για τα όρια χρήσης spyware από το κράτος. Δεν έγινε. Νομίζω ότι η νέα Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται σε αυτό», είπε. Θύμισε, πάντως, ότι ξεκαθαρίστηκε από την Επιτροπή «ο πολύ στενός χώρος» χρήσης spyware κατά δημοσιογράφων. «Είναι σαφές ότι η χρήση spyware απαγορεύεται, εκτός εάν υπάρχει μια πολύ μικρή λίστα καταστάσεων όπου μπορεί να δικαιολογηθεί, με την προϋπόθεση ότι ο δημοσιογράφος θα ενημερωθεί εκ των υστέρων».