Η Ρωσία είχε καταπατήσει προηγούμενες δεσμεύσεις για ειρήνη στην Ουκρανία, γεγονός που υποδηλώνει ότι η κατάπαυση του πυρός μπορεί να είναι μόνο κατ’ όνομα – Για τη Ρωσία διακυβεύονται περισσότερα από ό,τι για το ΝΑΤΟ
Κι ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μετρά τον τρίτο χρόνο, το Κίεβο και κάποιες χώρες του ΝΑΤΟ έχουν εκφράσει μία συγκρατημένη αισιοδοξία ότι ο επερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να επιφέρει ουσιαστική, διπλωματική αλλαγή.
Έχουν ελάχιστες επιλογές, καθώς η έκταση της αμερικανικής υποστήριξης θα κρίνει την έκβαση αυτού του πολέμου και ο στενός κύκλος του Τραμπ έχει σηματοδοτήσει ότι ο επερχόμενος πρόεδρος δείχνει απρόθυμος, να συνεχίσει το σημερινό επίπεδο υποστήριξης της κυβέρνησης Μπάιντεν. Ωστόσο, το ιστορικό της Μόσχας στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία συνιστά λόγο για αυξημένη προσοχή.
Ο Κιθ Κέλογκ, απεσταλμένος του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ στην Ουκρανία, έχει επικαλεστεί τις βασικές αρχές της ειρηνευτικής συμφωνίας στο πλαίσιο ενός αισιόδοξου σεναρίου που έγραψε για μια ομάδα προβληματισμού τον περασμένο Απρίλιο.
Το σχέδιο περιλαμβάνει κατάπαυση του πυρός, την έναρξη συνομιλιών ως προϋπόθεση για περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία και την επιβολή μίας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης, για να διασφαλιστεί ότι οι σημερινές γραμμές του μετώπου θα παγώσουν. Το σχέδιο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο σενάριο ότι η Μόσχα θα συμφωνήσει στον τερματισμό του πολέμου με όρους που επινόησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και δεν επιλύει το κύριο πρόβλημα ότι η Ουκρανία χρειάζεται περισσότερα όπλα από όσα μπορεί να προσφέρει το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ εξετάζουν τις προτάσεις του Κέλογκ με κάποια σοβαρότητα, τουλάχιστον, όπως φαίνεται, προκειμένου να είναι έτοιμοι.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος άμυνας είπε στο CNN ότι έχουν γίνει σοβαρές συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αναπτύξουν στρατεύματα για να βοηθήσουν σε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, εφόσον απαιτηθεί από την ειρηνευτική συμφωνία, και τους ζητηθεί.
Παράλληλα, δυτικοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η Μόσχα δεν θα επιδίωκε να ανοίξει μια σύγκρουση πλήρους κλίμακας με το ίδιο το ΝΑΤΟ.
Ενδεχομένως, η παρουσία κάποιων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ κατά μήκος των μετώπων της Ουκρανίας θα εμπόδιζε το Κρεμλίνο να συνεχίσει να παραβιάζει τα σύνορα παρά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός – όπως έχει προσπαθήσει να κάνει στο παρελθόν. Τη Δευτέρα, ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είπε ότι συζήτησε με τον Γάλλο ομόλογό του, Εμμανουέλ Μακρόν, την ανάπτυξη στρατευμάτων «συνεργαζόμενων δυνάμεων» στην Ουκρανία. Το Παρίσι έχει αναφερθεί στο ενδεχόμενο ανάπτυξης γαλλικών στρατευμάτων στην Ουκρανία για εκπαίδευση, αλλά τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης προχώρησαν περισσότερο, υποθέτοντας ότι θα πρόκειται για ειρηνευτική δύναμη του ΝΑΤΟ.
Την Κυριακή, ο νέος σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Μάικ Βαλτς, σχολίασε στο ABC News για τον πόλεμο στην Ουκρανία: «Όλοι γνωρίζουν ότι αυτό πρέπει να τελειώσει με κάποιο τρόπο διπλωματικά». Τα σχόλιά του εξέλαβε θετικά ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος είπε ότι η ομάδα Τραμπ αντιμετώπιζε «την πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης».
Ο Τραμπ θα κληρονομήσει μια συμμαχία του ΝΑΤΟ για την οποία έχει εκφράσει σκεπτικισμό και όπου η ενότητα του μηνύματος για την υποστήριξη της Ουκρανίας έχει αρχίσει να καταρρέει. Ενώ ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς «έσπασε» τη διπλωματική απομόνωση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με ένα τηλεφώνημα τον Νοέμβριο, τα μέλη του ΝΑΤΟ των ανατολικών χωρών έχουν πλήρη επίγνωση της ρωσικής απειλής που πιθανώς θα τηρήσει μόνο εν μέρει την εκεχειρία και παραμένουν επικεντρωμένα στην ολοκληρωτική ήττα της Μόσχας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Η Κάγια Κάλλας, πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας και νυν Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Εξωτερικές Υποθέσεις και Πολιτική Ασφάλειας, είπε στο CNN από τη Ρώμη ότι πιστεύει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε ακόμα να κερδίσει με τη σωστή βοήθεια.
«Το διακύβευμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι εξαιρετικά υψηλό», είπε. «Η κλίμακα των υβριδικών επιθέσεων στην Ευρώπη έχει ήδη αυξηθεί και η ήττα της Ουκρανίας θα μας κόστιζε πολύ περισσότερο από τη βοήθεια.
«Ο Πούτιν έχει δείξει πλήρη περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και δεν μπορεί να τον εμπιστευτεί κανείς. Χωρίς αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός είναι πιθανό να αποτύχει. Η Ρωσία απλώς θα επανεξοπλιστεί και θα ξαναεπιτεθεί». Μια κακή συμφωνία ειρήνης «θα οδηγήσει μόνο σε περισσότερο πόλεμο, όπως και πριν», πρόσθεσε. «Πρέπει να διδαχθούμε από το παρελθόν και να διασφαλίσουμε ότι οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία είναι βιώσιμη».
Ελαττωματική διαδικασία
Μία «ελαττωματική» διαδικασία
Η Ρωσία είχε καταπατήσει προηγούμενες δεσμεύσεις για ειρήνη στην Ουκρανία, γεγονός που υποδηλώνει ότι η κατάπαυση του πυρός μπορεί να είναι μόνο κατ’ όνομα. Στην πρώτη εισβολή του 2014, η Κριμαία καταλήφθηκε από μια μικρή δύναμη ανδρών που κατέλαβαν τις ουκρανικές βάσεις στη χερσόνησο, ενώ αρνήθηκαν ότι ήταν Ρώσοι στρατιωτικοί. Ο Πούτιν παραδέχτηκε αργότερα ότι ήταν.
Οι «εξεγέρσεις» υπό την ηγεσία των μισθοφόρων που κατέλαβαν τμήματα της περιοχής του Ντονμπάς τους επόμενους μήνες ήταν επίσης ένα προκάλυμμα για την προσάρτηση από τη Μόσχα. Η Ρωσία συχνά επιδίωκε σθεναρά τους στρατιωτικούς της στόχους ενώ μιλούσε για ειρήνη, και τον Φεβρουάριο του 2015 ολοκλήρωσε την προέλασή της στη στρατηγική πόλη Debaltseve, ακριβώς στη μέση των ειρηνευτικών συνομιλιών στο Μινσκ, καταλαμβάνοντας τελικά την πόλη κατά τις πρώτες ημέρες της εκεχειρίας.
Όσοι ήταν εκεί, θυμούνται μια ελαττωματική διαδικασία. Ο Alexander Hug, ο οποίος διηύθυνε την αποστολή του ΟΑΣΕ στο έδαφος που επέβλεπε τις εκεχειρίες του 2014-15, είπε στο CNN: «Καμία κατάπαυση του πυρός δεν είναι τέλεια. Είναι βέβαιο ότι θα συμβούν παραβιάσεις. Το βασικό ερώτημα είναι τι προβλέπει η συμφωνία όσον αφορά τις κυρώσεις και τα διορθωτικά μέτρα».
Το αφήγημα της Μόσχας έχει επίσης αλλάξει δραστικά την τελευταία δεκαετία, όπως και το ποσοστό των θυμάτων της. Το 2014, ο Πούτιν προσποιήθηκε ότι δεν είχε κανέναν έλεγχο στις «αποσχιστικές εξεγέρσεις» και ο ρωσικός στρατός υπέστη σχετικά λίγες απώλειες σε σχέση με τα σημαντικά εδαφικά κέρδη.
Το Κρεμλίνο έχει επίσης χαρακτηρίσει τον πόλεμο ως μια υπαρξιακή μάχη ενάντια στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη πλευρά, το ΝΑΤΟ δεν έχει ακόμη δεσμεύσει στρατεύματα στη σύγκρουση, αλλά μόνο τον εξοπλισμό του. Αυτή η ανισορροπία στο πώς οι δύο πλευρές αντιλαμβάνονται τη σύγκρουση θα καθορίσει τις διαπραγματεύσεις. Για τη Ρωσία διακυβεύονται περισσότερα από ό,τι για το ΝΑΤΟ και μπορεί να είναι πιο δύσκολο για τον Πούτιν να αποδεχτεί μικρές παραχωρήσεις στις συνομιλίες.
Ανθρώπινες απώλειες
Υπάρχουν ελπίδες ότι η απρόβλεπτη ιδιοσυγκρασία του Τραμπ και η προφανής επιθυμία του να μην ταυτιστεί η κυβέρνησή του με μία αποτυχία συγκρίσιμη με την αποχώρηση από την Καμπούλ, θα μπορούσε να οδηγήσει τον Πούτιν στην αποτυχία. Αλλά αυτό θα απαιτούσε από τον εκλεγμένο πρόεδρο να αντιστρέψει δύο βασικές σταθερές στη συμπεριφορά του: την επιθυμία να μην συγκρουστεί δημόσια με τον επικεφαλής του Κρεμλίνου και να μειώσει τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών σε εξωτερικές συγκρούσεις.
Το Κίεβο και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ ενστερνίζονται την αρχή της «ειρήνης μέσω της δύναμης». Ωστόσο, μια αργή διπλωματική διαδικασία κατά την οποία η ατελής τήρηση της εκεχειρίας από τον Πούτιν και πιθανώς τα συνεχιζόμενα μικρά εδαφικά κέρδη να αφήσουν τους συμμάχους της Ουκρανίας διχασμένους και ανίκανους να αποφασίσουν ποιο θα μπορούσε να είναι το επίπεδο εμπλοκής του ΝΑΤΟ.
Εάν το ΝΑΤΟ ή τα ευρωπαϊκά στρατεύματα αναπτυχθούν κατά μήκος μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης, σε ποιο επίπεδο η παραβίαση και οι απώλειες θα άξιζαν τα αντίποινα εναντίον μιας άλλης πυρηνικής δύναμης; Θα συμφωνούσε ο Λευκός Οίκος Τραμπ με τους Ευρωπαίους συμμάχους του;
Και από τη στιγμή που η ενότητα του ΝΑΤΟ και η ένταση της υποστήριξης προς το Κίεβο αρχίσουν να καταρρέουν και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρχίσουν να αλλάζουν, μπορεί να είναι δύσκολο να αναζωπυρωθεί η συμμαχία. Ο Πούτιν το γνωρίζει αυτό και το έχει «ξαναπαίξει». Αλλά μόνο τώρα έχει έναν συμπαθή πρόεδρο στον Λευκό Οίκο όπως ο Ντόναλντ Τραμπ.