Οι Βρυξέλλες ελπίζουν ότι η απλούστευση των κανόνων για την περιβαλλοντική πολιτική θα δώσει ώθηση στην παραπαίουσα ευρωπαϊκή οικονομία – Ορισμένοι εκφράζουν ανησυχίες
Δύο μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ετοιμάζεται να βάλει φωτιά σε ένα σωρό περιβαλλοντικές γραφειοκρατικές διαδικασίες, στις οποίες έπαιξε κεντρικό ρόλο.
Η περικοπή των κανονισμών είναι ένα από τα μάντρα της νέας Κομισιόν, καθώς οι ταλαιπωρημένες βιομηχανίες της Ευρώπης – που υπολείπονται των αμερικανικών και κινεζικών ανταγωνιστών τους – ζητούν από τις Βρυξέλλες να ελαφρύνουν το βαρύ ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ.
Την Τετάρτη, η Κομισιόν θα παρουσιάσει ένα ευρύ πλαίσιο στόχων, που θα ονομαστεί συλλογικά «πυξίδα ανταγωνισμού» και θα αποτελέσει μια στρατηγική στροφή για την τόνωση των επιχειρήσεων. Ένα από τα πρώτα συγκεκριμένα μέτρα θα είναι μια «άνευ προηγουμένου προσπάθεια απλούστευσης», η οποία θα παρουσιαστεί τον επόμενο μήνα.
Βασικός άξονας θα είναι η νομοθεσία που θα εξορθολογίζει τους κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες θα αναφέρουν τη συμμόρφωσή τους με τους πράσινους κανονισμούς της ΕΕ. Η μεγάλη ιδέα είναι να μειωθεί η γραφειοκρατία, ώστε οι εταιρείες να μπορούν να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.
Αυτή η απλούστευση σημαίνει, ωστόσο, ότι η Φον ντερ Λάιεν θα πάρει ουσιαστικά ένα «δρεπάνι» για τους νόμους που εισήγαγε στην πρώτη της θητεία – μερικοί από αυτούς είναι μόλις ενός έτους.
Η Φον ντερ Λάιεν επιμένει ότι η δέσμη μέτρων δεν θα αλλάξει τους περιβαλλοντικούς στόχους των κανόνων, αλλά θα τους καταστήσει απλώς πιο αποτελεσματικούς.
Σύμφωνα με το Politico, οι αντίπαλοί της δεν έχουν πειστεί και προειδοποιούν ότι πρόκειται για μια επικίνδυνη οπισθοδρόμηση στην πράσινη ατζέντα της ΕΕ.
«Αυτό θα μπορούσε να παοτελέσει ένα εξαιρετικά προβληματικό προηγούμενο» και ένα πιθανό «πρώτο βήμα στο κύμα απορρύθμισης σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε η Tsvetelina Kuzmanova, επικεφαλής της βιώσιμης χρηματοδότησης της ΕΕ στο Cambridge Institute for Sustainability Leadership – εκφράζοντας τις ανησυχίες που συμμερίζονται πολλές περιβαλλοντικές ομάδες.
Απλούστευση, όχι απορρύθμιση
Αρχικά, ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο ότι η νομοθεσία «omnibus» θα επαναφέρει και θα απλοποιήσει ταυτόχρονα μια σειρά από υφιστάμενους νόμους. Η πρόταησ, η οποία αναμένεται να έρθει στις 26 Φεβρουαρίου, θα εκπληρώσει την υπόσχεση που έδωσε η Φον ντερ λάιεν πριν από την επανεκλογή της για μείωση των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων κατά τουλάχιστον 25% κατά το α’ εξάμηνο του 2025.
Δύο από τους νόμους στους οποίους στοχεύει η νομοθεσία – η οδηγία για την υποβολή εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας (CSRD) και η οδηγία για τη δέουσα επιμέλεια ως προς την εταιρική βιωσιμότητα (CSDDD) – απαιτούν από τις εταιρείες να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και την έκθεση σε κλιματικούς κινδύνους των δικών τους δραστηριοτήτων, καθώς και εκείνων των αλυσίδων εφοδιασμού τους.
Μόλις εφαρμοστούν πλήρως, οι κανόνες θα αναγκάσουν τις μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις να συλλέγουν και να δημοσιεύουν στοιχεία σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το πόσο νερό χρησιμοποιούν, τον αντίκτυπο της αύξησης της θερμοκρασίας στις συνθήκες εργασίας, τις διαρροές χημικών ουσιών και το κατά πόσον οι προμηθευτές τους – οι οποίοι συχνά βρίσκονται σε ολόκληρο τον κόσμο – σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εργατική νομοθεσία.
Η δέσμη μέτρων απλούστευσης θα επανεξετάσει επίσης ένα σύστημα ταξινόμησης που περιγράφει ποιες οικονομικές δραστηριότητες θεωρούνται πράσινες σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ.
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς ακριβώς θα αλλάξει τους κανόνες αυτούς η συλλογική νομοθεσία. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε στο Politico ότι «εξετάζονται και άλλοι φάκελοι» πέραν των κανόνων για την υποβολή εκθέσεων, τη δέουσα επιμέλεια και την ταξινόμηση.
«Εντελώς παράλογο»
Αυτοί οι νόμοι, μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, σχεδιάστηκαν για να ωθήσουν τις επενδύσεις προς τις πιο πράσινες εταιρείες και να θέσουν την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή μιας παγκόσμιας πράσινης επανάστασης.
Ωστόσο, έχουν γίνει στόχος ευρείας κριτικής για την αύξηση του κόστους συμμόρφωσης των ευρωπαϊκών εταιρειών σε σύγκριση με άλλες δικαιοδοσίες, όπου η περιβαλλοντική νομοθεσία είναι ασθενέστερη και οι κυβερνήσεις έχουν δείξει ελάχιστα σημάδια να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ευρώπης.
«Ο αριθμός των δεδομένων σε αυτή την οδηγία είναι εντελώς παράλογος», ειδικά για τις μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν διαθέτουν τους ίδιους οικονομικούς πόρους με τις μεγάλες επιχειρήσεις για να καλύψουν το κόστος συμμόρφωσης, δήλωσε στο Politico τον Νοέμβριο η Florence Naillat, αναπληρώτρια γενική αντιπρόσωπος στο METI, ένα επιχειρηματικό λόμπι που εκπροσωπεί τα συμφέροντα περίπου 6.200 μεσαίων επιχειρήσεων στη Γαλλία.
Το ΜΕΤΙ είχε εκτιμήσει ότι το κόστος συμμόρφωσης με το CSRD θα μπορούσε να ανέλθει σε 800.000 ευρώ κατά τα δύο πρώτα έτη εφαρμογής για μια μεσαίου μεγέθους γαλλική επιχείρηση.
Αυτό ακριβώς το είδος του προβλήματος επιδιώκει να αντιμετωπίσει η Κομισιόν με την απλούστευση των κανόνων.
«Η σημασία της απλούστευσης των κανόνων της ΕΕ αναγνωρίζεται ευρέως πέρα από τις πολιτικές γραμμές», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν, προσθέτοντας ότι η απλούστευση είναι «ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».
Όχι αρκετά
Ωστόσο, πολλές ισχυρές ομάδες θέλουν η Κομισιόν να προχωρήσει πολύ περισσότερο από το προτεινόμενο πακέτο μέτρων.
Σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, το μεγαλύτερο λόμπι των επιχειρήσεων της ΕΕ, η BusinessEurope, απαρίθμησε 68 «προτάσεις για τη μείωση του ρυθμιστικού φόρτου», στις οποίες ένας μεγάλος αριθμός νέων περιβαλλοντικών νόμων κατονομάζεται ως δυνητικός στόχος, από τους κανόνες της ΕΕ για τη μείωση των αποβλήτων συσκευασίας έως τους νόμους της για την ασφάλεια των προϊόντων, απηχώντας τις εκκλήσεις κεντροδεξιών νομοθετών για ευρεία αναθεώρηση των κανονισμών της ΕΕ.
Οι επικεφαλής των κυβερνήσεων των χωρών μελών της ΕΕ από όλο το πολιτικό φάσμα έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι οι κανονιστικές ρυθμίσεις παραλύουν την οικονομία του μπλοκ και πολλοί έχουν ασκήσει πίεση στην Κομισιόν να προχωρήσει περαιτέρω.
Η κεντρώα κυβέρνηση της Γαλλίας, για παράδειγμα, θέλει η ΕΕ να αναστείλει επ’ αόριστον τον νόμο για τη δέουσα επιμέλεια, ενώ απηχεί επίσης το αίτημα του σοσιαλιστή καγκελάριου της Γερμανίας Όλαφ Σολτς να καθυστερήσει κατά δύο χρόνια τη φάση εφαρμογής των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας.
Φόβοι για την απορρύθμιση
Δεν αποτελεί, επομένως, έκπληξη το γεγονός ότι η Κομισιόν αναφέρθηκε στο omnibus ως το πρώτο από τα πολλά πακέτα απλούστευσης που στοχεύουν στην περιβαλλοντική νομοθεσία στην ΕΕ, τροφοδοτώντας τους φόβους ότι η ατζέντα απλούστευσης θα οδηγήσει σε ευρύτερη αποδιάρθρωση των περιβαλλοντικών κανόνων.
Η πρώτη ένδειξη είναι ότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – η ίδια η πολιτική οικογένεια της φον ντερ Λάιεν, η οποία είχε ζητήσει ένα πακέτο απλούστευσης κατά τη διάρκεια της προεκλογικής της εκστρατείας – θέλει οι νόμοι να εφαρμόζονται μόνο στις «μεγαλύτερες εταιρείες με περισσότερους από 1.000 υπαλλήλους». Η ομάδα ζητά επίσης διετή καθυστέρηση των δασμών της ΕΕ για τον άνθρακα στα εισαγόμενα προϊόντα, τον μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων άνθρακα.
Μια άλλη ανησυχία είναι ότι η δέσμη μέτρων απλούστευσης στοχεύει σε κανόνες που δεν έχουν καν εφαρμοστεί πλήρως. Η CSRD, για παράδειγμα, η οποία ψηφίστηκε το 2023, άρχισε να εφαρμόζεται σε περιορισμένο αριθμό των μεγαλύτερων εταιρειών της Ευρώπης μόλις πέρυσι, με την πρώτη προθεσμία υποβολής εκθέσεων να φτάνει αυτόν τον μήνα. Άλλες εταιρείες πρόκειται να υπαχθούν στο καθεστώς σταδιακά: Οι μεγάλες εισηγμένες εταιρείες έχουν προθεσμία έως το 2025- οι μικρές και μεσαίες εταιρείες έως το 2026: ενώ οι εταιρείες εκτός ΕΕ θα υποβάλουν εκθέσεις το 2028.
«Η αλλαγή του πλαισίου υποβολής εκθέσεων της ΕΕ, το οποίο μόλις πρόσφατα εγκρίθηκε και δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως, θα δημιουργούσε μεγαλύτερη νομική αβεβαιότητα», δήλωσαν οι νομοθέτες της ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη Φον ντε Λάιεν σε επιστολή με ημερομηνία 13 Ιανουαρίου.
Ούτε όλες οι εταιρείες υποστηρίζουν τη δέσμη μέτρων απλούστευσης, με ορισμένες να υποστηρίζουν ότι η αλλαγή της εφαρμογής των κανόνων θα ήταν χειρότερη. «Οι επενδύσεις και η ανταγωνιστικότητα βασίζονται στη βεβαιότητα πολιτικής και τη νομική προβλεψιμότητα» και η συλλογική πρόταση «κινδυνεύει να υπονομεύσει και τα δύο», προειδοποίησαν μεγάλα καταναλωτικά brands όπως η Unilever, η Nestlé και η Primark σε δήλωση με ημερομηνία τις 17 Ιανουαρίου.
«Η Κομισιόν εξακολουθεί να μην έχει την κατάλληλη ανατροφοδότηση από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και τα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας», προσθέτει η επιστολή των Πρασίνων.