Παπαργύρης Τα τελευταία χρόνια στον δημόσιο διάλογο ακούμε να γίνεται συχνά λόγος για την αντισυστημικότητα στην εκλογική συμπεριφορά ενός τμήματος του πληθυσμού. Ο όρος αν και αδόκιμος χρησιμοποιείται για να περιγράψει κομματικές επιλογές ψηφοφόρων πέραν των βασικών διεκδικητών της εξουσίας ήτοι σε μικρότερα κόμματα που κατά βάση κινούνται στις παρυφές του πολιτικού συστήματος και είναι φορείς πιο προωθημένων απόψεων και τοποθετήσων.
O όρος άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως μετά το 2012 και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την απoευθυγράμμιση του κομματικού συστήματος που επέφερε ανακατατάξεις και επαναπροσδιόρισε τον πολιτικό χάρτη της χώρας.
Το φαινόμενο σίγουρα δεν είναι ελληνικό, τουναντίον τείνει να γίνει κανόνας στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών ενώ έχει εγκαθιδρυθεί πλέον στην προεδρία των ΗΠΑ με την παρουσία του Ντ. Tραμπ. Ο σημερινός πρόεδρος έχει εκλεγεί ως αντισυμβατικός και αντισυστημικός καταφέρνοντας με τρόπο περίτεχνο να πείσει μεγάλα τμήματα του αμερικανικού πληθυσμού ότι ο ίδιος είναι ο γνήσιος εκφραστής μιας αυθεντικότητας που στέκεται απέναντι στις εγχώριες ελίτ.
Το ίδιο μοτίβο ακολουθούν και άλλοι ηγέτες ανά την υφήλιο: πλούσιοι, με ακραία ρητορική, απλουστευμένα και εκλαϊκευμένα ιδεολογικά σχήματα, προσιτοί και πάνω από όλα αυτοδημιούργητοι. Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι ίσως το κλειδί στην κατανόηση των αντιφάσεων που προκαλεί η περίπτωση Τραμπ.
Πώς είναι δυνατόν δηλαδή πλατιές μάζες να ταυτίζονται και να ακολουθούν πολιτικά ένα πρόσωπο που επί της ουσίας είναι αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος που την ίδια στιγμή το καταγγέλλει και επιχειρεί να το ανατρέψει.
Ο μέσος αμερικανός αλλά και ευρωπαίος πολίτης λοιπόν δεν απεχθάνεται τον πλούτο ούτε τους πλούσιους γενικά. Για τον μέσο άνθρωπο ο πρόεδρος Τραμπ είναι ένας αυτοδημιούργητος μεγιστάνας και για τον λόγο αυτό αποτελεί την ενσάρκωση του αμερικανικού ονείρου. Η αντίδραση είναι απέναντι στη μορφωμένη φιλελεύθερη, ανώτερη μεσαία τάξη, στους γιατρούς, δικηγόρους, στελέχη πολυεθνικών, δημοσιογράφους, ηθοποιούς, όλους αυτούς που συγκροτούν στο φαντασιακό πολλών το λεγόμενο σύστημα το οποίο επί της ουσίας προσπαθεί να χειραγωγήσει και να αναπαράξει τον εαυτό του.
Ας σκεφτούμε πόσες φορές στην εγχώρια πολιτική σκηνή εκπρόσωποι των λεγόμενων αντισυστημικών δυνάμεων προβάλλουν εμφατικά την πρότερη επαγγελματική τους διαδρομή έναντι των παραδοσιακών πολιτικών που κατηγορούνται συλλήβδην ως ανεπάγγελτοι και κομματικά προϊόντα που αδυνατούν να αντιληφθούν την καθημερινότητα και τα προβλήματα των πολιτών.
Σε αυτή τη φάση της ιστορίας είναι σαφές ότι η φορά του αντισυστημισμού είναι δεξιά. Κάποια χρόνια πριν το εκκρεμές κινούνταν αριστερά. Η διαρκής αυτή κίνηση και οι μεγάλες μετατοπίσεις από τον έναν πόλο στον άλλον καταδεικνύουν:
n το μεγάλο έλλειμμα αντιπροσώπευσης που βιώνουν τμήματα της κοινωνίας που αισθάνονται αποκομμένα και αποξενωμένα από τις εξελίξεις και
n τον ευκαιριακό χαρακτήρα του αντισυστημικού λόγου που ταυτίζεται σε πολλές περιπτώσεις με τον λαϊκισμό και παίρνει κάθε φορά μία διαφορετική μορφή που δεν έχει ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο αλλά υπακούει και ικανοποιεί πρόσκαιρες επιθυμίες.
Αυτού του τύπου ο αντισυστημισμός δεν έχει σχέση με την πολιτική ανυπακοή που διαχρονικά έχει λειτουργήσει στο ιστορικό γίγνεσθαι ως καταλύτης εξελίξεων και φορέας προοδευτικών πολιτικών. Στον αντίποδα ο σημερινός αντισυστημισμός εμφορείται από τις πιο συντηρητικές και αντιδραστικές εκφάνσεις καθιστώντας τον επικίνδυνο για την εξέλιξη των κοινωνιών.
Ο Αντώνης Παπαργύρης είναι διευθυντής ερευνών της GPO