Η ακαδημαϊκή αξιολόγηση

Ο νέος νόμος για την παιδεία προβλέπει τη διαγραφή «αιώνιων» φοιτητών, δηλαδή όσων δεν έχουν πάρει πτυχίο δύο χρόνια μετά τη λήξη της κανονικής φοίτησης (n+2). Επί της αρχής, πρόκειται για μια σωστή πρόβλεψη – η έγκαιρη ολοκλήρωση των σπουδών διασφαλίζει καλύτερη ακαδημαϊκή ποιότητα, δικαιότερη κατανομή πόρων και καλύτερη ένταξη των αποφοίτων στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο του ελληνικού ακαδημαϊκού τοπίου, όμως, αποτελεί μια προβληματική και άδικη διάταξη.

Οι λόγοι είναι πολλοί και έχουν συζητηθεί στον δημόσιο διάλογο. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει πρόβλεψη για το αντίκρισμα των σπουδών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τη διαγραφή. Υπάρχει όμως και ένας ακόμα λόγος στον οποίο, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει δοθεί η απαιτούμενη προσοχή: ο τρόπος που εξετάζονται οι φοιτητές δεν παρέχει κάποια διασφάλιση αξιοπιστίας στη διαδικασία. Εξηγούμαι: ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, επιλέγουμε μόνοι μας τα θέματα των εξετάσεων και τα βαθμολογούμε επίσης μόνοι μας, χωρίς κανέναν έλεγχο ή διασταύρωση. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να προστατέψει τον/τη φοιτητή/τρια από τα αναπόφευκτα ανθρώπινα λάθη μας, τις μη συνειδητές προκαταλήψεις μας, όπως και τις γνωστικές μας μεροληψίες κατά τη διόρθωση των γραπτών (φαινόμενα που τα γνωρίζουμε πολύ καλά από την ψυχολογική έρευνα); Ή από κάποιον/α καθηγητή/τρια που είναι υπερβολικά αυστηρός/ή, βαθμολογεί αυθαίρετα ή κάνει διακρίσεις ανάμεσα στους φοιτητές; Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι οι φοιτητές δεν θα πέσουν θύματα εκβιασμού από καθηγητές/τριες για να περάσουν το μάθημα; Τέτοιες περιπτώσεις δεν μας είναι άγνωστες και βρίσκουν πού και πού το φως της δημοσιότητας. Για να μην παρεξηγηθώ: αναφέρομαι σε μια πολύ μικρή, υπαρκτή όμως, μειονότητα καθηγητών ανάμεσα στη συντριπτική πλειονότητα των πολύ αξιόλογων συναδέλφων.

Από την εμπειρία μου σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και συγκεκριμένα του Ηνωμένου Βασιλείου, η διαδικασία εκεί είναι διαφορετική (με παραλλαγές για το κάθε πανεπιστήμιο): τα θέματα ορίζονται αρκετό καιρό πριν από τις εξετάσεις, έτσι ώστε να περάσουν από ανεξάρτητη επιτροπή που εξετάζει αν η διατύπωση των θεμάτων είναι κατανοητή, αν τα θέματα αντιστοιχούν στην ύλη και κυρίως αν το επίπεδό τους είναι κατάλληλο για το έτος σπουδών. Μετά τις εξετάσεις, η βαθμολογία των γραπτών επικυρώνεται από δεύτερο βαθμολογητή από το ίδιο πανεπιστήμιο (internal moderation) για τα πρώτα έτη, ενώ για τα τελευταία έτη ένα δείγμα από τα επικυρωμένα γραπτά στέλνεται και σε βαθμολογητή από άλλο πανεπιστήμιο (external examiner).

Δεν υποστηρίζω να υιοθετηθεί αυτούσιο κάποιο σύστημα που ήδη εφαρμόζεται στο εξωτερικό. Υποστηρίζω, όμως, ότι το πανεπιστήμιο οφείλει να έχει δικλίδες ασφαλείας για τη διασφάλιση της σωστής αξιολόγησης των μαθημάτων πριν αποφασίσει να μετακυλίσει το κόστος της καθυστερημένης φοίτησης στους φοιτητές μέσω της διαγραφής τους. Αλλωστε, τέτοιες διαδικασίες προστατεύουν και τους ίδιους τους καθηγητές από κατηγορίες για αυθαιρεσία ή μεροληψία.

Αντιλαμβάνομαι ότι η αλλαγή της διαδικασίας εξέτασης είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η υποστελέχωση των ελληνικών πανεπιστημίων και ο δυσβάστακτος συχνά όγκος δουλειάς των καθηγητών, όπως και τα τεράστια ακροατήρια (παρότι τα πανεπιστημιακά τμήματα ζητούν διαχρονικά μείωση των εισακτέων φοιτητών), είναι μια πραγματικότητα. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν νοείται διαγραφή φοιτητών χωρίς προηγουμένως να έχει διασφαλιστεί η αξιοπιστία της εξεταστικής διαδικασίας – αν μη τι άλλο από το αναπόφευκτο ανθρώπινο λάθος.

Η Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού είναι αναπλ. καθηγήτρια Νευροψυχολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών