Κλιμάκωσε τον τόνο των δηλώσεών της σε λιγότερο από 24 ώρες από τη συνάντηση των ευρωπαίων ηγετών στο Λονδίνο η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στέλνοντας ακόμη πιο ισχυρό μήνυμα χθες σχετικά με το Σχέδιο Επανεξοπλισμός της Ευρώπης (Rearm Europe Plan), όπως το ονόμασε η ίδια, που θα παρουσιάσει με επιστολή της σήμερα στους 27 ηγέτες και το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για τη συζήτηση που θα γίνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την Πέμπτη. «Χρειαζόμαστε τεράστια άνοδο στην άμυνα, χωρίς καμία αμφιβολία. Θέλουμε διαρκή ειρήνη, αλλά η διαρκής ειρήνη μπορεί να οικοδομηθεί μόνο με ισχύ. Η ισχύς ξεκινά με την ενίσχυση του εαυτού μας. Αυτός είναι ο στόχος του σχεδίου που θα παρουσιάσω στα κράτη – μέλη, του Σχεδίου Επανεξοπλισμός της Ευρώπης», δήλωσε χθες η πρόεδρος της Κομισιόν.
Στο επίκεντρο της προσπάθειας στις Βρυξέλλες είναι να παρουσιάσει η πρόεδρος της Κομισιόν ξεκάθαρες προτάσεις για να διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων πρώτον για την ενίσχυση των ουκρανικών στρατιωτικών ικανοτήτων και δεύτερον για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Η αναζήτηση πόρων είναι επείγουσα και ως εκ τούτου έχει προκριθεί ως κατάλληλη λύση η αναδιανομή κονδυλίων, που δεν έχουν ακόμη χρησιμοποιηθεί από το Ταμείο Συνοχής και το RRF (Ταμείο Ανάκαμψης). Στο τελευταίο υπάρχουν αδιάθετα 94 δισ. ευρώ δανείων. Με αυτά οι Βρυξέλλες αναμένεται να κινηθούν γρήγορα, φτάνοντας συνολικά σε δεκάδες δισ. ευρώ ή ακόμη και περισσότερα, αρκεί να ξεπεραστούν κάποια νομικής φύσεως εμπόδια. Παράλληλα, μέσω της ευελιξίας στους δημοσιονομικούς κανόνες τα κράτη – μέλη θα μπορέσουν να αναζητήσουν επιπλέον εθνικούς πόρους για την άμυνα, ενώ καθώς το επόμενο ΠΔΠ, στο οποίο εκτιμάται ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη δαπάνη για την άμυνα, θα ξεκινήσει το 2028, δεν αποκλείεται κάποιου είδους συμφωνία σε έναν εφάπαξ τρόπο αύξησης των δαπανών, όπως τα αμυντικά ομόλογα, που αποτελούν όμως ένα ευαίσθητο ζήτημα.
Στροφή στην ευρωπαϊκή βιομηχανία
Για την Κομισιόν επιπλέον σημαντικό ρόλο για την ενίσχυση των εθνικών αμυντικών δαπανών των κρατών – μελών θα παίξει η συμφωνία για τον νέο νατοϊκό στόχο, στην οποία αναμένεται να καταλήξει το ΝΑΤΟ στη Σύνοδο Κορυφής τον Ιούνιο. Πέρυσι τα ευρωπαϊκά κράτη δαπάνησαν 1,9% του ΑΕΠ για την άμυνά τους (περίπου 324 δισ.), ενώ αν συμφωνηθεί ο νατοϊκός στόχος στο 3% τότε η δαπάνη θα είναι σημαντικά υψηλότερη, κατά 150 δισ. ευρώ τον χρόνο και ακόμη υψηλότερη με στόχο 3,5% του ΑΕΠ. Η Κομισιόν θα προσπαθήσει να πείσει τα κράτη – μέλη να επενδύουν περισσότερο σε ευρωπαϊκή παραγωγή από μόλις 20% σήμερα, όχι μόνο για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, αλλά και για να αποφευχθούν οι επιπλέον όροι που τίθενται από τις ΗΠΑ στις συμφωνίες εξαγοράς αμυντικών συστημάτων, όπου κατευθύνεται σήμερα η μερίδα του λέοντος των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών. Για την Ευρώπη αποτελεί πλέον σημαντικό παράγοντα η αξιοπιστία των ΗΠΑ όσον αφορά την ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά και ευρύτερα τη γεωστρατηγική της στάση.
Παράλληλα, η Κομισιόν εξετάζει πώς θα μπορούσαν να εμπλακούν οι τράπεζες ώστε η αμυντική βιομηχανία να αποκτήσει μεγαλύτερη πρόσβαση σε τραπεζικά κεφάλαια. Εξετάζεται σε συνεργασία με την ΕΤΕπ τρόπος αλλαγής της εντολής της, που απαγορεύει σήμερα τις αμιγώς στρατιωτικές επενδύσεις, αλλά και η εμπλοκή αναπτυξιακών και άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Επιπλέον πόροι χρηματοδότησης της άμυνας μπορεί να επέλθουν μέσω μιας επονομαζόμενης Τράπεζας Επανοπλισμού, ενώ δεν αποκλείεται ένας τύπος μηχανισμού όπως ο ESM, με κεφάλαια υπό τη μορφή δανείων από τα κράτη – μέλη, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως φθηνά δάνεια για αμυντικές επενδύσεις των κρατών – μελών. Αλλωστε, στην έκθεσή του ο Ενρίκο Λέτα ανέφερε ακόμη και τη χρήση του ESM αυτού καθαυτόν ως «χρηματοδότη» της άμυνας, κάτι που χρειάζεται όμως αλλαγή κανονισμών.
Η Λευκή Βίβλος για την Αμυνα
Η συζήτηση που θα γίνει την Πέμπτη ανάμεσα στους «27» αναμένεται να τροφοδοτήσει τη Λευκή Βίβλο για την Αμυνα, που προγραμματίζει να παρουσιάσει η Κομισιόν στις 19 Μαρτίου, η οποία βασίζεται επιπλέον στους νατοϊκούς στόχους ικανοτήτων. Ανάμεσά τους βρίσκονται εκτιμήσεις ότι το ΝΑΤΟ χρειάζεται 49 επιπλέον ταξιαρχίες, ώστε να φτάσει τις 130 συνολικά. Μια προκαταρκτική αξιολόγηση του κόστους για να εφαρμοστούν οι στόχοι ικανοτήτων το 2030 είναι 500 δισ. ευρώ. Η Βίβλος αυτή αναμένεται να είναι μόνο η αρχή, καθώς εκτιμάται ότι θα υπάρξουν επιπλέον «βίβλοι» με νέες κατευθύνσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας στρατηγικής για πυρηνικά όπλα. Επίσης η Ευρώπη αναπτύσσει ήδη ικανότητες για ασφαλείς δορυφορικές επικοινωνίες, ενώ αν οι ΗΠΑ αποκλείσουν την Ουκρανία από το σύστημα Starlink του Ιλον Μασκ μπορεί να παράσχει σχετικές υπηρεσίες στο Κίεβο μέσω του SATCOM. Στο πλαίσιο της Λευκής Βίβλου η Κομισιόν εξετάζει ακόμη ορισμένα εμβληματικά έργα, ενώ στόχος είναι επίσης να χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα EDIP για κοινές προμήθειες.