Από αρχαιοτάτων χρόνων, οι πρόγονοί μας συνειδητοποίησαν ότι, διασταυρώνοντας από φυτά έως ζώα, μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή της τροφής. Η πρακτική συνεχίστηκε ανά τους αιώνες, δημιουργώντας νέες φυλές και ποικιλίες, προσαρμοσμένες σε διαφορετικές συνθήκες και ανάγκες. Ιρλανδοί επιστήμονες διαπίστωσαν πρόσφατα ότι τα βοοειδή Criollo – μια διασταύρωση ιβηρικών και αφρικανικών φυλών επί αποικιοκρατίας, που τελικά κυριάρχησαν στη Νότια και Βόρεια Αμερική – είναι τα πλέον κατάλληλα για να επιβιώσουν στην κλιματική αλλαγή, δεδομένης της ανοχής τους στα ζεστά και υγρά κλίματα, που αναπτύχθηκε σε βάθος 500 ετών.
Ομως η σύγχρονη γενετική έχει επιτρέψει στους επιστήμονες να κάνουν πολλά περισσότερα και πολύ πιο άμεσα. Με ακριβείς, στοχευμένες αλλαγές στο DNA στο εργαστήριο, δημιουργούν πλέον γενετικά τροποποιημένους ή επεξεργασμένους οργανισμούς. Στην πρώτη μέθοδο, αυτή της γενετικής τροποποίησης, ενσωματώνουν DNA από διαφορετικούς οργανισμούς. Στη δεύτερη, πιο εξελιγμένη, γίνονται παρεμβάσεις σε γονίδια του ίδιου οργανισμού.
Στόχος είναι η δημιουργία νέων, πιο παραγωγικών, ανθεκτικών στις ασθένειες, αλλά και στην κλιματική αλλαγή καλλιεργειών και ζώων εκτροφής.
Οι υποστηρικτές της γονιδιακής επεξεργασίας ισχυρίζονται ότι οι αλλαγές στο εργαστήριο δεν διαφέρουν επί της ουσίας από αυτές που θα μπορούσαν να προκύψουν με φυσικό τρόπο, όπως π.χ. με τις παραδοσιακές διασταυρώσεις, αλλά συντελούνται σε πολύ πιο σύντομο χρόνο. Πρακτικά, υπόσχονται μια νέα εποχή στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.
Γενετικά βελτιωμένες ποικιλίες ζώων – από βοοειδή και χοίρους, μέχρι ψάρια – ήδη εκτρέφονται στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία ή στη Σουηδία. Στην τεχνική αυτή πρωτοστατούν επίσης εταιρείες στην Κίνα και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μια σειρά κρατών – από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αργεντινή και τη Βραζιλία, μέχρι την Αυστραλία, την Ιαπωνία και την Ταϊλάνδη – έχουν υιοθετήσει σχετικούς ρυθμιστικούς κανονισμούς. Ορισμένα προϊόντα έχουν λάβει εγκρίσεις στο εξωτερικό, εκτός ΕΕ, και διατίθενται πλέον στην αγορά.
Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, συμβαίνει ήδη με δύο είδη γενετικά επεξεργασμένων ψαριών, ενώ το 2022 ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έδωσε το «πράσινο φως» για την πώληση κρέατος και άλλων προϊόντων από μια ποικιλία γενετικά επεξεργασμένων βοοειδών με κοντό τρίχωμα, κρίνοντας ότι η κατανάλωση «είναι μικρής επικινδυνότητας για τους ανθρώπους, τα ζώα, την προσφορά τροφίμων και το περιβάλλον».
Στον αντίποδα, οι επικριτές της μεθόδου υπογραμμίζουν ότι η χρήση της επεξεργασίας γονιδιώματος στη γεωργοκτηνοτροφία δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ότι είναι ασφαλής, εκφράζουν ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην καλή διαβίωση των ζώων και επισημαίνουν κινδύνους για τη βιοποικιλότητα, αλλά και για τη δημιουργία αγροτεχνολογικών μονοπωλίων.
«Καθώς τα καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο ακραία και πιο συχνά, χρειάζονται καινοτόμες παρεμβατικές προσεγγίσεις για την επίτευξη προόδου» στην προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, παρατηρούν σε τελευταία μελέτη τους ερευνητές στον αυστραλιανό Οργανισμό Επιστημονικής και Βιομηχανικής Ερευνας της Κοινοπολιτείας (CSIRO), με έδρα την Καμπέρα. Ως δική τους αντιπρόταση στις προσπάθειες στήριξης της προσαρμοστικότητας ειδών και οικοσυστημάτων στην κλιματική αλλαγή, ανέπτυξαν μια δωρεάν διαδικτυακή «εργαλειοθήκη» με 400 παραδείγματα νέων βέλτιστων πρακτικών, από όλο τον κόσμο.
Περιλαμβάνουν από ειδικά κατασκευασμένα καταφύγια, έως προγράμματα μετεγκατάστασης ειδών της άγριας ζωής σε περιοχές, όπου το κλίμα μπορεί να είναι πιο κατάλληλο στο μέλλον. Είναι ένας τρόπος, επισημαίνουν, να ανταποκριθούμε πιο γρήγορα και αποτελεσματικά στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον, συμβάλλοντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.