Η τυραννία της οικειότητας

Προσπάθησα να παρακολουθήσω στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha τη συνέντευξη της Ζωής Κωνσταντοπούλου, επικεφαλής προσωποπαγούς κόμματος που μετά τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη εμφανίζεται δεύτερο στις δημοσκοπήσεις. Δεν άντεξα πολύ, για έναν και μόνο λόγο. Οι δυο συνομιλητές χαιρετήθηκαν στον πληθυντικό κι ύστερα συμφώνησαν να μιλάνε στον ενικό. Σαν να συναντιούνται παλιοί φαντάροι. Αλλά κάτι τέτοιο στον δημόσιο λόγο είναι άτοπο, ιδίως στη συνομιλία μιας πολιτικού με έναν δημοσιογράφο. Και είναι άτοπο επειδή μια πολιτική συνομιλία προϋποθέτει την απόσταση, χωρίς την οποία δεν υπάρχουν ερωτήσεις. Ούτε απαντήσεις.

Προσωπικά, βλέποντας τη συγκεκριμένη συνέντευξη, θυμήθηκα το βιβλίο του αμερικανού κοινωνιολόγου Ρίτσαρντ Σένετ, «Η τυραννία της οικειότητας» (Νεφέλη, 1999). Ο γερμανοεβραίος κοινωνιολόγος Νόρμπερτ Ελίας έλεγε ότι ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι χώρος κοινωνικής συναναστροφής μεταξύ «ξένων». Η οικειότητα, προσθέτει ο Σένετ, είναι η προσπάθεια κατάργησης του δημόσιου χώρου, η μετατροπή του σε χώρο εγωισμού και προσωπικών συναισθημάτων. Σε αυτόν το χώρο, επίδοξοι κοσμικοί ηγέτες, «δικοί μας», επιδιώκουν τον υπνωτισμό των μαζών προκαλώντας την πολιτική παθητικότητα και την άκριτη αποδοχή. Οταν όμως ένας πολιτικός δηλώνει τις θέσεις του δημοσίως, δεν είναι «δικός μας» αλλά κάποιος απέναντι. Και δεν μπορεί να μιλάει με καρδούλες και σαλιαρίσματα παρά με προτάσεις και επιχειρήματα. Αυτά.