Το περασμένο Σάββατο αποχαιρετίσαμε τον ομότιμο καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιο Στ. Κορρέ. Το να επιχειρήσει κανείς να συμπυκνώσει τον βίο και το έργο του σε 800 λέξεις είναι δύσκολο, αν όχι ανέφικτο. Θα προσπαθήσω να το κάνω όμως, περιγράφοντας στιγμιότυπα της ζωής του «…στα οποία ήμουν ο ίδιος παρών όσο και για εκείνα που έμαθα από άλλους».
Στιγμιότυπο πρώτο: Αμφιθέατρο 13 στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Δεκάδες φοιτητές περιτριγυρίζουμε την έδρα, πάνω στην οποία βρίσκεται ο Κορρές και μας μοιράζει τις πρώτες μας πανεπιστημιακές εργασίες. Συζητάμε το θέμα και στη συνέχεια απαριθμεί τη βιβλιογραφία με καταιγιστικό ρυθμό. Μονογραφίες, διατριβές, σειρές ανασκαφών, επιστημονικά περιοδικά στα ελληνικά και σε όλες τις γνωστές και «άγνωστες» γλώσσες υπαγορεύονται από τον καθηγητή.
Στιγμιότυπο δεύτερο: Τριήμερη φοιτητική εκδρομή στη Μεσσηνία το 1992. Τρία λεωφορεία με φοιτητές κινούνται προς Μεσσηνία σε ένα αρχαιολογικό οδοιπορικό. Σταθμεύουμε σε ένα λησμονημένο αρχαίο λατομείο στην εθνική οδό Κορίνθου – Τρίπολης, επισκεπτόμαστε διαδοχικά το μουσείο της αρκαδικής πρωτεύουσας, κατόπιν την πρωτοελλαδική Ασέα. Το απόγευμα φθάνουμε στη μεσοελλαδική Μάλθι και έπειτα θαυμάζουμε τους επιβλητικούς θολωτούς τάφους της Περιστεριάς, καθώς και τον «χρυσοφόρο» λακκοειδή τάφο που έχει ερευνήσει ο καθηγητής. Την επομένη η ξενάγηση περιλαμβάνει τα μουσεία της Πύλου και της Χώρας, το ανάκτορο του Εγκλιανού, την εξωτική Βοϊδοκοιλιά. Τρίτη ημέρα, ο πρωτοελλαδικός οικισμός στα Ακοβίτικα, η Καλαμάτα και επιστροφή στην Αθήνα. Το πυκνό όμως εκπαιδευτικό πρόγραμμα, στο περιθώριό του, είχε και γνωριμίες, παρέες και έρωτες και ξενοιασιά, χορό, γλέντι και ξενύχτια. Και όλα ανέξοδα για τους φοιτητές. Αυτές οι εκδρομές, που έμοιαζαν με τις εκπαιδευτικές περιηγήσεις των αρχαιολόγων του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, εικονογραφούν με αδρό τρόπο την αγάπη και τη γενναιοδωρία του Κορρέ στους φοιτητές του, αλλά και την πίστη του πως τα μνημεία πρέπει να εξετάζονται στη διαχρονία τους, ενταγμένα στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.
Στιγμιότυπο τρίτο: Ομιλία του Γεωργίου Κορρέ στην παρουσίαση του έργου του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του ΕΚΠΑ το 1996. Αναφέρεται στην αιρετική και άκρως πειστική θεωρία του ότι η κατασκευή των λαμπρών και επιβλητικών θολωτών ταφικών μνημείων στην πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο στη Μεσσηνία δεν είναι αποτέλεσμα μινωικών επιδράσεων, αλλά τελικός κρίκος μιας εξελικτικής αλυσίδας που συνδέει τους μεσοελλαδικούς τύμβους και τις ταφές σε πιθάρια με τη διαμόρφωση του θολωτού τάφου. Κλείνει την ομιλία του με την παρουσίαση ενός μοναδικού μυκηναϊκού «στέμματος» από το Ρούτσι της Μεσσηνίας, αντικείμενο που εκτίθεται τώρα (το 2025) για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο πλαίσιο της έκθεσης «Πρίγκιπες της Πύλου. Θησαυροί της Εποχής του Χαλκού από τη Μεσσηνία».
Στιγμιότυπο τέταρτο: Μαζί με τον Κορρέ με μηνιαία υποτροφία, του γερμανικού κράτους, στον ξενώνα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Βερολίνο (2008). Ο καθηγητής έχει πλέον αφυπηρετήσει από το Πανεπιστήμιο, ασχολείται όλο και περισσότερο με τα αρχειακά κατάλοιπα του Schliemann και του Dörpfeld και στρέφεται σχεδόν εμμονικά στη μελέτη της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Μελετά με τις ώρες στη Βιβλιοθήκη, κρατά σημειώσεις σε εκατοντάδες χαρτάκια, φωτοτυπεί βιβλία και άρθρα, γράφει και ξαναγράφει.
Στιγμιότυπο πέμπτο: Ο καθηγητής Γεώργιος Στ. Κορρές πραγματοποιεί την τελευταία του δημόσια επιστημονική ομιλία στο πλαίσιο της ημερίδας που οργάνωσε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για τους Πρωτοπόρους της Προϊστορικής Αρχαιολογίας, τον Δεκέμβριο του 2022. Μιλάμε τακτικά τηλεφωνικώς, αλλά λόγω της πανδημίας έχω να τον δω καιρό. Αντικρίζω έναν καταβεβλημένο σωματικά άνθρωπο, ο οποίος κινείται με τη βοήθεια δύο βακτηριών, δίπλα του φύλακας-άγγελος η σύζυγός του η Σοφία, με εμφανή τα ίχνη και της δικής της ασθένειας. Και όμως, ο καθηγητής πραγματοποιεί μία εξαιρετική ομιλία αναφερόμενος στη ζωή και το έργο του Schliemann, επικεντρώνοντας στην τύχη του αποκαλούμενου «Θησαυρού του Πριάμου», τον οποίο ο γερμανός αρχαιολόγος είχε δωρίσει στα Μουσεία του Βερολίνου και οι Σοβιετικοί είχαν αρπάξει σαν λεία πολέμου το 1945. Εκτοτε η τύχη του Θησαυρού ήταν άγνωστη, με την κατάρρευση όμως του σοβιετικού καθεστώτος οι ρώσοι συνάδελφοι αποκάλυψαν πως βρισκόταν επιμελώς κρυμμένος στα υπόγεια του Μουσείου Pushkin στη Μόσχα. Ο Κορρές ήταν από τους πρώτους έλληνες επιστήμονες που μετέβησαν στη Μόσχα και είδαν με έκπληξη και συνάμα θαυμασμό τον Θησαυρό, και ήταν από αυτούς που επιδίωξαν να μετατρέψουν το Ιλίου Μέλαθρον (την οικία του Schliemann στην Αθήνα) σε μουσείο για τη ζωή και το έργο του γερμανού αρχαιολόγου, όπου θα μπορούσε να εκτεθεί συνολικά ο Θησαυρός του Πριάμου (με τη συνένωση ευρημάτων από την Αθήνα, το Βερολίνο, τη Μόσχα και την Κωνσταντινούπολη).
Στιγμιότυπο έκτο: Στον ναό του Αγίου Αντωνίου, απέναντι από το 2ο Νεκροταφείο. Στο κέντρο τα πολυαγαπημένα του παιδιά, η Ελενα και ο Στέλιος, και γύρω τους όλοι μας. Συγγενείς, φίλοι, συμμαθητές, συνάδελφοί του από το Πανεπιστήμιο, φοιτητές του διαφόρων γενεών και ηλικιών, με διαφορετικές πορείες και αναφορές στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεκάδες αναρτήσεις με αναμνήσεις, νοσταλγία, αγάπη, ανέκδοτες ιστορίες. Ο Κορρές υπήρξε η συνδετική ουσία όλων αυτών, η αγάπη, η στοργή και η φροντίδα του άμβλυναν τους ανταγωνισμούς, τις πικρίες, τις στενοχώριες, τα παράπονα, τις μικρότητες. Κοινός παρονομαστής σε όλες τις μεταξύ μας συζητήσεις, η καλοσύνη ενός μη συμβατικού και υπέροχου ανθρώπου!
Το έργο του υπήρξε μεγάλο αλλά δυστυχώς σε πολλά σημεία ημιτελές, είναι χρέος όλων όσοι τον αγάπησαν, να το ολοκληρώσουμε. Αντίο δάσκαλε!
Ο Κώστας Νικολέντζος είναι αρχαιολόγος,
διευθυντής Συλλογών και Εκθέσεων
στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο