Το καλοκαίρι του 2015 και για μεγάλο διάστημα η χώρα μας τέθηκε στο επίκεντρο μιας πανευρωπαϊκής κρίσης του Προσφυγικού. Και ο εμφύλιος τότε στη Συρία αποδέσμευσε πλήθος ανθρώπων, και η στρατηγική της καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ να ανοίξει τα σύνορα διαμόρφωσε σε πυκνό χρόνο μια πραγματικότητα πολλών όψεων. Από την «αορατότητα» των προσφύγων μέχρι την αλληλεγγύη των νησιωτών μας. Τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου ήταν στο επίκεντρο αυτής της ανθρωπιστικής και πολιτικής δοκιμασίας. Ειδικά η Χίος, με μεγάλο ιστορικό φορτίο στην υποδοχή προσφύγων, κλήθηκε σε άχαρες και ανοργάνωτες στιγμές να επιδείξει όχι απλώς αντοχή, μα και ευρυχωρία.
Το όλο τότε σκηνικό διασώζεται σήμερα από δεκάδες προφορικές μαρτυρίες που «ΤΑ ΝEA» παραθέτουν και αποκαλύπτουν συγκλονιστικές στιγμές. Το εύρος των απλών αυτών ιστοριών που περιέσωσε και κατέγραψε η ιστορικός Μαρία Φαφαλιού δεν έχουν απλώς ή αμιγώς και μόνο λογοτεχνική – συγγραφική αξία. Είναι ένα μεγάλο εργαλείο αναστοχασμού των ημερών αλλά και κριτικής εγρήγορσης για τη δυσκολία στην οποία βρέθηκαν οι άνθρωποι.
Οι μαρτυρίες αυτές δεν είναι μονόπλευρες αλλά συνθέτουν μια γκάμα. Από εκείνες των ντόπιων που συγκρότησαν άτυπα αλλά ενεργά δομές αλληλεγγύης μέχρι των ίδιων των προσφύγων που βίωναν μια πρωτόγνωρη περιπέτεια ξεριζωμού και μετακίνησης. Δέκα χρόνια μετά, προσφυγικές ροές – εννοώντας σε έξαρση – δεν έχουμε. Ο ελέφαντας όμως είναι στο δωμάτιο και σύντομα οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μπορεί να κληθούν ενώπιον νέας κρίσης. Οι μαρτυρίες αυτές έχουν τον ρόλο και διδαχής, και βιωμένης Ιστορίας.