Καθώς η υπόθεση της ποντίσεως του ηλεκτρικού καλωδίου μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδος επαναφέρει στην επικαιρότητα την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανά την Ανατολική Μεσόγειο, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πώς θα επηρεάσει τις εξελίξεις η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία. Ηδη από τον Δεκέμβριο του 2024 με δηλώσεις του ο υπουργός Μεταφορών και Υποδομών της Τουρκίας Αμπντουλκαντίρ Ουράλογλου είχε αναφερθεί σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας για την οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης τους στην ανατολική Μεσόγειο. Αξίζει να σημειωθεί ότι εν αντιθέσει με την περίπτωση της Λιβύης, Τουρκία και Συρία διαθέτουν όντως παρακείμενες ακτές, οπότε επί της αρχής θα ήταν κατανοητή μια συμφωνία.
Το κρίσιμο ερώτημα, ωστόσο, θα ήταν αν η συμφωνία παρέβλεπε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου της οποίας η ανατολική ακτογραμμή αντίκειται της συριακής και τουρκικής. Η νέα συριακή κυβέρνηση γνωρίζει ότι πιθανή σύμπραξή της σε μια τουρκική προσπάθεια νομιμοποιήσεως των αρχών της «Γαλάζιας Πατρίδος» θα επέφερε βέτο της Ελλάδος και της Κύπρου σε κάθε προσπάθεια άρσεως των ευρωπαϊκών κυρώσεων, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν εναντίον της Συρίας. Εξάλλου η σχέση της νέας συριακής κυβερνήσεως με την Τουρκία δεν παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά στενής εξαρτήσεως που είχε η «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος» της Τριπόλεως από την Αγκυρα κατά την περίοδο υπογραφής του τουρκολιβυκού μνημονίου. Για αυτό είναι απομακρυσμένο το ενδεχόμενο να συνδράμει σε οποιαδήποτε σχετική πρωτοβουλία της Τουρκίας.
Η όλη συζήτηση βεβαίως έχει και την τουρκοκυπριακή της διάσταση. Ηδη από τον Σεπτέμβριο του 2011 έχει υπογραφεί σύμβαση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος μεταξύ της Τουρκίας και της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείας Κύπρου». Αυτή δεν ακολούθησε την αρχή της μέσης γραμμής μεταξύ των δύο ακτών, αλλά αναγνώρισε αυξημένη επήρεια στην τουρκική ακτή, σύμφωνα με την πάγια τουρκική θέση περί μειωμένης επηρείας των νήσων κατά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Η σύμβαση αυτή είχε υπογραφεί από την φιλοτουρκική, δεξιά κυβέρνηση του Ντερβίς Ερογλου και είχε καταδικασθεί από την τουρκοκυπριακή αριστερή αντιπολίτευση, ακριβώς διότι αναγνώριζε αυξημένα δικαιώματα στην Τουρκία. Μπορεί η παρουσία του διαδόχου του Ερογλου στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής Δεξιάς Ερσίν Τατάρ να σημάνει μια πιθανή σύμπραξη των Τουρκοκυπρίων σε μια συμφωνία Τουρκίας και Συρίας;
Η πολιτική συγκυρία εντός των Κατεχομένων δεν ευνοεί πάντως μια τέτοια εξέλιξη. Αν κατά τις εκλογές του Οκτωβρίου 2020 η τουρκική πολιτική και οικονομική παρέμβαση ήταν αποφασιστική ώστε ο Μουσταφά Ακιντζί να ηττηθεί με μικρή διαφορά από τον Ερσίν Τατάρ, το κλίμα πλέον στα Κατεχόμενα έχει στραφεί εναντίον της Τουρκίας. Η τουρκοκυπριακή κοινή γνώμη παρακολουθεί με εύλογη ανησυχία τη στροφή της τουρκικής κυβερνήσεως προς τον αυταρχισμό. Η πρόσφατη απόφαση της κυβερνήσεως Τατάρ να επιτρέψει τη χρήση της ισλαμικής μαντίλας στα τουρκοκυπριακά γυμνάσια συμφώνως προς τις υποδείξεις της κυβερνήσεως Ερντογάν προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση της τουρκοκυπριακής κοινωνίας των πολιτών. Κατά τις προσεχείς προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου 2025 θα αναμετρηθεί ο Ερσίν Τατάρ με τον επικεφαλής της κεντροαριστερής αντιπολιτεύσεως Τουφάν Ερχουρμάν. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία της Τουρκίας η οποία εργαλειοποιεί τους Τουρκοκυπρίους και υπονομεύει τα δικαιώματά τους θα φέρει την υποψηφιότητα Τατάρ σε ακόμη δυσκολότερη θέση.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ