Η πρόληψη αποτελεί το πιο αποδοτικό εργαλείο στην υγειονομική πολιτική και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, βασικό θεμέλιο για τη διατήρηση της δημόσιας υγείας. Στην Ιταλία, ωστόσο, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανυθεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση στη Σχολή Οικονομικών του Καθολικού Πανεπιστημίου της Ρώμης, η λήψη στοχευμένων μέτρων για τον περιορισμό του καπνίσματος, της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, της καθιστικής ζωής και της κακής διατροφής θα μπορούσε να εξοικονομήσει για το ιταλικό ΕΣΥ πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως, μόνο από άμεσες δαπάνες υγείας.
Το στοιχείο αυτό αποτελεί τον κεντρικό άξονα της πρωτοβουλίας για την ίδρυση του νέου Παρατηρητηρίου Οικονομίας της Υγείας, το οποίο δημιουργήθηκε από την Alta Scuola di Economia e Management dei Sistemi Sanitari (Altems) με στόχο να παρακολουθεί συστηματικά τις συνήθειες ζωής των Ιταλών και να αξιολογεί τις επιπτώσεις τους στη δημόσια δαπάνη υγείας.
Το κάπνισμα εξακολουθεί να πλήττει σοβαρά τη δημόσια υγεία στην Ιταλία, με το ποσοστό των καπνιστών να παραμένει σταθερό στο 19% εδώ και πάνω από μία δεκαετία. Η Altems εκτιμά πως αν μόνο οι μισοί από αυτούς υιοθετούσαν εναλλακτικά προϊόντα χωρίς καύση, το ιταλικό κράτος θα μπορούσε να εξοικονομήσει πάνω από 700 εκατ. ευρώ ετησίως.
Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι το κάπνισμα ξεκινά πλέον σε πολύ μικρές ηλικίες, με πολλές αναφορές για πρώτη επαφή στα 10 έτη, σύμφωνα με τη LILT (Lega Italiana per la Lotta contro i Tumori).
Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών σε υψηλές ποσότητες αφορά σχεδόν το 3% του πληθυσμού, με καταγεγραμμένες σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Μάλιστα, ακόμη και αν ένας στους 1.000 καταναλωτές μείωνε την πρόσληψή του, το Εθνικό Σύστημα Υγείας θα εξοικονομούσε περίπου 60 εκατ. ευρώ ετησίως.
Το 40% των Ιταλών δεν ασκείται επαρκώς, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκίας και καρκίνου. Σύμφωνα με τις προβολές, αν 1 στους 100 πολίτες ξεκινούσε 150 λεπτά άσκησης την εβδομάδα, το κράτος θα εξοικονομούσε 223 εκατ. ευρώ ετησίως.
Η ανθυγιεινή διατροφή έχει συσχετιστεί με σημαντικό αριθμό χρόνιων νοσημάτων και πρόωρων θανάτων. Το 2021 καταγράφηκαν 109.000 πρόωροι θάνατοι στην Ιταλία λόγω διατροφής, γεγονός που τονίζει τη σημασία της προαγωγής υγιεινών διατροφικών προτύπων.
Ο διευθυντής της Altems, καθηγητής Giuseppe Arbia, εξήγησε ότι το Παρατηρητήριο θα υποστηρίζει τη χάραξη πολιτικών υγείας, παρέχοντας επιστημονική τεκμηρίωση, προβλέψεις κόστους και μοντέλα κατανομής πόρων. Η πλατφόρμα θα χρησιμοποιεί εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακής υγείας, ενώ θα συντονίζεται από διεπιστημονική επιστημονική επιτροπή.
Οπως δήλωσε ο Francesco Moscone, καθηγητής στο Brunel Business School και στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας, η νέα δομή επιδιώκει να γεφυρώσει την απόσταση μεταξύ έρευνας και εφαρμοσμένων πολιτικών, ώστε η πρόληψη να μην είναι απλώς σύσταση, αλλά εργαλείο πολιτικής και κοινωνικής αλλαγής.