Σε μια εποχή όπου η καθημερινή μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι αναγκαία για εκατομμύρια ανθρώπους, η προστασία της ηρεμίας και του σεβασμού μεταξύ των επιβατών αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Η Πορτογαλία έγινε πρόσφατα η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επίσημα προχώρησε σε θεσμοθετημένη επιβολή προστίμων – από 50 έως 250 ευρώ – σε όσους προκαλούν ηχητική ενόχληση με τη χρήση κινητών τηλεφώνων ή άλλων συσκευών χωρίς ακουστικά. Η απόφαση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια να ενισχυθεί ο σεβασμός στον δημόσιο χώρο και να προαχθεί μια πιο πολιτισμένη κουλτούρα μετακίνησης.
Η νέα αυτή πολιτική εφαρμόζεται από την Αρχή Μεταφορών και Κινητικότητας της Πορτογαλίας (AMT) και στοχεύει στη διασφάλιση ενός πιο ήρεμου και πολιτισμένου περιβάλλοντος για όλους τους επιβάτες. Η απόφαση βασίζεται στην ανάγκη να περιοριστεί ένα φαινόμενο που έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια: η ακατάσχετη χρήση κινητών τηλεφώνων με δυνατή φωνή ή μουσική, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους, όπως βαγόνια τρένων, μετρό και αστικά λεωφορεία.
Αν και ο αριθμός των σχετικών παραπόνων παρέμεινε χαμηλός (121 καταγεγραμμένες καταγγελίες σε σύνολο 29.000 για το έτος 2024), οι πορτογαλικές Αρχές αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά, θεωρώντας το θέμα προτεραιότητα αστικής ευγένειας και σεβασμού. Η χρήση συσκευών ήχου χωρίς ακουστικά καθώς και η σε ανοικτή ακρόαση συνομιλία ή η αναπαραγωγή βίντεο που ενοχλεί τους συνεπιβάτες θεωρούνται πλέον παράβαση των υποχρεώσεων των επιβατών.
Οι έλεγχοι γίνονται κυρίως σε σιδηροδρομικά μέσα, όπου και έχουν εντοπιστεί όλες οι παραβάσεις μέχρι στιγμής. Παράλληλα, η AMT έχει ξεκινήσει ενημερωτικές εκστρατείες, ενισχύοντας την παρουσία σημάνσεων και αφισών στα μέσα μεταφοράς που υπενθυμίζουν την υποχρέωση σεβασμού προς τους άλλους.
Παρόμοια μέτρα, αν και όχι τόσο αυστηρά ή με χρηματικά πρόστιμα, εφαρμόζονται εδώ και χρόνια σε αρκετές χώρες. Η Ιαπωνία αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Εκεί, η χρήση κινητού τηλεφώνου χωρίς ακουστικά θεωρείται κοινωνικά απαράδεκτη. Στους σιδηροδρόμους και στο μετρό υπάρχουν ειδικές πινακίδες που ζητούν από τους επιβάτες να απενεργοποιούν ή να βάζουν σε σίγαση τις συσκευές τους – ειδικά σε συγκεκριμένα βαγόνια, γνωστά ως «silent cars». Αν και δεν επιβάλλονται πρόστιμα, η κοινωνική πίεση λειτουργεί αποτρεπτικά.
Στη Γαλλία, οι επιβάτες των TGV έχουν την επιλογή να ταξιδέψουν σε «wagons silencieux» – δηλαδή αθόρυβα βαγόνια – όπου η χρήση κινητού τηλεφώνου και η αναπαραγωγή ήχου απαγορεύονται. Δεν προβλέπονται διοικητικές κυρώσεις, ωστόσο η συμμόρφωση ενθαρρύνεται από το προσωπικό. Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο πολλοί σιδηροδρομικοί συρμοί διαθέτουν «quiet zones», όπου επισημαίνεται ρητά πως η φωνητική συνομιλία, η μουσική και τα βίντεο χωρίς ακουστικά δεν επιτρέπονται. Παρότι δεν προβλέπονται πρόστιμα, οι συστάσεις από υπαλλήλους είναι συχνές, με στόχο τη διατήρηση ενός ήσυχου περιβάλλοντος.
Η Γερμανία εφαρμόζει παρόμοια πρακτική μέσω των «Ruhebereiche», δηλαδή «ζωνών ησυχίας» στα τρένα ICE. Οι επιβάτες εκεί ενθαρρύνονται να αποφεύγουν κάθε θόρυβο – από τηλεφωνήματα έως μουσική – ενισχύοντας την αίσθηση ηρεμίας στις μετακινήσεις μεγάλων αποστάσεων.