Το δίλημμα των Κούρδων της Τουρκίας

Ενώ νέα κύματα συλλήψεων στελεχών του Δήμου Κωνσταντινουπόλεως συντηρούν την πολιτική ένταση στην Τουρκία, ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητος και Δημοκρατίας των Λαών (Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi-DEM). Ο Εκρέμ Ιμάμογλου υπήρξε ο πολιτικός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (Cumhuriyet Halk Partisi-CHP) που προώθησε τον διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ της τουρκικής αξιωματικής αντιπολιτεύσεως και του φιλοκουρδικού πολιτικού κινήματος στην Τουρκία και στήριξε την πολιτική του σταδιοδρομία στην υποστήριξή του από την πλειοψηφία των κουρδικής καταγωγής δημοτών της Κωνσταντινουπόλεως. Παρά ταύτα η ηγεσία του DEM αποφεύγει να καταδικάσει τη σύλληψή του μαζί με δεκάδες στελέχη του Δήμου  Κωνσταντινουπόλεως, αν και μία των κατηγοριών που τους βαραίνει είναι η «συνεργασία με τρομοκρατικές οργανώσεις», δηλαδή το ΡΚΚ. Αυτή αναφέρεται στις προσπάθειες Ιμάμογλου να επιτύχει τη λειτουργική ένταξη των δημοτών κουρδικής καταγωγής στις δραστηριότητες του δήμου του. Φαίνεται ότι παρά την εύλογη ανησυχία για την έξαρση του αυταρχισμού, πρυτανεύει η άποψη ότι η τρέχουσα ειρηνευτική διαδικασία δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο, με κινήσεις οι οποίες θα ενοχλήσουν την κυβέρνηση Ερντογάν. Η στάση του φιλοκουρδικού κόμματος θυμίζει αυτήν του προηγουμένου φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (Halkların Demokratik Partisi-HDP) κατά την περίοδο των διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί την άνοιξη του 2013. Και τότε υπήρχε μια ειρηνευτική διαδικασία η οποία υποσχόταν την αναθεώρηση του Συντάγματος της Τουρκίας προς την κατεύθυνση της κατοχυρώσεως των μειονοτικών δικαιωμάτων των Κούρδων με αντάλλαγμα τον αφοπλισμό του ΡΚΚ. Η πρωτοβουλία εκείνη έληξε άδοξα μετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2015, όταν η κυβέρνηση Ερντογάν αντελήφθη ότι η διαδικασία δεν θα της απέφερε το προσδοκώμενο πολιτικό όφελος.

Στην κριτική εναντίον της εφεκτικής τάσεως του DEM θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς ότι ούτε το CHP αντέδρασε δυναμικώς, όταν συλλαμβάνονταν στελέχη του DEM ή παύονταν οι εκλεγμένοι δήμαρχοι πόλεων της ανατολικής και νοτιοανατολικής Τουρκίας. Κάποιος θα μπορούσε να προσθέσει ότι παρά τα όσα συμβαίνουν κατά την τελευταία δεκαετία, ουδεμία τουρκική κυβέρνηση εργάσθηκε για την προστασία των δικαιωμάτων των Κούρδων της Τουρκίας περισσότερο από την πρώτη κυβέρνηση Ερντογάν. Η άρση της αμοιβαίας δυσπιστίας μεταξύ της κεμαλιστικής μεσαίας τάξεως και του φιλοκουρδικού πολιτικού κινήματος υπήρξε από τους βασικούς λόγους για την εκλογική επιτυχία τόσο του Σελαχαττίν Ντεμίρτας ως ηγέτη του HDP όσο και του Εκρέμ Ιμάμογλου ως δημάρχου της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και για τις υψηλές πιθανότητες εκλογής του τελευταίου στις προσεχείς προεδρικές εκλογές. Τούτων δεδομένων είναι εύλογη η προσπάθεια τόσο της πολιτικής περιθωριοποιήσεως των Ντεμίρτας και Ιμάμογλου όσο και διασπάσεως του μετώπου της αντιπολιτεύσεως μέσω του προσεταιρισμού του φιλοκουρδικού πολιτικού κινήματος.

Η πίεση, ωστόσο, που δέχεται η ηγεσία του DEM από την εκλογική βάση του κόμματος, η οποία παρακολουθεί με εύλογη ανησυχία τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων και αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που συνεπάγεται η εμπέδωση του αυταρχισμού στην Τουρκία παραμένει ισχυρή. Αν η κυβέρνηση Ερντογάν δεν προβεί σε κάποια μονομερή κίνηση είτε ως προς τις συνθήκες κρατήσεως του Αμπντουλάχ Οτζαλάν είτε ως προς τα κουρδικά μειονοτικά δικαιώματα, το τίμημα της πολιτικής ίσων αποστάσεων θα γίνει δυσβάστακτο.

Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ.