«Των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλο γαλαξία», έγραψε στο τραγούδι του ο Διονύσης Σαββόπουλος, έχοντας στο μυαλό του κυρίως τους Ελληνες της Διασποράς. Υπάρχουν όμως και άλλες κοινότητες που έχουν δημιουργήσει ψηφιακούς – αυτή τη φορά – γαλαξίες, στους οποίους μπορεί κανείς να βρει απίστευτες πληροφορίες, εργασία, οδηγίες για επισκευή μηχανών, μαθήματα ραπτικής, tips για το ψάρεμα, να μάθει ορθογραφία και ιστορία ή να διαβάσει οικονομικές αναλύσεις, να οργανωθεί για ταξίδι κ.λπ. Το εύρος πια των ψηφιακών κοινοτήτων είναι τεράστιο!
Πρόγονος αυτών ήταν τα διάφορα φόρουμ, όταν ακόμα ο ψηφιακός κόσμος έχτιζε τους πρώτους ορόφους στον ουρανοξύστη του. Σήμερα, τα γκρουπ – κυρίως του Facebook – λειτουργούν ως τόπος συνάντησης ομοϊδεατών ή όσων έχουν κοινά ενδιαφέροντα και αναπτύσσονται σε διάφορα επίπεδα. Λειτουργούν ενωτικά, ως ψυχοθεραπεία, ως εγκυκλοπαίδειες, ως παρέα, ως νησίδες αλληλοβοήθειας, ακόμα και ως πεδία επικών «μαχών», συνήθως από εκείνους που θέλουν να δείξουν ότι γνωρίζουν περισσότερα.
Η δυνατότητα δημιουργίας ομάδων εμφανίστηκε νωρίς στην ιστορία του Facebook, αλλά στην αρχή δεν είχε ιδιαίτερη δυναμική. Από το 2010 κι έπειτα, όταν η πλατφόρμα επανεξέτασε τη λειτουργία δίνοντας νέες δυνατότητες, η παρουσία τους ενισχύθηκε. Οι ψηφιακές κοινότητες άρχισαν να διευρύνονται και να μεγαλώνουν, με αποκορύφωμα το διάστημα της πανδημίας, οπότε και παρατηρήθηκε εκρηκτική άνοδός τους.
Ανοιχτά και κλειστά γκρουπ
Οι βασικές κατηγορίες γκρουπ είναι δύο, με την πρώτη να έχει τη μερίδα του λέοντος, αλλά τη δεύτερη να θεωρείται πιο ουσιαστική και χρησιμότερη για τα μέλη της. Τα ανοιχτά γκρουπ είναι ορατά σε όλους, εντοπίζονται στις αναζητήσεις, επιτρέπουν την ελεύθερη είσοδο, τη συμμετοχή και τον σχολιασμό. Τα κλειστά ναι μεν είναι ορατά στους χρήστες, αλλά ο σχολιασμός γίνεται μόνο αν έχει εγκριθεί η συμμετοχή κάποιου ως μέλους από τους διαχειριστές τους. Στα κλειστά γκρουπ, ανάλογα με τους όρους που έχουν βάλει οι διαχειριστές, συναντάμε ακόμα πιο κλειστές κοινότητες, που κινούνται στη λογική της ένταξης ενός μέλους μόνο αφού το προτείνει κάποιος – ήδη μέλος ή βλέπουμε ότι για να δημοσιευτούν οι αναρτήσεις θα πρέπει να περάσουν από την έγκριση των διαχειριστών.
Το κίνητρο για να γίνεις μέλος
Γιατί όμως γίνεται κάποιος μέλος μιας ψηφιακής κοινότητας; Η απάντηση διαφέρει ανάλογα με το αντικείμενο και το ύφος της κοινότητας. Μπορεί για ψυχολογικούς λόγους, για την αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινότητα ή γιατί του αρέσει να ανταλλάσσει γνώσεις και να μεταφέρει τις εμπειρίες του. Μπορεί να βρίσκεται εκεί απλώς για να ενημερώνεται χωρίς να έχει τη διάθεση συμμετοχής, για να γνωρίσει άτομα με τα ίδια ενδιαφέροντα, αλλά και για να αποκτήσει γνώσεις από επαγγελματίες του θέματος που τον αφορά. Οι λόγοι, ενίοτε, είναι ακόμα πιο πρακτικοί, όπως η αναζήτηση εργασίας ή κατοικίας. Για παράδειγμα, υπάρχει το γνωστό γκρουπ «Πυρκαγιά Ενημέρωση» (155.000 μέλη) που διαχειρίζονται πυροσβέστες και έχει άμεση ενημέρωση για συμβάντα που αφορούν την Πυροσβεστική. Φωτιές, πλημμύρες, ατυχήματα κ.λπ. Τέτοια παραδείγματα είναι και τα πολύ χρήσιμα και ζωντανά γκρουπ που έχουν δημιουργηθεί από τους Ελληνες που έχουν μεταναστεύσει σε κάποια πόλη του εξωτερικού. Η πληροφόρηση και η αλληλοβοήθεια είναι δύο σημαντικά χαρακτηριστικά που ελκύουν μέλη σε μια κοινότητα.
Στα περισσότερα από αυτά τα γκρουπ υπάρχει μια σφιχτή ομάδα που τα συντηρεί και τα τροφοδοτεί με περιεχόμενο καθημερινά. Η ιδέα όμως έχει ξεκινήσει συνήθως από έναν. Αυτός ο ένας ή θα έχει εξειδικευμένη επαγγελματική γνώση πάνω σε κάποιο αντικείμενο ή θα είναι ένας ρομαντικός και δυναμικός ερασιτέχνης ή θα είναι επαγγελματίας με απώτερο στόχο να πουλήσει κάτι ή να κατευθύνει κάπου.
Τα πιο σοβαρά από αυτά τα γκρουπ έχουν συγκεκριμένους κανόνες που διαφέρουν ανάλογα με το θέμα και το περιεχόμενο. Είναι οι όροι της κοινότητας για να λειτουργεί σωστά, να υπάρχει σεβασμός των μελών, αλλά και να φιλτράρεται το άσχετο ή και το διαφημιστικό περιεχόμενο που με το πέρασμα του χρόνου μειώνει τη δύναμη της ομάδας και την απαξιώνει. Οι πιο μεγάλες και σοβαρές κοινότητες δημιουργήθηκαν από διαχειριστές που έβαλαν από νωρίς κανόνες για να μη γράφει ο καθένας την «τρέλα» του ή να μη γίνεται χαοτική η πληροφορία.
Χόμπι, νοσταλγία, πληροφόρηση, ταξίδια…
Οι θεματικές που καλύπτουν οι κοινότητες είναι ήδη αμέτρητες. Οι πιο μεγάλες κοινότητες καλύπτουν τις κατηγορίες Χόμπι – Δραστηριότητες, Κοινωνία – Πολιτική, Τοπικές Κοινότητες, Ιστορία – Διά Βίου Μάθηση, Ταξίδι – Αναψυχή, Επιχειρηματικότητα – Εργασία. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
—- Από τις πιο δημοφιλείς κοινότητες, με σχεδόν 680.000 μέλη, είναι το «Τhank You, Next». Οι συμμετέχοντες γράφουν και σχολιάζουν ιστορίες χωρισμού και γιατί πήγαν στην επόμενη ή τον επόμενο. Χιούμορ και προσωπικά δράματα γίνονται η αφετηρία για απολαυστικές συζητήσεις και έναυσμα για νέες γνωριμίες…
—- Στην κοινότητα «Τμήμα Προσωπικού Δράματος», που μετράει σχεδόν 170.000 μέλη, μπορείς να γράψεις τη δική σου (δραματική) ιστορία από τον εργασιακό χώρο και να διαβάσεις άλλες παρόμοιες. Πολλά τα προσωπικά δράματα, που τελικά φανερώνουν κοινές εμπειρίες – κυρίως δυσάρεστες – στους εργασιακούς χώρους, προειδοποιώντας παράλληλα και για κακούς εργοδότες.
—- Από τις ενεργές κοινότητες δεν θα μπορούσε να λείπει και η κατηγορία Φιλοζωία. Δεκάδες ομάδες είτε για το μοίρασμα της εμπειρίας να ζεις με ένα κατοικίδιο είτε για την εύρεση ενός ζεστού σπιτιού σε ζωάκια που το έχουν ανάγκη. Ενδεικτική η κοινότητα «Σατανισμός και Γάτες» με περισσότερους από 100.000 γατόφιλους και όχι μόνο.
—- Για το ίδιο θέμα μπορεί να υπάρχουν πολλές κοινότητες. Οπως το ψάρεμα, για παράδειγμα. Υπάρχουν μεγάλα γενικά γκρουπ όπως «Ψάρεμα από την Ακτή», «Ψάρεμα από το Σκάφος» κ.λπ., αλλά υπάρχουν και δεκάδες μικρότερα με εξειδικευμένες τεχνικές ψαρέματος, όπου ανταλλάσσονται χρήσιμες πληροφορίες για τους ερασιτέχνες ψαράδες. Πολλές φορές τα μέλη των ομάδων καταλήγουν να πηγαίνουν μαζί για ψάρεμα. Το ίδιο συμβαίνει και με φυσιολατρικές ή άλλες παρόμοιες ομάδες.
—- Η νοσταλγία, επίσης, ήταν πάντα ανοιχτή σε συζητήσεις. Ετσι, το γκρουπ «Αναμνήσεις από τις Δεκαετίες 1980-1990 Flash Back» μετρά πάνω από 535.000 μέλη και πολύ ωραίες συζητήσεις ειδικά κάτω από χαρακτηριστικά αντικείμενα ή εικόνες της εποχής. Στην ίδια λογική οι κοινότητες «Η Αθήνα του Χτες» και «Παλιές Φωτογραφίες της Ελλάδας» με περισσότερα από 90.000 μέλη η καθεμιά.
—- Από τις πιο ενεργές ομάδες είναι επίσης η «Treasurehunters Athens», στην οποία πολλά από τα 147.000 μέλη της φωτογραφίζουν μικρά ή μεγάλα αντικείμενα που οι ίδιοι ή κάποιος άλλος δεν χρειάζεται πια και ή τα χαρίζουν ή δίνουν το στίγμα του σημείου όπου βρίσκονται ώστε να τα πάρει ο επόμενος που θα ενδιαφερθεί και θα… προλάβει!
—- Με τη στεγαστική κρίση να βρίσκεται στο κόκκινο, η κοινότητα «Ακίνητα Χωρίς Μεσίτη» (100.000) και άλλες παρόμοιες έχουν αυξήσει κατακόρυφα τα μέλη τους. Ιδιοκτήτες και ενοικιαστές έρχονται σε επαφή και συνεννόηση, χωρίς μεσιτική διαμεσολάβηση.
—- Ωραίες συζητήσεις και χρήσιμες πληροφορίες για ταξίδια και προορισμούς γίνονται στην ψηφιακή κοινότητα «Θέλω να Ταξιδέψω σ’ Ολόκληρη τη Γη» (200.000). Τα μέλη είναι ταξιδιώτες που μοιράζονται τις εμπειρίες τους και συζητούν γύρω από το ταξιδεύειν, λειτουργώντας συχνά ως ένας άτυπος ταξιδιωτικός οδηγός.
—- Καταγράφονται ακόμα ενεργές κοινότητες για την ιστορία και την αρχαιολογία, εξειδικευμένες πολλές φορές, όπως εκείνη με το χαρακτηριστικό όνομα «Βιομηχανική Αρχαιολογία» (21.000), αλλά και επιστημονικές, όπως η «Αστρονομία» (40.000).
—- Μεγάλος είναι ο αριθμός των γκρουπ που αφορούν τοπικές κοινότητες ή γειτονιές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Πατήσια Ανω Κάτω», στις καθημερινές αναρτήσεις τού οποίου μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες για την ιστορία των Πατησίων, αγγελίες εργασίας, ενοικιάσεις διαμερισμάτων, εκδηλώσεις, ανακοινώσεις, προτάσεις για εργασία και πολύ όμορφες συζητήσεις για ένα πάρκο ή προτάσεις για το πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν διάφορα τοπόσημα. Ακόμα και αντικείμενα που χάνονται στους δρόμους των Πατησίων βρίσκουν συχνά τους αρχικούς ιδιοκτήτες τους μέσα από αυτό το γκρουπ.
— Υπάρχουν ακόμα κοινότητες για την ορθογραφία και τη σωστή χρήση της γλώσσας, όπως η κοινότητα «Μιλάμε Σωστά… Γράφουμε Σωστά…» (120.000), δεκάδες κοινότητες για καλλιτέχνες και δημόσια πρόσωπα, τηλεοπτικές σειρές, αγοραπωλησίες, μητρότητα, μαγειρική, συλλέκτες, μαστορέματα…
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι μεγάλες ψηφιακές κοινότητες γίνονται αναλογικές παρέες και άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα γνωρίζονται, αναπτύσσουν σχέσεις που εξελίσσονται φιλικά ή και ερωτικά, αφού ένα κοινό ενδιαφέρον είναι πάντα μια καλή αφορμή να ξεκινήσει η κουβέντα και στον offline κόσμο. Πάντως, ακόμα σκέφτομαι, μάταια, αν για κάποιο θέμα δεν υπάρχει η αντίστοιχη ψηφιακή κοινότητα. Εσείς μπορείτε να σκεφτείτε;