Τροχιοδεικτικές βολές για τα μεγάλα μέτωπα της επόμενης περιόδου, εκείνα που θα λειτουργήσουν και ως «προεκλογικά» όταν (το 2026) οι πολιτικές δυνάμεις βγάλουν όλα τα όπλα από τα θηκάρια, ρίχνει από τώρα το Μέγαρο Μαξίμου. Τα πεδία των μεγάλων συγκρούσεων έχουν δύσκολα προβλέψιμη κατάληξη, καθώς κανένας δεν προτίθεται να χαρίσει «ατζέντες» στον αντίπαλο, αντίθετα στόχος τους (θα) είναι να αφήσουν το δικό τους στίγμα, επιχειρώντας να διευρύνουν την απήχησή τους ενόψει της εθνικής αναμέτρησης.
Παρότι η εκκίνηση της διαδικασίας της συνταγματικής αναθεώρησης – αυτής που παραδοσιακά επιφυλάσσει πολλαπλά τεστ αντιθέσεων και σύμπλευσης – προσδιορίζεται για το τέλος του 2025, η κυβέρνηση τρέχει να εφεύρει το νέο μότο της: «Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει, η κοινωνία ζητάει αλλαγές». Οπως έγραψαν «ΤΑ ΝΕΑ», στο γαλάζιο προεκλογικό αφήγημα, όταν φτάσει η ώρα των σκληρών διλημμάτων, θα ενταχθούν εξελίξεις των επόμενων ετών: όχι μόνο η συνταγματική αναθεώρηση (η παρούσα Βουλή είναι προτείνουσα, αναθεωρητική είναι η επόμενη), αλλά και ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός 2028-2034 (ενδεικτική η προχθεσινή σύσκεψη του Κωστή Χατζηδάκη με 15 υπουργούς και υφυπουργούς) και η ανάληψη από την Ελλάδα της εξαμηνιαίας προεδρίας της ΕΕ τον Ιούλιο του 2027.
Μέχρι πρότινος υπήρχε εικόνα για τα εξής: η ΝΔ θα πιέσει το ΠΑΣΟΚ για το άρθρο 16, δεν θα αγγίξει διατάξεις που διέπουν τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας, προετοιμάζει προτάσεις για το περιβάλλον και τη λειτουργία του κράτους και μεταξύ άλλων ζυγίζει την άποψη ότι χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση για εφαρμογή της επιστολικής ψήφου στις εθνικές εκλογές για όλους (υπάρχουν και άλλες απόψεις ότι αρκεί νόμος, είτε με 151 ψήφους είτε με πλειοψηφία 2/3). Τώρα το παζλ μεγαλώνει: χαρακτηριστική η συζήτηση – την οποία δεν κλείνει η κυβέρνηση – για την προοπτική άρσης της μονιμότητας στο Δημόσιο.
Δημόσιο
Αξιολόγηση µε ποινές
Η άρση μονιμότητας στο Δημόσιο μπαίνει στο τραπέζι από το «παράθυρο» που άνοιξε το Μαξίμου, διά στόματος του κυβερνητικού εκπροσώπου. «Διαχρονικά η ΝΔ πίστευε ότι πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση σε καθέναν (…) Χρειάζονται και οι μεγαλύτερες δυνατές πλειοψηφίες», διευκρίνισε ο Παύλος Μαρινάκης, «που απαιτεί η συνταγματική αναθεώρηση». Οι πληροφορίες των «ΝΕΩΝ» αναφέρουν ότι στα επόμενα 24ωρα θα υπάρξει και από τον Κυριάκο Μητσοτάκη σχετική δημόσια αναφορά για τις κυβερνητικές προθέσεις. Η κυβερνητική έδρα επιχειρεί να χτίσει την επιχειρηματολογία της, λέγοντας ότι μέσα από την αξιολόγηση έρχεται το καλύτερο κράτος και ότι μια αξιολόγηση είναι ουσιαστική όταν συνοδεύεται από ποινές. Εξού, και με δεδομένο ότι η ΝΔ επιδιώκει τη συνταγματική κατοχύρωση της αξιολόγησης, το μεγάλο επίδικο είναι εάν αυτή θα συνοδευτεί – όπως φαίνεται πια – και από την πρόταση για τροποποίηση των διατάξεων περί μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Επιπλέον, στις επιδιώξεις της κυβέρνησης είναι να δοθεί δυνατότητα επιλογής προϊσταμένων και διευθυντικών στελεχών στο Δημόσιο από τον ιδιωτικό τομέα – μια αναθεώρηση του άρθρου 103, δηλαδή.
Δικαιοσύνη
Δύο σενάρια για την επιλογή ηγεσίας
Το θέμα των αλλαγών στη Δικαιοσύνη έχει συζητηθεί μεταξύ Κυριάκου Μητσοτάκη και Νίκου Ανδρουλάκη – στη μοναδική ως τώρα κατ’ ιδίαν συνάντησή τους τον περασμένο Δεκέμβριο. Το ΠΑΣΟΚ μιλάει για την ανάγκη επισφράγισης της διάκρισης των εξουσιών με αλλαγές στον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης. Και η ΝΔ θέλει να εμφανίζεται ανοιχτή στη συζήτηση, ιδίως από τη στιγμή που οι αναλύσεις των μετρήσεων δείχνουν ανησυχητική κρίση εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους θεσμούς. Προσώρας υπάρχει – και πέρασε με σύμπνοια κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης – η δυνατότητα παροχής γνώμης των δικαστών για την ηγεσία των ανώτατων δικαστηρίων. Από το γαλάζιο παρασκήνιο προκύπτουν δύο υπό εξέταση σενάρια ως προς το άρθρο 90 για την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με την πρώτη πρόταση (που έχει τις περισσότερες πιθανότητες), το ίδιο το δικαστικό σώμα επιλέγει τους υποψήφιους λειτουργούς για προαγωγή και την τελική επιλογή κάνει η Προεδρία της Δημοκρατίας. Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο, την όλη διαδικασία τρέχει αποκλειστικά η Δικαιοσύνη με εσωτερικές διαδικασίες (προεπιλογή, ψηφοφορία κ.λπ.).
Πολιτικό σύστηµα
Δύο εκδοχές για την ευθύνη υπουργών
Το 2019 έγινε ένα μικρό βήμα: καταργήθηκε η σύντομη αποσβεστική προθεσμία για την άσκηση δίωξης κατά υπουργών από τη Βουλή, που προβλεπόταν στο άρθρο 86. Τώρα θα επιχειρηθεί ολική αναθεώρησή του – θέση στην οποία δείχνουν πλέον να συναντιούνται πολιτικοί και νομικοί. Στη σκιά των Τεμπών ο νόμος περί ευθύνης υπουργών ήρθε στο επίκεντρο του διαλόγου: Με ποιον τρόπο θα αναλαμβάνει απευθείας η τακτική Δικαιοσύνη τη διερεύνηση ευθυνών πολιτικών προσώπων; Εκ μέρους της ΝΔ εξετάζονται δύο ενδεχόμενα. Στην ήπια εκδοχή, η Βουλή κρατά αρμοδιότητες αλλά υποχρεωτικά απαιτείται δικαστική κρίση πριν από οποιοδήποτε πόρισμα – ψηφοφορία. Στη δραστική εκδοχή (που έχει αυξημένες πιθανότητες), απομπλέκεται πλήρως η Βουλή και ορίζεται ειδική δικαιοδοσία. Στην πρωτοβουλία Μητσοτάκη το 2006 (όταν είχαν συμφωνήσει μόνο έξι βουλευτές της ΝΔ, ανάμεσά τους ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κώστας Τασούλας και ένας του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Λοβέρδος) αναφέρονταν τα εξής: περιορισμός της αρμοδιότητας της Βουλής στη χορήγηση άδειας για τη δίωξη, χωρίς δικαίωμα ανάκλησης της απόφασης ή αναστολής της δίωξης, και καθορισμός δικαστηρίου – διατήρηση του Ειδικού Δικαστηρίου ή χρήση του Αρείου Πάγου.
Παιδεία
Σύσταση ιδιωτικών ΑΕΙ
Με το σκεπτικό του Μαξίμου η αναθεώρηση του άρθρου 16 «δεν θα έπρεπε καν να συζητιέται». Διότι, όπως λένε οι κυβερνητικοί, δεν αρκεί ένα πράσινο φως στην εγκατάσταση μη κρατικών πανεπιστημίων, απαιτείται εκείνο για τη σύστασή τους. Αφότου πέρασε το νομοσχέδιο για τα παραρτήματα μη κρατικών ιδρυμάτων, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις στην αντιπολίτευση και σε μερίδα του νομικού κόσμου, η ΝΔ κοιτάζει στον επόμενο διακηρυγμένο στόχο της. Απέναντί της, η αντιπολίτευση, η οποία τη σφυροκοπά για την κατάσταση στη δημόσια παιδεία αλλά και γιατί δεν φροντίζει για ένα «σωστό πλαίσιο» λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ. Είναι από τα κυρίαρχα μέτωπα αντιπαράθεσης που θα επιδιώξει ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Νίκο Ανδρουλάκη, εν μέσω αδιάκοπων πασοκικών βολών για την ανάγκη αναβάθμισης πρώτα του δημόσιου πανεπιστημίου. Δεδομένης της άρνησης των κομμάτων της αριστερής πτέρυγας, η στάση της Χαριλάου Τρικούπη θα είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στην παρούσα προτείνουσα Βουλή.