Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων κατοχυρώθηκε στο Σύνταγμα, ως εγγύηση της ανεξαρτησίας και ουδετερότητάς τους, το 1911 (Ελ. Βενιζέλος). Λίγα χρόνια αργότερα, στον εμφύλιο διχασμό, αμφότερες οι δύο παρατάξεις, ήραν με συντακτικές πράξεις για ολίγες μέρες τη μονιμότητα, και απέλυαν τους ανεπιθύμητους.
Η σημερινή ρύθμιση ορίζει ότι ο δημόσιος υπάλληλος είναι μόνιμος εφόσον υπάρχει η οργανική του θέση, δηλαδή όσο το κράτος χρειάζεται τη συγκεκριμένη θέση. Μπορεί ωστόσο να παυθεί ή να υποβιβαστεί, τόσο για πειθαρχικούς λόγους, αλλά και για εμφανή ανεπάρκεια. Ομως, η προηγούμενη ουσιαστική κρίση γίνεται κυριαρχικά μόνο από υπηρεσιακό συμβούλιο, συγκροτούμενο παγίως και αποτελούμενο τουλάχιστον κατά τα δύο τρίτα από μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους. Επομένως, δεν μπορεί να απολυθεί ή να υποβιβαστεί υπάλληλος από τον υπουργό ή τον γενικό γραμματέα, ενώ ο ρόλος των προϊσταμένων είναι περιορισμένος. Ενίοτε οδηγούμαστε και σε παράδοξα, όπως π.χ. όταν το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική διάταξη που προέβλεπε να κρίνεται για αφυπηρέτηση αντιστράτηγος του Πυροσβεστικού Σώματος από αντιστρατήγους της Αστυνομίας και των Ενόπλων Δυνάμεων, διότι οι τελευταίοι, ως στρατιωτικοί, δεν χαίρουν μονιμότητας.
Η απόλυση λόγω ανεπάρκειας είναι εκ των πραγμάτων το έσχατο μέτρο. Κατά τη γνώμη μας, ανεξάρτητα από το ζήτημα της μονιμότητας, πρέπει να αναζητηθούν σοβαρά τρόποι ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας και της λογοδοσίας των στελεχών του Κράτους. Επομένως, κρίσιμη είναι η αξιολόγηση των υπαλλήλων κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους, και η αξιοπιστία του συστήματος επιλογής σε θέσεις ευθύνης. Η αξιολόγηση πρώτιστο σκοπό οφείλει να έχει τη βελτίωση του υπαλλήλου. Η τοποθέτηση σε θέσεις ευθύνης χωλαίνει διότι η έμφαση δίδεται σε τυπικά προσόντα, τα οποία είναι μεν αντικειμενικά, αλλά μικρή σχέση έχουν με τις ουσιαστικές ικανότητες. Η όποια όμως μεταρρύθμιση χρειάζεται συναινετική προδιάθεση και διαφύλαξη της εμπιστοσύνης πολίτη, ηγεσίας και υπαλλήλου.
Ο Νίκος Παπασπύρου είναι αναπληρωτής καθηγητής
στη Νομική Σχολή (ΕΚΠΑ)