Η επίθεση της αμερικανικής κυβέρνησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επεκτείνεται. Αρχισε ως εχθροπάθεια προς κέντρα της ακαδημαϊκής και πολιτιστικής ελίτ. Εντάθηκε με την υπονόμευση της οικονομικής αυτοτέλειας ιδρυμάτων – με στοχευμένες περικοπές σε κονδύλια έρευνας και φορολογικές απειλές. Επεκτάθηκε σε ολόκληρες περιοχές έρευνας – ανανεώσιμη ενέργεια, υπερθέρμανση του πλανήτη, καταπολέμηση ανισοτήτων και διακρίσεων. Η αναδρομική αφαίρεση άδειας παραμονής των ξένων φοιτητών του Χάρβαρντ υπενθύμισε ότι στην υπό εξέλιξη διαμάχη οι συλλογικές τιμωρίες είναι θεμιτό τμήμα του κυβερνητικού οπλοστασίου. Η ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι αναστέλλεται η χορήγηση φοιτητικής βίζας παγκοσμίως προκειμένου να ελεγχθούν αναρτήσεις των αιτούντων σε κοινωνικά δίκτυα ώστε να αποκλειστούν όσοι εμφορούνται από «αντιαμερικανικές απόψεις», ανησυχούν για το περιβάλλον, ή συμπαθούν την Γκρέτα Τούνμπεργκ, διευρύνει το πεδίο επίθεσης προς όλη την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ο αντιελιτισμός του Προέδρου ερμηνεύεται από πολλούς ως καθυστερημένη εκδίκηση επιχειρηματία προς όσους επί δεκαετίες τον υποεκτιμούσαν, τον σατίριζαν και τον αντιμετώπιζαν με συγκατάβαση. Ο αφ’ υψηλού χαρακτηρισμός των υποστηρικτών του ως ‘αξιοθρήνητων’, προσέθεσε άλλη μια στρώση στην αντεκδίκηση. Με αυτή την οπτική, η διαπάλη με τα πανεπιστήμια δεν είναι παρά αμερικανικό φολκλόρ, δηλωτικό των εξελίξεων του κόσμου του MAGA, αλλά με περιορισμένη διεθνή σημασία.
Αυτός ο εφησυχασμός είναι λανθασμένος. Αυτό που γίνεται με τα Πανεπιστήμια και τη διανόηση στην Αμερική αφορά το σύνολο του «ανοικτού κόσμου». Πρωτίστως δε, και προσωπικά, τους ίδιους εμάς τους πανεπιστημιακούς.
Η υπεροχή των ΗΠΑ σε όλες τις επιστήμες, κάθε μια ξεχωριστά, αλλά και στη διανόηση ως σύνολο, έχει τη ρίζα της στον Μεσοπόλεμο και στη μαζική φυγή από την Ευρώπη. Αυτή επιβράβευσε την οικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ (σαφή από το 1919). Πιο σημαντικά, βοήθησε στην εγκατάλειψη του απομονωτισμού και την καθυστερημένη ανάληψη των υποχρεώσεων ηγεμονικής δύναμης μετά το 1945. Το έκανε κατασκευάζοντας τα ιδεολογικά θεμέλια της ανοικτής κοινωνίας και των σχέσεων βάσει κανόνων δικαίου. Χάρις σε αυτά εμπεδώθηκε η ευημερία της Δυτικής Ευρώπης, η ενσωμάτωση της Ανατολικής και η εμφάνιση της Κίνας. Οι «Εχθροί της Ανοικτής Κοινωνίας» κατατροπώθηκαν. Η κάθε επιστήμη προόδευσε χάρις στον ανοιχτό χαρακτήρα της επιστημονικής αναζήτησης. Ετσι, αυτό που μεμονωμένες χώρες έβλεπαν σαν Brain Drain, κατέληγε για το σύνολο του κόσμου σε Brain Gain. Στον μηχανισμό του αμοιβαίου οφέλους τα αμερικανικά πανεπιστήμια και η αμερικανική επιστήμη (με τις όποιες υπερβολές) διατηρούσαν κομβικό ρόλο. Η εναντίωση στην ανεξαρτησία της επιστημονικής αναζήτησης έχει στόχο την ανοικτή κοινωνία – εκείνο το παγκόσμιο δημόσιο αγαθό που μας τροφοδοτεί από το 1945.
Για τις κυβερνήσεις, η απειλή στην Ακαδημία είναι τμήμα ευρύτερης διαπραγμάτευσης. Αυτή περιλαμβάνει δασμούς, εμπορικές προδιαγραφές, άμυνα, ίσως και καλλιστεία. Ολα αυτά μπαίνουν σε ένα παζάρι, όπου ολίγη ακαδημαϊκή ελευθερία και λίγες περισσότερες φοιτητικές βίζες ανταλλάσσονται με υποχωρήσεις στους δασμούς στη φέτα ή στα γαλλικά κρασιά. Εξάλλου, όπως δίδαξε και ο μετρ του είδους, αυτό είναι η Τέχνη του Ντιλ: δίνεις κάτι, παίρνεις κάτι άλλο.
Αυτή η συναλλακτική λογική δεν μπορεί και δεν πρέπει να εφαρμοστεί από τους πανεπιστημιακούς. Για εμάς, το πώς λειτουργούν τα πανεπιστήμια, και μάλιστα όσα είναι πρότυπα, είναι θέμα υπαρξιακό. Πρέπει να συγκροτηθεί ευρεία ακαδημαϊκή αλληλεγγύη ως ασπίδα στον συμψηφισμό ακαδημαϊκής ελευθερίας στις πλάστιγγες των ντιλ.
Ο Πλάτων Τήνιος είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά