Στα ψηφιδωτά του Αγίου Βιταλίου, ναού του 6ου αιώνα στη Ραβέννα, προβάλλουν αντικριστά η πομπή του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού και της αυτοκράτειρας Θεοδώρας. Στους πλευρικούς τοίχους εικονίζονται δύο περίφημες και μεγαλοπρεπείς συνθέσεις με τις αυτοκρατορικές προσφορές του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας προς τον ναό. Αριστερά παριστάνεται ο Ιουστινιανός, συνοδευόμενος από τον αρχιεπίσκοπο της πόλης Μαξιμιανό και την ακολουθία του, να προσκομίζει χρυσό δίσκο και δεξιά η αυτοκράτειρα με τις γυναίκες της συνοδείας της να προσφέρει χρυσή διάλιθη κύλικα. Η καλλιτεχνική αρτιότητα των ψηφιδωτών και το σύνολο του διακόσμου του ναού έδωσαν το έναυσμα στον ιταλό διευθυντή του Ινστιτούτου Polimoda, Μασιμιλιάνο Τζορνέτι, να στηρίξει την ιδέα του για τις απαρχές του Made in Italy και να επιμεληθεί μια έκθεση μόδας συνδέοντας τις δημιουργίες των ιταλών σχεδιαστών Armani, Ferré, Valentino, Versace, Capucci, Dolce e Gabbana, Krizia, Gucci και Romeo Gigli με παραδείγματα της βυζαντινής τέχνης της εποχής του Ιουστινιανού. Είκοσι φορέματα και μοναδικά αξεσουάρ από τη δεκαετία του ’60 έως και το 2020 συνθέτουν την έκθεση «Byzantium – Ravenna. Icons of Italian Fashion» που φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και τελεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Επιμελητηρίου Ιταλικής Μόδας.
Πρόσωπο – κλειδί για αυτή την έκθεση είναι η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, όπως απεικονίζεται στατική, εξιδανικευμένη, με φωτοστέφανο, μεγαλειώδης και επιβλητική ανάμεσα στην ακολουθία της, ντυμένη με πορφύρα και πολύτιμους λίθους, απέναντι από την πομπή του συζύγου της αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α’. «Η μαγεία της βυζαντινής τέχνης και χλιδής – οι φωτεινές ψηφίδες ατόφιου χρυσού, οι χρωματιστές πέτρες και το αυτοκρατορικό πορφυρό – μετουσιώνεται στις δημιουργίες των ιταλών σχεδιαστών και μεταμορφώνεται σε πραγματικά κοσμήματα, με σκοπό να στολίσουν το σώμα», εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης.
Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Βυζαντινού Μουσείου στην Αθήνα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μία άλλη επιβλητική πομπή, αυτή των ενδυμάτων μόδας που έρχονται από τη δεκαετία του 1960 φτάνοντας έως το 2020. Τα σημεία δόξας και οι συμβολισμοί αυτοκρατορικής δύναμης καταλήγουν σε αυτή την επιλογή ενδυμάτων να γίνουν έμπνευση για διακοσμητικές τεχνικές υψηλής ποιότητας, κεντημένες πάνω σε βελούδινα μεταξωτά, μπροκάρ υφάσματα ή μεταλλικά διακοσμητικά στοιχεία που τονίζουν το περίγραμμα σε βαρύτιμα κομμάτια. Σύμφωνα με τον επιμελητή, η πορφυρένια τελετουργική αμφίεση της Θεοδώρας και του Ιουστινιανού στα ψηφιδωτά της Ραβέννας είναι ιδιαίτερη καθώς τα ενδύματά τους όχι μόνο καλύπτουν το σώμα, αλλά μάλλον το εξαφανίζουν, ακριβώς για να υπογραμμίσουν τον χαρακτήρα του βυζαντινού βασιλιά ως εκπροσώπου του Θεού επί της γης.
Τι είναι αυτό που τράβηξε τους ιταλούς δημιουργούς προς τη βυζαντινή εκκλησιαστική τέχνη; Στις εκκλησίες της Ραβέννας οι ψηφιδωτές αναπαραστάσεις λειτουργούν ως «λόγοι επίδειξης» που για τους βυζαντινούς λογίους χρησιμοποιούνται για έπαινο κατά τη διάρκεια μιας δημόσιας τελετής. Η αυτοκρατορική πομπή στον Αγιο Βιτάλιο αφηγείται το επίτευγμα του Ιουστινιανού: την επανάκτηση της Ιταλίας από τους Οστρογότθους, την επέκταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προς τη Δύση. Αυτό το πανηγυρικό – επαινετικό ύφος της βυζαντινής τέχνης αναζητούν για να εμπνευστούν οι ιταλοί δημιουργοί καθώς το αδιάβλητο κύρος των βασιλικών τελετουργικών συμβόλων μπορούσε να μετατοπιστεί πάνω στην υψηλή ραπτική και να ικανοποιήσει μια απαιτητική πελατεία που αποζητεί με τα ρούχα να τονίσει την εμφάνισή της σε ειδική στιγμή.