Η ραγδαία κλιμακούμενη στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν σηματοδοτεί μια σύγκρουση φιλοδοξιών. Το Ιράν επιδιώκει να γίνει πυρηνική δύναμη, ενώ ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου φιλοδοξεί να μείνει στην Ιστορία ως ο ηγέτης που ματαίωσε ανεπιστρεπτί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο θεωρεί υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ. Και τα δύο όνειρα είναι λανθασμένα, όσο και επικίνδυνα.
Οι πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν ανέκαθεν καθοδηγούνταν πρωτίστως από τον στόχο διασφάλισης της επιβίωσης του καθεστώτος, όχι από την εξόντωση του Ισραήλ, το οποίο είναι πολύ πιο πιθανό να καταστραφεί στο τέλος ενός μακρύ πολέμου φθοράς, παρά υπό ένα «μανιτάρι» πυρηνικού νέφους. Ωστόσο, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις απειλές του Ιράν για πυρηνικό Αρμαγεδδώνα ως απλές αλαζονικές δηλώσεις, ιδίως μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.
Παρ’ όλ’ αυτά ο Νετανιάχου είναι ένας από τους βασικούς λόγους που το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει προχωρήσει τόσο πολύ. Ηταν υπό την πίεσή του που ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε το 2018 τις ΗΠΑ από την πολυεθνική συμφωνία JCPOA για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ωθώντας το Ιράν σε μια νέα κούρσα για την κατασκευή της βόμβας. Από την επάνοδό του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ επιδιώκει μια νέα πυρηνική συμφωνία με την Ισλαμική Δημοκρατία. Αλλά αυτό δεν ήταν ποτέ μια εύκολη διαδικασία – κι όχι μόνο επειδή το Ιράν έχει λίγους λόγους να εμπιστεύεται τις ΗΠΑ.
Ο Τραμπ πιθανώς θεωρεί τις επιθέσεις του Ισραήλ [στο Ιράν] χρήσιμες σε περιορισμένες δόσεις – αρκετές για να αυξήσουν την επιρροή του στις πυρηνικές διαπραγματεύσεις που ήδη ήταν σε εξέλιξη. Ωστόσο ο Νετανιάχου μάχεται για την πολιτική του επιβίωση. Και σε αυτή, κανένα μέσο δεν είναι υπερβολικό.
Ενώ το Ισραήλ αρχικά επικέντρωσε τις επιθέσεις του σε πυρηνικές εγκαταστάσεις και βάσεις βαλλιστικών πυραύλων, η σύγκρουση έχει κλιμακωθεί, περιλαμβάνοντας πλέον στόχους που θα μπορούσαν να εμπλέξουν τις ΗΠΑ στον πόλεμο (όπως ενεργειακές εγκαταστάσεις και κτίρια κατοικιών). Ο Νετανιάχου επιδιώκει την «ολική νίκη» επί του Ιράν. Αυτό καθιστά περιττή μια συμφωνία για τα πυρηνικά.
Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να εξαλείψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Δεν διαθέτει βόμβες διάτρησης που να μπορούν να φτάσουν τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού καυσίμων στο Φορντό του Ιράν, χτισμένο μέσα σε ένα βουνό. Εξακολουθεί να χρειάζεται τις ΗΠΑ. Και ο Τραμπ δεν έχει κανένα συμφέρον να αφήσει το Ισραήλ να αυξήσει τις τιμές του πετρελαίου ή να δημιουργήσει ρήξη μεταξύ του ιδίου και των συμμάχων της Αμερικής στον Κόλπο, οι οποίοι μόλις συμφώνησαν να διοχετεύσουν τρισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις προς τις ΗΠΑ.
Ούτε μπορεί το Ισραήλ να ελπίζει στη σιωπηρή συνέργεια των αραβικών κρατών. Εχουν έννομο συμφέρον στην περιφερειακή σταθερότητα, ειδικά ενόσω προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους. Θέλουν μια πυρηνική συμφωνία, όχι μια περιφερειακή σύρραξη. Το Ιράν πιθανώς θέλει περίπου το ίδιο.
Αν και αποσύρθηκε από τις προγραμματισμένες συνομιλίες στο Ομάν, η στρατιωτική του αντίδραση περιορίστηκε σε ισραηλινούς στόχους. Αν όμως βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο, μπορεί να αναγκάσει την απρόθυμη Χεζμπολάχ και τις ιρακινές πολιτοφυλακές της να συμμετάσχουν στη μάχη. Μπορεί επίσης να υποκινήσει επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ αλλού, όπως στη Δυτική Οχθη. Επιπλέον, πιθανότατα θα αποσυρθεί από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων.
Το Ιράν κινδυνεύει τώρα να πέσει στην ίδια στρατηγική παγίδα που εξάντλησε τις δυνάμεις του σουνιτικού παναραβισμού, εναντίον του οποίου εξεγέρθηκε το 1979. Αν αφιερώσει την ενέργεια και τους πόρους του σε έναν πόλεμο εξόντωσης του Ισραήλ, θα θέσει σε κίνδυνο τον πρωταρχικό του στόχο: την επιβίωση του καθεστώτος.
Αλλά το Ιράν δεν είναι το μόνο που αφήνει τις ψευδαισθήσεις να θολώνουν την κρίση του. Η στρατιωτική υπεροψία του Ισραήλ γίνεται μη αποδεκτή από τους μετριοπαθείς άραβες συμμάχους του. Ηθελαν το Ισραήλ ως ισότιμο εταίρο σε μια περιφερειακή ειρήνη, όχι ως νέο ηγεμόνα.
Ο Σλόμο Μπεν-Αμί είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ και αντιπρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Ειρήνης του Τολέδο