Ο Πετρολούκας Χαλκιάς υπήρξε μία από τις πιο φωτεινές μορφές της ελληνικής μουσικής παράδοσης – και το έργο του θα συνεχίσει να εμπνέει γενιές που έρχονται. Ηταν η ψυχή της Ηπείρου: ένας ζωντανός φορέας πολιτισμού, ένας άνθρωπος που, με βαθιά πίστη και απόλυτο σεβασμό στις ρίζες του, κατάφερε όχι μόνο να διατηρήσει την αυθεντικότητα της ηπειρώτικης μουσικής, αλλά και να την εντάξει, αβίαστα, στον παγκόσμιο μουσικό διάλογο, κρατώντας ζωντανό τον πυρήνα και τη βαθύτερη ουσία της.
Η μουσική του είχε καθολικότητα. Κουβαλούσε τον ήχο των βουνών και τη δύναμη της μνήμης, αλλά μιλούσε σε όλους – σε κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως γλώσσας ή καταγωγής. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ακροατήρια στην Ευρώπη, στην Αμερική ή αλλού, χωρίς να γνωρίζουν την Ελλάδα ή την Ηπειρο, συγκινούνταν βαθιά. Γιατί το κλαρίνο του Πέτρου δεν έπαιζε απλώς μελωδίες· αφηγούνταν αλήθειες. Και γι’ αυτό αγαπήθηκε διεθνώς και τιμήθηκε από την παγκόσμια μουσική κοινότητα με σεβασμό και θαυμασμό που ξεπερνούσε τα συνηθισμένα.
Ηταν ένας σπάνιος άνθρωπος: απλός, γνήσιος, γενναιόδωρος. Ποτέ δεν επεδίωξε την προβολή· ό,τι ήταν, το είχε κερδίσει με επίπονη μελέτη και με την αλήθεια του ήχου του. Πίστευε στη δύναμη της παράδοσης, όχι ως κάτι στατικό και παγιωμένο, αλλά ως κάτι ζωντανό και εξελισσόμενο. Η μουσική έπρεπε να συνεχίζει – και να μιλά στον άνθρωπο του σήμερα.
Είχα την τιμή και την ευλογία να τον γνωρίσω το 2015, στη Βοστώνη. Εκεί με άκουσε για πρώτη φορά να παίζω τον «Σκάρο» στο λαούτο, χρησιμοποιώντας τεχνικές και φρασεολογία βασισμένες στον δικό του τρόπο παιξίματος στο κλαρίνο. Με πλησίασε με χαρά και με ενθάρρυνε να συνεχίσω – να δουλέψω πάνω σε έργα της δικής του μουσικής κληρονομιάς, όπως το «Ζαγορίσιο», η «Ποταμιά», ο «Γκέκας» και άλλα, και να τα αποδώσω στο λαούτο, όπως εκείνος τα είχε συλλάβει και εκφράσει στο κλαρίνο.
Το όραμά του ήταν ξεκάθαρο: η ηπειρώτικη φωνή να συνεχιστεί, με σεβασμό στη ρίζα αλλά και με ελευθερία στη δημιουργία – πέρα από όργανα, πέρα από γενιές.
Οταν θεώρησε πως είχα φτάσει στο επίπεδο που απαιτούσε η μουσική του, μου πρότεινε να ηχογραφήσουμε μαζί τον πρώτο μας δίσκο, «Η ψυχή της Ηπείρου». Ηταν μια εμπειρία που σημάδεψε τη ζωή μου. Ακολούθησαν συναυλίες στην Ελλάδα και στην Αμερική, κοινές εμφανίσεις και ένας δεύτερος δίσκος, «Η ψυχή της Ηπείρου Vol. ΙΙ», ο οποίος παρουσιάστηκε με επιτυχία στην Ευρώπη και στη χώρα μας.
Ομως πίσω από τις συναυλίες και τις ηχογραφήσεις υπήρχε κάτι πιο ουσιαστικό: μια σχέση ανθρώπινη, βαθιά, αυθεντική, που μεγάλωνε και ωρίμαζε με τον χρόνο.
Για μένα, ο Πέτρος δεν ήταν απλώς ένας σπουδαίος καλλιτέχνης ή συνεργάτης. Ηταν οικογένεια. Με πίστεψε και το απέδειξε με πράξεις. Μου έδωσε χώρο, μου έδωσε θάρρος, μου έδωσε ευθύνη. Με ενέπνευσε να συνεχίζω να εξερευνώ το λαούτο όχι μόνο ως συνοδευτικό όργανο, αλλά ως μέσο έκφρασης – ένα όργανο ικανό να μιλήσει με προσωπική φωνή.
Περισσότερο όμως και από την τεχνική, ο Πέτρος μού δίδαξε ήθος. Πώς να σέβεσαι τη σκηνή, τη μουσική, το κοινό. Πώς να υπηρετείς την παράδοση χωρίς να τη φυλακίζεις. Πώς να στέκεσαι με αξιοπρέπεια – ως μουσικός και ως άνθρωπος. Κάθε του βλέμμα, κάθε σιωπή του, κάθε απλή φράση ήταν γεμάτα νόημα. Ηταν παρών με όλη του την ψυχή, χωρίς να το επιβάλλει.
Τα τελευταία χρόνια, η σχέση μας είχε γίνει ακόμα πιο προσωπική. Πέρα από τη μουσική, μιλούσαμε για τη ζωή, για τις αξίες, για το τι σημαίνει να παραμένεις αληθινός. Τα τηλεφωνήματά μας – καθημερινά πολλές φορές – ήταν γεμάτα χιούμορ, σκέψεις, στήριξη. Αυτές οι στιγμές μού λείπουν και θα μου λείψουν όσο τίποτα.
Η απώλειά του είναι βαθιά και πολυδιάστατη. Είναι απώλεια για την Ηπειρο, για τη μουσική, για τον πολιτισμό, αλλά και για μένα προσωπικά. Εχασα τον μέντορά μου που με στήριξε όπως λίγοι. Που ήταν εκεί, ήσυχα και ουσιαστικά. Καθετί που μου άφησε – στις πρόβες, στις συναυλίες, στις κουβέντες μας – θα με συνοδεύει για πάντα.
Η κληρονομιά του Πέτρου δεν είναι μόνο μουσική. Είναι στάση ζωής. Είναι παράδειγμα γενναιοδωρίας, αυθεντικότητας και προσφοράς που θα με συνοδεύει πάντα όχι μόνο στις συναυλίες αλλά κυρίως στο εκπαιδευτικό κομμάτι της πορείας μου από εδώ και πέρα.
Αγαπημένε μου Πέτρο, σε ευχαριστώ. Για την πίστη σου, για την καθοδήγηση, για την αγάπη.
Σε κάθε μου νότα θα είσαι εκεί παρών για πάντοτε.
Αιωνία σου η μνήμη.
Σε αγαπώ.
Ο Βασίλης Κώστας είναι λαουτίστας, στενός συνεργάτης του Πετρολούκα Χαλκιά τα τελευταία χρόνια