Η συνταξιοδότηση και η διακοπή συνεχούς προσφοράς εργασίας δεν σημαίνουν τέλος, αλλά μια νέα αρχή. Για ορισμένους ανθρώπους οι οποίοι διανύουν το κατώφλι των εβδομήντα χρόνων τους η συμμετοχή στα κοινά περνά σε άλλο επίπεδο. Και η ζωή τους σε κάποιο ελληνικό νησί (ιδεώδης επιθυμία από το παρελθόν για τους κατοίκους βόρειων κλιμάτων), συντροφιά με μια συλλογή καλών βιβλίων, εμπλουτίζεται με δραστηριότητες αλληλεγγύης προς ομάδες πληθυσμών που επιβιώνουν ως πρόσφυγες. Αυτό δηλαδή που έκανε η Ρουθ Μίλερ, η οποία πριν από εννέα χρόνια άφησε το Λονδίνο και ήρθε στη Λέσβο. Και σύμφωνα με το δημοσίευμα της «Guardian» αποφάσισε να εργαστεί εθελοντικά σε μια δομή μεταναστών, οργανώνοντας έπειτα από χρόνια μια βιβλιοθήκη, και έγινε γνωστή και στα τοπικά μέσα ως η βιβλιοθηκάριος του Καρά Τεπέ.
Η Ρουθ Μίλερ, ετών 71, από την υπηρεσία της στο βρετανικό Δημόσιο απέκτησε εμπειρία σε ζητήματα επικοινωνίας και απλοποίησης των στυφών υπηρεσιακών κειμένων για τη βελτιωμένη εξυπηρέτηση του κοινού. Η πρώην δημόσια υπάλληλος μετέφερε τις δεξιότητές της σε ζητήματα ανάγνωσης. «Δεν είναι ακριβώς αυτό που είχα στο μυαλό μου μπαίνοντας στην όγδοη δεκαετία μου, αλλά είναι μια νέα πρόκληση και τις περισσότερες φορές μού αρέσει. Αν και κάποιες μέρες είναι εξαντλητικό», λέει στην «Guardian» η εθελόντρια της ΜΚΟ Eurorelief για τις προσπάθειές της να μετατρέψει ένα μεταλλικό υπόστεγο, πρώην συνεργείο επισκευής ποδηλάτων, σε μια όαση βιβλίων σε 15 διαφορετικές γλώσσες.
Η δανειστική βιβλιοθήκη της Ρουθ Μίλερ περιέχει 2.500 βιβλία, πολλά από αυτά στην αγγλική γλώσσα. Η ίδια αναζητεί να εντοπίσει περισσότερους τίτλους βιβλίων για ενηλίκους, γραμμένων στα φαρσί, τα αραβικά, τα τουρκικά, αφού πολλοί από τους πρόσφυγες μιλούν αραβικά και φαρσί, αλλά γνωρίζουν επίσης τουρκικά, επειδή έχουν περάσει μεγάλα χρονικά διαστήματα στην Τουρκία πριν διασχίσουν το Αιγαίο Πέλαγος για να φτάσουν στην Ελλάδα.
Φρόιντ και Ντοστογέφσκι
Τα πιο δημοφιλή δανεισμένα βιβλία είναι έργα του Φρόιντ και του Ντοστογέφσκι στα τουρκικά, ενώ στα φαρσί έχει ζήτηση «Η φάρμα των ζώων» του Τζορτζ Οργουελ. Περιζήτητα είναι επίσης τα μυθιστορήματα νεανικής λογοτεχνίας του αφγανοαμερικανού συγγραφέα Καλέντ Χοσεϊνί «Χαρταετοί πάνω από την πόλη» και «Στη χώρα των χρυσών ήλιων». Μάλιστα, οι νεαροί πρόσφυγες έχουν δείξει ιδιαίτερη προτίμηση για βιβλία που αναφέρονται σε διάσημους ποδοσφαιριστές. «Ενα μικρό αγόρι έρχεται κάθε δεύτερη μέρα και ζητάει το βιβλίο για τον Φαν Ντάικ. Το έχουν δανειστεί κάποιοι άλλοι και ακόμη δεν έχει επιστραφεί. Το ίδιο αγόρι έχει διαβάσει το αντίστοιχο βιβλίο για τον Χάρι Κέιν και τον Λουίς Σουάρες», αναφέρει η Μίλερ, οπαδός η ίδια της ομάδας της Τότεναμ. Και έτσι κατάφερε να εξασφαλίσει εμφανίσεις της ομάδας για μερικά από τα παιδιά, τα οποία πλέον περπατούν στους χώρους της δομής περήφανα φορώντας τις φανέλες των Πετεινών. Την ίδια στιγμή κάποια άλλα παιδιά φορούν τις αθλητικές κόκκινες φανέλες της μεγάλης αντιπάλου, Αρσεναλ. Με αυτό το σχέδιό της η Ρουθ Μίλερ κατόρθωσε τα βιβλία και το ποδόσφαιρο να δώσουν παρηγοριά στους νέους πρόσφυγες και στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις ειδικές συνθήκες της ζωής τους.
Η επινοητική βιβλιοθηκάριος παραδίδει και μαθήματα γεωγραφίας. Η πόλη του Λονδίνου, μέσα από την ποδοσφαιρική οπτική, γίνεται κατανοητή ανάλογα με τις έδρες που έχουν οι διαφορετικές ομάδες γύρω από την πρωτεύουσα.
Και το μικρό υπόστεγο, ανελέητα ζεστό τις μέρες του καλοκαιριού, είναι διακοσμημένο με τα έργα που δημιούργησαν οι πρόσφυγες χρήστες της αυτοσχέδιας βιβλιοθήκης. Αυτό που ξεχωρίζει είναι το σχέδιο ενός νεαρού πρόσφυγα καλλιτέχνη που ζωγράφισε ένα πουλί Σιμούργκ. Σύμφωνα με την περσική μυθολογία, θεωρείται ο βασιλιάς των πτηνών συμβολίζοντας τη σοφία, τη δύναμη και την αναγέννηση. Κάτω από τις ανοιχτές φτερούγες του τα νήπια που ακόμη δεν μπορούν να διαβάσουν, αλλά αγαπάνε το παιχνίδι, έχουν στη διάθεσή τους άφθονα τουβλάκια Lego για να δημιουργήσουν τον κόσμο έτσι όπως τον φαντάζονται.
«Σήμερα αναγνώστρια, αύριο ηγέτις»
Η βιβλιοθήκη άνοιξε τον Μάρτιο του 2024 και έγινε δημοφιλές καταφύγιο για αυτή την ψυχικά τραυματισμένη ομάδα ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους έχουν διαφύγει από ζώνες συγκρούσεων σε χώρες όπως η Συρία και το Αφγανιστάν και έχουν κάνει επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια από την Τουρκία προς την Ελλάδα. Η Μίλερ επικαλείται τον ομότιμο καθηγητή των ΗΠΑ Μέισον Κούλεϊ για να μιλήσει για τη χαρά της πρόσβασης σε βιβλία: «Το διάβασμα μας προσφέρει ένα μέρος για να πηγαίνουμε όταν πρέπει να μείνουμε εκεί που είμαστε».
Η βιβλιοθήκη βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του καταυλισμού, ανάμεσα στις μονάδες της ελληνικής ομάδας καθαρισμού και της Drop in the Ocean, μιας ΜΚΟ που παρέχει υπηρεσία πλυντηρίου. Εχει την υποστήριξη του Δημήτρη Καντεμνίδη, του διευθυντή του καταυλισμού της Λέσβου. «Στην καρδιά ενός καταυλισμού προσφύγων, μια βιβλιοθήκη δεν είναι απλώς ένα δωμάτιο με βιβλία, είναι ένα καταφύγιο ελπίδας και θεραπείας», λέει. «Αποτελεί ένα ισχυρό σύμβολο αυτού που συνδέει όλους τους πολιτισμούς: της μεταμορφωτικής δύναμης των ιστοριών». Σε αυτή τη δύναμη πιστεύει και η δεκαεπτάχρονη Σαμ, η σύρια πρόσφυγας που βρίσκεται εντός του καταυλισμού με την οικογένειά της. Η Σαμ που μιλάει με άνεση στα αγγλικά λέει ότι τα αγαπημένα της βιβλία είναι η σειρά «Χρονικά του Αρχαίου Σκότους» της Μισέλ Πέιβερ. «Το να είσαι πρόσφυγας είναι φρικτό πράγμα, αλλά αυτή η βιβλιοθήκη το κάνει κάπως εύκολο όταν νιώθω άσχημα. Δεν θα σταματήσω ποτέ να διαβάζω», λέει και προσθέτει ότι το όνειρό της είναι να συνεχίσει τις σπουδές της και να γίνει κοινωνική λειτουργός για παιδιά, δείχνοντας μια πινακίδα μέσα στη βιβλιοθήκη με την επιγραφή: «Σήμερα αναγνώστρια, αύριο ηγέτις».
Η Ρουθ Μίλερ υπογραμμίζει τον ρόλο των δανειστικών βιβλιοθηκών στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και την εξέλιξη των ενηλίκων καθώς η ίδια μεγάλωσε στη συνοικία Χάκνεϊ στο Ανατολικό Λονδίνο, πηγαίνοντας κάθε Σάββατο πρωί με τα πόδια στην τοπική βιβλιοθήκη μαζί με τον πατέρα της. Κάθε εβδομάδα ο καθένας τους διάλεγε τέσσερα βιβλία για το σπίτι. «Καθώς μεγάλωνα, η βιβλιοθήκη ήταν ένα ιδιαίτερο μέρος για μένα. Και έτσι θέλησα να δημιουργήσω ένα εξίσου ιδιαίτερο μέρος για τα παιδιά σε αυτόν τον καταυλισμό».