Θολό το τοπίο για τον σεβασμό του Άρθρου5 της Συμμαχίας σε σχέση με τη συνδρομή των άλλων κρατών σε περίπτωση απειλής κατά ενός κράτους μέλους
Η απαίτηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να ανέβει ο πήχης των αμυντικών δαπανών των μελών του ΝΑΤΟ στο 5 % του ΑΕΠ, δεν εμφανίστηκε σε κενό αέρος. Αποτελεί την κατάληξη τριών πιεστικών καταστάσεων: (α) της ρωσικής απειλής στην Ουκρανία και στη Βαλτική, (β) της ανάγκης για τεχνολογικό ανταγωνισμό με την Κίνα σε ΑΙ (τεχνητή νοημοσύνη) και Διάστημα, (γ) της «κόπωσης» στην Ουάσιγκτον απέναντι στη λεγόμενη ευρωπαϊκή «τζαμπατζίδικη» στάση να πληρώνουν οι ΗΠΑ για την Ασφάλεια της Ευρώπης.
Ο Τραμπ το είπε ωμά φτάνοντας στη Χάγη. «Εγώ τους ζήτησα 4 %, μετά 5 % και 5 % είναι καλύτερο».
Σε πολιτικό επίπεδο, ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, – τον οποίο ο Τραμπ δημοσίως κατσαδιάζει αλλά ιδιωτικώς επαινεί, – παραδέχθηκε ότι «μόνο ο Τραμπ κατάφερε κάτι τέτοιο». Η καθημερινά αυξανόμενη ηλεκτρονική και διαστημική διάσταση του πολέμου, οι απαιτητικοί ρυθμοί παραγωγής οβίδων και Drones, μετά την Ουκρανία, αλλά και ο κίνδυνος δύο μετώπων στην Ασία έπεισαν αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να αποδεχθούν ότι οι δαπάνες 2% για την άμυνα, δεν αρκεί πλέον.
Και έργα υποδομής διπλής χρήσης
Από το προτεινόμενο 5 %, το 3,5 % προορίζεται για άμεσες προμήθειες και συντήρηση οπλικών συστημάτων ( άρματα νέας γενιάς, αεράμυνα, stealth drones, αντι-δορυφορικά μέσα κλπ). Πρόκειται για επείγουσα ανάγκη, καθώς σύμφωνα με μελέτη της Atlantic Council, η ευρωπαϊκή βιομηχανία πυρομαχικών ακόμη αγκομαχά να καλύψει τους ρωσο-ουκρανικούς ρυθμούς κατανάλωσης οβίδων. Χωρίς μια τέτοια «ένεση ρευστότητας» τα λιμάνια της ΕΕ θα υποδέχονται συνεχώς αμερικανικά φορτία, συντηρώντας και αναπαράγοντας το σημερινό έλλειμμα ευρωπαϊκής αυτονομίας.
Επιπλέον, οι επενδύσεις στο 3,5 % δημιουργούν οικονομίες κλίμακας και περιορίζουν τον κατακερματισμό που κοστίζει στην Ε.Ε. περί τα €25 δισ. ετησίως, με την κάθε χώρα να κάνει δικές της παραγγελίες ή να κατασκευάζει δικά της συστήματα.
Το υπόλοιπο 1,5 % θα πηγαίνει σε υποδομές και γεωοικονομία ασφάλειας.
Η «έξυπνη» καινοτομία της πρότασης βρίσκεται στο 1,5 % του ΑΕΠ, το οποίο θα πάει σε στρατιωτικά χρήσιμες, αλλά πολιτικά ορατές υποδομές: Εργοστάσια πυρίτιδας και μικροηλεκτρονικών, αυτοκινητόδρομοι βαρέων οχημάτων, σιδηροδρομικές γέφυρες ικανές να αντέξουν άρματα 70 τόνων, 5G-6G κρυπτο-δίκτυα, ακόμη και πανεπιστημιακά προγράμματα κυβερνοασφάλειας. Η Κομισιόν υπολογίζει ότι κάθε €1 στις υποδομές άμυνας παράγει €1,6 ΑΕΠ στη δεκαετία, ενισχύοντας παράλληλα την «στρατηγική ανθεκτικότητα» της Ε.Ε.. Έτσι, ο Τραμπ μπορεί να πουλήσει στους ψηφοφόρους του ότι οι Ευρωπαίοι «επιδιορθώνουν μόνοι τους τις γέφυρές τους», ενώ το Βερολίνο εμφανίζει τις δαπάνες ως αναπτυξιακό πακέτο απασχόλησης.
Το «όχι» της Μαδρίτης
Εδώ εμφανίζεται η πρώτη ρωγμή. Η Ισπανία του Πέδρο Σάντσεθ απέσπασε εξαίρεση, δηλώνοντας ότι «θα μείνει στο 2,1 % και ούτε ευρώ παραπάνω». Τρεις είναι οι βασικοί λόγοι της άρνησης της Μαδρίτης:
- Δημοσιονομικοί περιορισμοί: ακόμη και μετά τον περιορισμό του ελλείμματος στο 3 %, η Ισπανία έχει δημόσιο χρέος 108 % του ΑΕΠ. Κάθε επιπλέον μονάδα αμυντικής δαπάνης ανατρέπει τις ισορροπίες του Συμφώνου Σταθερότητας και θέτει σε κίνδυνο τις πράσινες επενδύσεις.
- Αντίληψη απειλής: Η Ισπανία, σε αντίθεση με τα ανατολικά κράτη που βρίσκονται απέναντι στη Ρωσία, αλλά και την Ελλάδα που αντιμετωπίζει το πρόβλημα της τουρκικής επιθετικότητας, δεν βλέπει άμεσο ρωσικό, τουρκικό ή ιρανικό κίνδυνο και επικαλείται τις μεταναστευτικές ροές, ως διαφορετικής φύσεως απειλή.
- Βιομηχανικές προτεραιότητες: το επιχείρημα Σάντσεθ ότι το 5 % θα «υπονομεύσει την προσπάθεια της Ε.Ε. να χτίσει εγχώρια βιομηχανική βάση» κρύβει φόβο ότι γιγαντιαία κονδύλια θα πάνε σε αμερικανικά F-35 αντί στα ισπανικά ναυπηγεία.
Ο ΓΓ του ΝΑΤΟ, άφησε ανοικτό το θέμα εξαίρεσης της Ισπανίας, επιλογή που εξόργισε τον Τραμπ, αλλά δεν διατάραξε την πολιτική συνοχή της Συμμαχίας.
Η Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα
Για την Αθήνα, το άλμα στο 5% δεν φαντάζει άπιαστο. Ήδη σήμερα δαπανά γύρω στο 3 % (3,05 % το 2024, δεύτερη μετά τις ΗΠΑ) και έχει εγκρίνει πολυετές πρόγραμμα €25 δισ. για υποβρύχια, drones και το αντιαεροπορικό «Αχιλλέας».
Οι λόγοι προφανείς:
- Γεωγραφία: Η Ελλάδα έχει 132 κατοικημένα νησιά και ΑΟΖ που αμφισβητείται από τη Τουρκία.
- Τουρκικός αναθεωρητισμός. Από τη Κύπρο ως τον Έβρο, η απειλή παραμένει υπαρκτή με την «Γαλάζια Πατρίδα» και το Casus Belli.
- Ιστορικό κρίσεων. Μετά τη χρεοκοπία, την έξαρση του προσφυγικού και τη πανδημία, η κοινή γνώμη έχει εξοικειωθεί με την ιδέα «πρώτα η ασφάλεια».
Με αυτά τα δεδομένα, το 5 % μπορεί να επιτευχθεί κυρίως μέσω επενδύσεων στη ναυπηγική υποδομή και στα μικροηλεκτρονικά για αισθητήρες drones UAV. Οι τομείς αυτοί «κουμπώνουν» ακριβώς στο 1,5% υποδομών.
Τι θα γίνει με το Άρθρο 5;
Η πρόγραμμα της Συνόδου στη Χάγη γράφει «15:30 τοπική, κοινή συνέντευξη Τύπου Ρούτε-Τραμπ». Θα ξεκαθαρίσει; Τα πρώτα σημάδια είναι αποθαρρυντικά. Φτάνοντας στην Ολλανδία, ο Τραμπ ρωτήθηκε αν θα τηρήσει το Άρθρο 5 και απάντησε «εξαρτάται από τον ορισμό σας». Εν πτήσει, επέμεινε πως «θα δώσω ακριβή ορισμό όταν φτάσω».
Διπλωμάτες στο Βρυξέλλες θεωρούν πιθανό σκωτσέζικο ντους από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Ο Τραμπ θα εγκωμιάσει όσους υιοθετούν το 5%στις δαπάνες, θα καταγγείλει αυτούς που δεν πληρώνουν και θα αφήσει σκόπιμα θολή την κόκκινη γραμμή του Άρθρου 5 για να διατηρήσει μοχλό πίεσης. Η καλύτερη εκτίμηση είναι ότι δεν θα δοθεί σκληρή γραπτή διαβεβαίωση, αλλά ίσως μια φραστική που θα εξαρτά τη συνδρομή από την «αξιοπιστία και τη δέσμευση των συμμάχων στις οικονομικές τους υποχρεώσεις». Αυτό, βέβαια, αφήνει κενό ασφαλείας στα κράτη της Βαλτικής και στην Πολωνία.
Τουρκικές αξιώσεις για F-35 και άρση κυρώσεων
Ο Ταγίπ Ερντογάν έφτασε χθες στη Χάγη με σαφή ατζέντα: «Θέλουμε πίσω τα F-35, θέλουμε το τέλος των κυρώσεων CAATSA», χωρίς, όμως, να δεσμεύεται για απομάκρυνση ή απενεργοποίηση των ρωσικών S-400. Σύμφωνα με το Reuters, ο Χακάν Φιντάν ζήτησε από την Ουάσιγκτον «πακέτο επανένταξης» στο πρόγραμμα των F-35, επικαλούμενος τη νέα «θερμή» σχέση με τον Τραμπ.
To Κογκρέσο ωστόσο παραμένει κάθετα αρνητικό. Αναλυτές υπενθυμίζουν ότι απαιτείται και προεδρική και νομοθετική πράξη για άρση των κυρώσεων, ενώ η διμερής συναίνεση στο Καπιτώλιο παραμένει εχθρική προς την Άγκυρα. Ο Τραμπ φλερτάρει με μια «ενδιάμεση λύση» (μερική αποσυναρμολόγηση των S-400 ή μεταφορά τους σε βάση των ΗΠΑ), αλλά κάθε μέρα που περνάει χωρίς σαφές τουρκικό «ναι» στη ΝΑΤΟϊκή διαλειτουργικότητα των συστημάτων άμυνας παγώνει τις πιθανότητες.
Θολό τοπίο
Η ζαριά του 5% είναι ταυτόχρονα οικονομική, στρατηγική και πολιτική. Οικονομική, γιατί ενεργοποιεί αλυσίδες αξίας σε βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας. Στρατηγική, γιατί επιχειρεί να κλείσει το κενό ισχύος με Ρωσία-Κίνα σε ένα χρονικό ορίζοντα πέντε ως επτά ετών. Πολιτική, γιατί δοκιμάζει την ίδια τη συλλογική ταυτότητα του ΝΑΤΟ.
Στην πράξη, η Ισπανία δείχνει ότι υπάρχουν όρια στη δημοσιονομική αντοχή, ενώ η Ελλάδα καταδεικνύει πώς ένα μεσαίο κράτος μπορεί, όταν νιώθει υπαρξιακή απειλή, να «σηκώσει» τέτοιες απαιτήσεις. Όσο για τον Τραμπ; Η σημερινή του εμφάνιση στη Χάγη ίσως προσθέσει άλλη μία παράγραφο στην φράση «εξαρτάται από την οπτική γωνία». Για τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, το ρήγμα ή η εδραίωση του Άρθρου 5 θα είναι ο καταλύτης των επόμενων ετών. Μέχρι τότε, οι αριθμοί θα μιλούν μόνοι τους, με 3,5 % σε άρματα, 1,5 % σε γέφυρες, και μια Ευρώπη που ξαναορίζει τι σημαίνει «ασφάλεια με ανάπτυξη».
Το άρθρο Η νέα «κόκκινη γραμμή» του 5% στις αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.