«Ο θάνατος διακοπές στο Σαράγεβο πάει. Ξύπνησε. Στις ειδήσεις τα βλέπεις και τρως». Το 1993 οι Magic De Spell, ένα εξαιρετικό γκρουπ της ελληνικής ροκ σκηνής, κυκλοφόρησαν το άλμπουμ «Διακοπές στο Σαράγεβο». Το ομώνυμο τραγούδι ήταν εμπνευσμένο από τον πόλεμο στη Βοσνία, την εποχή που κομμάτια της πρώην Γιουγκοσλαβίας είχαν γίνει κρεατομηχανές. Οι στίχοι κατήγγειλαν την απάθεια με την οποία παρακολουθούσαμε το δράμα. Αλήθεια έλεγαν. Τα βλέπαμε στις ειδήσεις και μηρυκάζαμε την τραγωδία μασουλώντας τη φρίκη. Βέβαια το συγκεκριμένο δράμα δεν το περάσαμε μόνο στον καναπέ. Και βοήθεια μαζέψαμε για τους Σέρβους και, λίγα χρόνια μετά, περάσαμε τον Μπιλ Κλίντον από λαϊκό δικαστήριο στο Σύνταγμα, υπό την προεδρία του Κώστα Καζάκου. Δεν το λες και λίγο, του λερώσαμε το ποινικό μητρώο. Εντάξει, όλα αυτά ήταν εξόχως γραφικά, αλλά χορηγούσαν το αίσθημα της αυταπάτης. Πήγαινες στην πλατεία, άφηνες ένα τρύπιο, μπασμένο στο πλύσιμο, πουλόβερ για τους Σέρβους και έλεγες ότι έκανες το καθήκον σου. Ηταν και το άλλο: με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ πίστευες ότι οι λαοί μπορούν να φυσήξουν και να φουσκώσουν τα πανιά της Ιστορίας.
Σήμερα όποιο δράμα και αν σου δείξει η τηλεόραση δεν πρόκειται να σε σηκώσει από το αραλίκι. Ναι, φυσικά, υπάρχουν αυτοί που θα διαμαρτυρηθούν για τη Γάζα ή ακόμα και το Ιράν, αλλά όλοι τους πορεύονται στην άκρη του δρόμου και, σχεδόν, στο περιθώριο της κοινωνίας. Οι περισσότεροι καθόμαστε, κατά τους στίχους του τραγουδιού, στην τηλεόραση και τρώμε.
Οχι, δεν πρόκειται για μία συμπεριφορά που της πρέπει ο ψόγος. Είναι απολύτως ανθρώπινη, φυσιολογική. Ετσι όπως εξελίσσονται τα γεγονότα, κάθε μέρα που ξημερώνει σου θυμίζει ότι είσαι αδύναμος, δεν μπορείς να αλλάξεις τα πράγματα. Αυτό δεν είναι μόνο κοινωνικό πρόβλημα. Είναι υπαρξιακό. Παραιτείσαι από την ελπίδα. Ο άνθρωπος χρειάζεται να νιώθει πως κάτι εξαρτάται από αυτόν διαφορετικά, η κατάθλιψη δεν είναι ατομική, είναι πολιτισμική. Αφήστε κατά μέρος την Παλαιστίνη. Ακόμα και αν στους δρόμους βγουν δισεκατομμύρια άνθρωποι, ο Νετανιάχου δεν θα σταματήσει να αποψιλώνει τη Γάζα από ζωή και μέλλον.
Υποθέτουμε ότι κλιμακώνεται η κρίση με το Ιράν. Κλείνουν τα Στενά του Ορμούζ, απογειώνεται η τιμή του πετρελαίου, οι παγκόσμιες αγορές βυθίζονται και τα απόνερα έρχονται και σε πνίγουν. Σου παίρνουν, κυριολεκτικά, το ψωμί από το τραπέζι και το αντικαθιστούν με φόβο για το αεροπορικό ταξίδι που έχεις να κάνεις. Θα βρεθείς σε ένα ευρωπαϊκό μετρό και θα λοξοκοιτάζεις τους μελαχρινούς με τις τσάντες στην πλάτη. Και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για αυτό. Είσαι στο έλεος ψυχικά ασταθών ηγετών και σατανικών πλουσίων. Η ζωή σου μπορεί να ρημάξει επειδή ένας μουλάς είδε περίεργο όραμα, ο Νετανιάχου είχε ονειρώξεις και ο Τραμπ διάθεση για τσαμπουκά. Αλλο παράδειγμα. Το ΝΑΤΟ αποφασίζει να αυξήσει τις δαπάνες των χωρών-μελών στο 5% του ΑΕΠ. Εντελώς κυνικά, αυτό σημαίνει ότι θα αφαιρεθούν πόροι από την ευημερία των λαών για να κατευθυνθούν προς τις αμυντικές βιομηχανίες, κυρίως των ΗΠΑ. Και η Ελλάδα κομπάζει που θα σπρώξει μερικά δισεκατομμύρια σε υποβρύχια, drones, μαχητικά. Ούτε εδώ μπορείς να κάνεις κάτι. Το βλέπεις και πληρώνεις. Δεν θα έχεις το επίπεδο ζωής που επιθυμείς ή και αξίζεις, επειδή φοβάσαι τον γείτονα, ανησυχείς για τον Πούτιν και πρέπει να πληρώσεις προστασία στον Τραμπ.
Οταν τα συνειδητοποιείς όλα αυτά, αισθάνεσαι αδυναμία. Παραιτείσαι. Το αίσθημα συλλογικής ανημποριάς διατρέχει την κοινωνία πιο ύπουλα από την αδιαφορία. Ολα μοιάζουν να κινούνται από αόρατους, τερατώδεις μηχανισμούς. Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος; Εδώ πετιέται κάποιος από το ΚΚΕ και καλεί σε συστράτευση, λαϊκούς αγώνες, αντίσταση και πάλη. Στις μέρες μας είναι σαν να ζητάς από νεκροταφείο να μπει σε πάρτι. Οταν φεύγουν τα νιάτα οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Ετσι είναι και οι κοινωνίες σήμερα. Εχουν τον κυνισμό που χορηγεί το γήρας. Παρακολουθούν κυρίως με απάθεια, ενίοτε με οργή ή οδύνη, αλλά το βράδυ, όταν κλείσει η τηλεόραση, ο καθένας μας θα πάει στο δικό του όνειρο ή στον ατομικό του εφιάλτη.