Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και είναι έτοιμος να δράσει αν χρειαστεί, δηλώνει ο δρ Φατίχ Μπιρόλ, εκτελεστικός διευθυντής του IEA, στη συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ» με αφορμή Διεθνές Συνέδριο για την ενεργειακή αποδοτικότητα που διοργάνωσε ο IEA στις Βρυξέλλες. Ο τούρκος οικονομολόγος μιλάει επίσης για την πυρηνική ενέργεια, επισημαίνοντας ότι η επιλογή για την Ελλάδα και άλλες χώρες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συγκεκριμένες συνθήκες κάθε χώρας.
Ποιες συνέπειες βλέπετε στην αγορά ενέργειας από τη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν;
Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν εξακολουθεί να εκτυλίσσεται και οι πιθανές επιπτώσεις στην προσφορά πετρελαίου και στις εμπορικές ροές για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν είναι ακόμη σαφείς. Προς το παρόν, δεν έχουμε δει σημαντικό αντίκτυπο στην προσφορά πετρελαίου. Ωστόσο, οι ανησυχίες ότι οι ροές πετρελαίου μέσω των κρίσιμων Στενών του Ορμούζ θα μπορούσαν να διαταραχθούν έχουν ωθήσει τις τιμές υψηλότερα. Περίπου το 25% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου μέσω θαλάσσης και το 20% του παγκόσμιου εμπορίου LNG διέρχονται από τα Στενά. Προς το παρόν, οι παγκόσμιες αγορές πετρελαίου είναι επαρκώς εφοδιασμένες, αλλά ο IEA είναι έτοιμος να δράσει εάν χρειαστεί.
Στόχος του Συνεδρίου στις Βρυξέλλες ήταν η διερεύνηση αποτελεσματικών πολιτικών ενεργειακής αποδοτικότητας για τη βιομηχανία, αλλά και για τις μικρές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η προσπάθεια και τι σημαίνει για χώρες όπως η Ελλάδα;
Ο στόχος για διπλασιασμό του παγκόσμιου μέσου ετήσιου ρυθμού βελτίωσης στην ενεργειακή αποδοτικότητα έως το 2030, που συμφωνήθηκε στην COP28, αποτελεί μια κρίσιμη ευκαιρία για την ανάπτυξη της ενεργειακής αποδοτικότητας. Ωστόσο, ο κόσμος παραμένει εκτός πορείας για την επίτευξή του. Ο στόχος απαιτεί να βελτιωθεί παγκοσμίως η ενεργειακή ένταση κατά 4% έως το 2030, αλλά η πρόσφατη πρόοδος έχει αποδυναμωθεί από περίπου 2% το 2022 σε σχεδόν 1% πέρυσι. Η Ελλάδα έχει επιταχύνει σημαντικά την πρόοδο στην ενεργειακή αποδοτικότητα και ο πρόσφατος ρυθμός βελτίωσης είναι πολύ πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Αυτό οφείλεται στα σημαντικά σοκ στη ζήτηση ενέργειας κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης του 2022 και του 2023, καθώς και σε σημαντικά πολιτικά βήματα που ελήφθησαν στη χώρα. Η πρόκληση τώρα για την Ελλάδα είναι να εφαρμόσει αποτελεσματικές πολιτικές για να διατηρήσει την πρόοδο των τελευταίων ετών. Στο συνέδριό μας, σχεδόν 50 κυβερνήσεις, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, εξέδωσαν από κοινού «Δήλωση Αποτελεσμάτων», όπου προσδιορίζονται δράσεις στις οποίες οι χώρες ενδέχεται να δώσουν προτεραιότητα για να επιταχύνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα. Περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, τη βελτίωση της αποδοτικότητας των κτιρίων μέσω ανακαινίσεων και την προώθηση καλύτερης διαχείρισης ενέργειας στη βιομηχανία. Τα μέτρα αυτά μπορούν να μειώσουν το κόστος για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, να μειώσουν τις εισαγωγές ενέργειας και να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα.
Η Ελλάδα σκέφτεται τη δυνατότητα της πυρηνικής ενέργειας. Τι πιστεύετε για την επιλογή αυτή και τι είναι σημαντικό για να υλοποιηθεί;
Βλέπουμε μια επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια. Πάνω από 40 χώρες στον κόσμο επιδιώκουν εκτεταμένη χρήση της πυρηνικής ενέργειας για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια και για το κλίμα. Η εξέταση της πυρηνικής ενέργειας ως επιλογής για την Ελλάδα και άλλες χώρες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συγκεκριμένες συνθήκες κάθε χώρας και αποτελεί απόφαση για τις κυβερνήσεις τους. Για παράδειγμα, σε περιοχές με σημαντική σεισμική δραστηριότητα θα ήταν απαραίτητα πρόσθετα μέτρα ασφαλείας. Χώρες όπως η Τουρκία και η Ιαπωνία έχουν εφαρμόσει με επιτυχία την πυρηνική τεχνολογία παρότι έχουν παρόμοιες προκλήσεις. Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η πυρηνική ενέργεια απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό σε κάθε στάδιο, από την κατασκευή έως τη λειτουργία, καθιστώντας απαραίτητες τις επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Είναι επίσης πρωταρχικής σημασίας ένας μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για το ενεργειακό σύστημα, αξιολόγηση της αποδοχής του κοινού και ανάπτυξη των ρυθμιστικών φορέων και διαδικασιών που απαιτούνται. Η εξέταση επίσης των δυνατοτήτων για νέες τεχνολογίες, όπως οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR), είναι σημαντική για τους νεοεισερχόμενους. Βραχυπρόθεσμα μια επιλογή θα μπορούσε να είναι οι επενδύσεις σε γειτονικές χώρες, που έχουν ήδη πυρηνικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, για την κατασκευή πρόσθετων εγκαταστάσεων και στη συνέχεια εισαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των υφιστάμενων διασυνδέσεων. Η ιδέα αυτή εξετάζεται για την περίπτωση της Βουλγαρίας.
Υπάρχουν ανησυχίες στην Ελλάδα ότι μπορεί να δούμε μια κρίση τιμών ενέργειας όπως συνέβη πέρυσι. Τι εκτιμάτε και τι θα προτείνατε;
Το 2024 οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη απέκλιναν από τις τιμές της υπόλοιπης Ες ώπης, ως αποτέλεσμα των υψηλών τιμών φυσικού αερίου σε περιόδους που η υδροηλεκτρική ή η ανανεώσιμη ενέργεια ήταν κάτω από τον μέσο όρο. Αυτό συνέβη στα τέλη Αυγούστου, όταν οι τιμές στη Νοτιοανατολική Ευρώπη ήταν 2-4 φορές υψηλότερες από αυτές στην Κεντρική Ευρώπη, και επανεμφανίστηκε τον Σεπτέμβριο και τον Νοέμβριο. Η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει κόστος ηλεκτρικής ενέργειας άνω του μέσου όρου, με τις τιμές να παρουσιάζουν συγκριτικά υψηλή μεταβλητότητα σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η αποσύνδεση των τιμών προήλθε όχι μόνο από τις αδύναμες διασυνδέσεις αλλά και από την έλλειψη ευελιξίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η ενίσχυση των δικτύων είναι απαραίτητη, αλλά εξίσου σημαντική είναι η διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού, η ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της ευελιξίας του συστήματος.