Στο εσωτερικό του Προεδρικού Μεγάρου, μακριά από τις επισημότητες και τα τσολιαδάκια, υπάρχει ένα κιβώτιο με δύο κλειδαριές, που μοιάζει περισσότερο με θησαυροφυλάκιο. Ο θησαυρός του, βέβαια, δεν μετριέται σε χρήμα: εκεί μέσα βρίσκεται ίσως το σπουδαιότερο, το πιο πολύτιμο αρχείο της χώρας – μεταξύ άλλων, τα πρακτικά απόρρητων συνεδριάσεων που καθόρισαν την τύχη της. Εκεί, στον χώρο που πρέπει, φιλοξενούνται αυτή τη στιγμή 110 σελίδες με ημερομηνία 6 Ιουλίου του 2015. Συζητιούνται περισσότερο από όλες τις υπόλοιπες μαζί, κι ας έχουν περάσει δέκα χρόνια από το γεγονός που περιγράφουν. Υπό μια έννοια, είναι απολύτως λογικό: αποτελούν τα απόνερα ενός τραυματικού δημοψηφίσματος και παράλληλα την απόδειξη πως, ίσως στη δυσκολότερη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, το πολιτικό της προσωπικό κατάφερε να παραμερίσει τις διαφωνίες του. Αποτέλεσμα; Ενα κοινό ανακοινωθέν που μπόρεσε να πείσει τους θεσμούς πως παρά την επικράτηση του «Οχι», κανείς δεν θέλει να στείλει την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης, πως το πρόγραμμα που θα έρθει προς ψήφιση στη Βουλή θα περάσει, ο κόσμος να γυρίσει ανάποδα.
Ενα χρόνο πριν, η πρώην πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου ήταν η πρώτη που ζήτησε αυτά τα πρακτικά να βγουν στη δημοσιότητα. Η τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, απάντησε αρνητικά, εξηγώντας νομικά το σκεπτικό της και λαμβάνοντας υπόψη τόσο «την ευαίσθητη πολιτική διάσταση της επίμαχης συνεδρίασης» όσο και τη «μη πάροδο εύλογου χρονικού διαστήματος». Πριν από λίγες μέρες, το ίδιο αίτημα έκανε ένας συμμετέχοντας στη σύσκεψη: ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προσέκρουσε σε ένα ακόμα «όχι», αυτό του σημερινού ΠτΔ, Κωνσταντίνου Τασούλα, εξαπολύοντας επίθεση σε όσους «φοβούνται την αλήθεια για το 2015».
Υπάρχουν όντως;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: υπάρχουν όντως πρακτικά; Ναι, από τη στιγμή που οι δύο αρνητικές απαντήσεις των Προέδρων της Δημοκρατίας αναφέρονται σε αυτά και τα χαρακτηρίζουν απόρρητα. Και το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε εκείνη την ημέρα, αναφέρεται σε διάσταση απόψεων «για τους μέχρι σήμερα χειρισμούς και την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, οι οποίες και καταγράφηκαν στα πρακτικά». Οπως αντίστοιχα έγινε και με τη διαφωνία στην έκδοση της ανακοίνωσης του γγ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, και του προέδρου της Ενωσης Κεντρώων, Βασίλη Λεβέντη.
Αρκετό καιρό μετά από εκείνη τη σύσκεψη, ωστόσο, ο Σταύρος Θεοδωράκης – που συμμετείχε στο συμβούλιο ως επικεφαλής του Ποταμιού – αποκάλυψε πως κάποια στιγμή, σχετικά νωρίς στην κουβέντα, διαπιστώνοντας πως ο κάθε αρχηγός απευθυνόταν στο ακροατήριό του, πρότεινε οι πρακτικογράφοι να βγουν από την αίθουσα. Πρώτος συμφώνησε ο υπηρεσιακός πρόεδρος της ΝΔ, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, και λίγα λεπτά μετά οι πρακτικογράφοι είχαν αποχωρήσει. Αυτό το στοιχείο, που κανείς δεν έχει διαψεύσει δημόσια, επιβεβαιώνεται και από άλλους παρόντες στην αίθουσα που διεξαγόταν η συνεδρίαση και ενδεχομένως να σήμαινε πως πρακτικά δεν υπάρχουν τουλάχιστον για το δεύτερο μέρος της. Ο ίδιος ο Θεοδωράκης πριν από λίγες μέρες, σχολίασε (Alpha) πως «κάποιοι σήμερα ισχυρίζονται ότι ναι μεν έφυγαν οι πρακτικογράφοι αλλά τα μαγνητόφωνα συνέχισαν να δουλεύουν. Μακάρι, θα έλεγα εγώ». Πληροφορίες αναφέρουν πως η τελευταία σελίδα από αυτές που αποτελούν το αρχείο εκείνης της συζήτησης αναγράφει την ώρα ολοκλήρωσης του συμβουλίου (λίγο πριν από τις 5 το απόγευμα) και πως το περιεχόμενο των υπόλοιπων είναι διαλογικό – περιλαμβάνει, δε, και κάποια σημεία απ’ όσα έγιναν γνωστά από μαρτυρίες, όπως η σημείωση της διακοπής για τη συνομιλία του Προκόπη Παυλόπουλου με τον Φρανσουά Ολάντ, περίπου τρεις ώρες από την έναρξη της συνεδρίασης. Συμπερασματικά, καταγραφή υπήρχε.
Γιατί τα θέλει ο Τσίπρας;
Τι μπορεί να λέγεται εκεί μέσα που κάνει τον Αλέξη Τσίπρα να τα ζητάει με τέτοια ένταση, δέκα χρόνια μετά; Το μυστικό ίσως βρίσκεται στην αρχή τους: στην εισαγωγή του, ο Παυλόπουλος προσφέρει μια ερμηνεία του αποτελέσματος, ξεκαθαρίζοντας πως το «Οχι» δεν αποτελεί εντολή για έξοδο από την ευρωζώνη. Στη δική του τοποθέτηση, που ακολούθησε, ο τότε πρωθυπουργός περιγράφει μια πρόταση πέντε σημείων για τη διαπραγμάτευση που έρχεται, στην οποία περιλαμβάνεται και το ζήτημα του χρέους – για το οποίο ο Τσίπρας δημόσια έλεγε πως δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη στην πρόταση Γιούνκερ που απορρίφθηκε στην κάλπη. Αλλες πληροφορίες λένε πως στη διάρκεια της συζήτησης ο Τσίπρας απορρίπτει τη ρήξη λέγοντας πως «είναι δρόμος σκληρός και δεν τον επιλέγουμε», ενώ τουλάχιστον δύο εκ των συμμετεχόντων έχουν περιγράψει τη διαφορά μεταξύ της συζήτησης που διεξάγεται για τα πριν και για τα μετά του δημοψηφίσματος – με δεδομένη την απομάκρυνση του υπουργού Οικονομικών και τη δημόσια δέσμευση Τσίπρα για την ερμηνεία του αποτελέσματος το προηγούμενο βράδυ. Η άλλη πολυσυζητημένη δέσμευση πως δεν θα υπάρξουν πρόωρες εκλογές, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες ενδεχομένως να ήρθε στο περιθώριο εκείνου του συμβουλίου, ωστόσο έγινε πολύ πιο ξεκάθαρη στο γεύμα της 24ης Ιουλίου, που έγινε αντί της καθιερωμένης δεξίωσης για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Σε άλλα, πάλι, οι πληροφορίες για το συμβούλιο συγκλίνουν: το κλίμα, με βάση τα ρεπορτάζ της εποχής και τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων, ήταν καλό, καθώς η διάθεση για συμφωνία ήταν δεδομένη και αναγκαία. Οπως δεδομένες είναι οι επικρίσεις για την επιλογή του δημοψηφίσματος από τους πολιτικούς αρχηγούς που στήριξαν το «Ναι».
Γενική πεποίθηση είναι πως ο Τσίπρας θέλει να επέμβει στην «κωλοτούμπα», καθώς εκτιμά πως το περιεχόμενο των πρακτικών αποδομεί την κυρίαρχη αφήγηση για το τι συνέβη τότε – τουλάχιστον τη σκληρή για εκείνον εκδοχή της, που τον παρουσιάζει χωρίς σχέδιο, να παίζει τη χώρα στα ζάρια χωρίς δικλίδες ασφαλείας, και όχι ως κάποιον που αξιοποίησε το δημοψήφισμα ως διαπραγματευτικό χαρτί. Με δεδομένο, πάντως, πως η ιστορία του 2015 δεν αρχίζει και δεν τελειώνει σε μια σύσκεψη, αλλά περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον τρόπο που εκλήφθηκε το δημοψήφισμα (όπως περιέγραψαν πρόσφατα και πρόσωπα από το εξωτερικό που βρέθηκαν στην άλλη πλευρά του ακουστικού) και την αλλαγή στάσης της κυβέρνησης ή τις προετοιμασίες για plan B από τον πρώτο υπουργό Οικονομικών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ή ακόμα και την προεκλογική καμπάνια στελεχών της κυβέρνησης ή του ΣΥΡΙΖΑ που έπαιζαν σχεδόν δημόσια, μέχρι και τη βραδιά του αποτελέσματος, με την ιδέα της εξόδου από το ευρώ. Και για το ίδιο το συμβούλιο, πάντως, οι εκδοχές είναι τόσες όσες και οι μετέχοντες σ’ αυτό. Μέχρι τώρα, εκτός από τον Τσίπρα και τον Δημήτρη Κουτσούμπα, και ο Θεοδωράκης είναι ανοιχτός να δοθούν τα πρακτικά «και εφόσον υπάρχουν και είναι μαγνητοφωνημένα».
Ο Διονύσιος Σολωμός, τον οποίο επικαλέστηκε ο πρώην πρωθυπουργός, είχε γράψει πως «εθνικό είναι το αληθές». Η αλήθεια, όμως, βιώνεται, δεν διδάσκεται. Και τα γεγονότα δεν αλλάζουν.