Είναι πολύ εύκολο να χαθεί η ουσία μέσα στο χάος των αποκαλύψεων για την εγκληματική δράση του κυκλώματος που λυμαινόταν τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Το σκάνδαλο, άλλωστε, έχει όλα τα απαραίτητα επιφανειακά συστατικά για να αιχμαλωτίσει τη φαντασία: Έχει (πολύ) χρήμα, έχει οργανωμένο έγκλημα, έχει πολιτική συναλλαγή, έχει γαργαλιστικούς διαλόγους και, κυρίως, πολύχρωμους χαρακτήρες με ευρηματικά παρατσούκλια. Το entertainment value είναι αναμφισβήτητο και μοιραία εκεί στρέφεται το ενδιαφέρον.
Ομως, η ουσία είναι αλλού και κρύβεται πίσω από τον ορυμαγδό των διαρροών και των memes, που ευλόγως κατακλύζουν το Διαδίκτυο: Η ποινική δικογραφία που έχει έρθει στη Βουλή σκιαγραφεί ξεκάθαρα και για πρώτη φορά μία πολυμελή εγκληματική οργάνωση με τεράστιο κύκλο εργασιών, η οποία λειτουργούσε με τρόπο επαγγελματικό και η οποία ξεκινά από την (κοινωνική) βάση φτάνοντας έως την (πολιτική) κορυφή.
Η ουσία της υπόθεσης και αυτό που τη διαφοροποιεί από σκάνδαλα του παρελθόντος είναι, δηλαδή, αφενός ποσοτική και αφετέρου ποιοτική:
- Ποσοτική, επειδή ο αριθμός των εμπλεκόμενων, η μαζικότητα της συμμετοχής, ο τζίρος της και οι οικονομικές συνέπειες για τη χώρα μας από τη δράση αυτής της οργάνωσης είναι ανεπανάληπτες. Τις συνέπειες θα βιώσει πρωτίστως ο υγιής αγροτικός κόσμος, που ήδη τελευταία βλέπει τις νόμιμες επιδοτήσεις του να μειώνονται αναλογικά κάθε χρόνο για κάθε ευρώ που παρανόμως πήγαινε στα μέλη του κυκλώματος. Θα τις βιώσει συνολικά η ύπαιθρος και ο πρωτογενής τομέας της οικονομίας μας όταν θα έλθουν τα νέα πρόστιμα αλλά και όταν θα έρθει η ώρα της αναθεώρησης της ΚΑΠ, με δεδομένη τη δυσμενή θέση και τη δυσφήμηση που υφίσταται ή χώρα.
- Ποιοτική, γιατί στη δικογραφία δεν περιγράφεται απλά ένα κύκλωμα που σκοπό είχε την τέλεση αξιόποινων πράξεων μέσω παραπλάνησης της δημόσιας υπηρεσίας, αλλά μία άριστα δομημένη εγκληματική οργάνωση, με ιεραρχία, διανομή ρόλων και, κυρίως, καθετοποίηση. Μία οργάνωση δηλαδή που δεν δρούσε ερήμην της υπηρεσίας, αλλά την είχε συμπεριλάβει και αφομοιώσει: Μία κοινοπραξία συμφερόντων που έχει τεθεί υπό κοινή διοίκηση με υψηλή κάλυψη. Ενας κτηνοτρόφος στην ορεινή Κρήτη δεν θα μπορούσε να ξέρει τις γεωχωρικές συντεταγμένες κάποιας πλαγιάς στην Κοζάνη αν δεν τις υπεδείκνυε κάποιος, ενώ μία απάτη τόσο μαζική και χονδροειδής ήταν εύκολα αντιληπτή από τις διοικήσεις και πράγματι έγινε αντιληπτή από τίμιους λειτουργούς, οι οποίοι κυνηγήθηκαν και εκδιώχθηκαν.
Ολα αυτά όμως περιγράφουν μία οργάνωση που δεν θα μπορούσε να λειτουργεί όπως λειτουργούσε χωρίς πολιτική κάλυψη. Οι συνομιλίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας δεν προβληματίζουν τόσο για το ρουσφετολογικό ή και γραφικό τους περιεχόμενο – πράγματα αναμενόμενα δυστυχώς – όσο για την άνεση, τη φυσικότητα και την αίσθηση πλήρους ασυλίας των εμπλεκόμενων, οι οποίοι φαίνεται να θεωρούν ότι αυτό που κάνουν είναι σχεδόν φυσικό τους δικαίωμα. Και πάντως σε κάθε περίπτωση δεν φαίνεται να νιώθουν ότι μπορεί οτιδήποτε να τους κλονίσει. Οι διάλογοι σοκάρουν και παραπέμπουν σε failed state κυρίως για την αίσθηση του ακαταδίωκτου που νιώθουν οι εμπλεκόμενοι ότι τους παρέχει η πολιτική κάλυψη που απολαμβάνουν.
Υπάρχει υγιής πολιτικός κόσμος – και μέσα στην κυβερνητική παράταξη – όπως υπήρξαν υπουργοί και διοικητές που προσπάθησαν να βάλουν τάξη στον ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά τους σταμάτησε ένα αόρατο χέρι. Ο υγιής αυτός κόσμος οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στη χώρα.