Εν αναμονή των πρώτων μετρήσεων μετά τις αποκαλύψεις της υπόθεσης του ΟΠΕΚΕΠΕ ας δούμε ποιες είναι οι κρίσιμες παράμετροι που θα καθορίσουν τον πολιτικό αντίκτυπο, το βάθος, τα κέρδη και τις ζημίες για τα κόμματα και τους εμπλεκομένους:
1. Ενημέρωση και σημασία της υπόθεσης. Ο πρώτος παράγοντας που πρέπει να εξεταστεί είναι ο βαθμός ενημέρωσης και η σημασία που αποδίδουν οι πολίτες στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Πόσο στενά το παρακολουθούν εν μέσω θέρους και πόσο μεγάλη σοβαρότητα αποδίδουν στην υπόθεση; Θεωρούν ότι είναι κάτι που αγγίζει την καθημερινότητά τους; Εχει αντίκτυπο στις ζωές τους ή εκλαμβάνεται ως μία εδραιωμένη κατάσταση που αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της περιφερειακής αγροτικής οικονομίας της χώρας; Οι πρωταγωνιστές προσδίδουν έναν τραγελαφικό χαρακτήρα και ο κίνδυνος να μετατραπεί μία σοβαρή υπόθεση διασπάθισης ευρωπαϊκών κονδυλίων σε χιουμοριστικό σκετς καλοκαιρινής επιθεώρησης είναι υπαρκτός. Κι όταν ένα γεγονός αντιμετωπίζεται με ελαφρότητα τείνει να χάνει και τη σημασία του. Η εξέλιξη αυτή προφανώς ευνοεί το κυβερνητικό στρατόπεδο που ήδη από την πρώτη στιγμή επιχείρησε να παρουσιάσει το σκάνδαλο ως μία περίπου γνωστή και παγιωμένη κατάσταση των τελευταίων 40 ετών στον αγροτικό κόσμο διαχέοντας τις ευθύνες διαχρονικά. Η αντιπολίτευση και κυρίως το ΠΑΣΟΚ προσπαθούν να αποτρέψουν μία τέτοια εξέλιξη εστιάζοντας στην εμπλοκή των κυβερνητικών στελεχών και απομονώνοντας τη χρονική περίοδο τέλεσης των αδικημάτων. Το ποιο απ’ τα δύο αφηγήματα θα επικρατήσει είναι κομβικό για τον μακροπρόθεσμο πολιτικό αντίκτυπο. Επιπλέον είναι καθοριστικής σημασίας το πού θα αποδοθεί η πατρότητα του σκανδάλου: θα ενοχοποιηθούν μόνο κάποια τοπικά στελέχη και ίσως και ορισμένα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου ή στο συλλογικό υποσυνείδητο θα εγγραφεί και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός; Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ένας από τους βασικούς λόγους για τον οποίο επιλέχθηκε σε τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις ο Κυρ. Μητσοτάκης ήταν ακριβώς η προσδοκία ή η πεποίθηση για μεγάλο τμήμα της πλειοψηφίας ότι ο αρχηγός της ΝΔ διέθετε τα απαραίτητα μεταρρυθμιστικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να απαλλάξουν τη χώρα από τις χρόνιες παθογένειες ενός κομματικού πελατειακού συστήματος.
2. Απόδοση ευθυνών. Αυτό είναι το δεύτερο κομβικό σημείο της υπόθεσης. Σε ποιον θα πέσει το ανάθεμα για το συγκεκριμένο σκάνδαλο; Αποκλειστικά στη σημερινή κυβέρνηση ή σε όλες τις κυβερνήσεις διαχρονικά; Σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα που συνεχίζει να λειτουργεί κατά βάση πελατειακά ή σε κάποιους επιτήδειους ενός τοπικού κυκλώματος; Και τελικά η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ εκλαμβάνεται ως ένα μεμονωμένο περιστατικό κακοδιαχείρισης ή είναι μέρος ενός ευρύτερου φαινομένου γενικευμένης διαφθοράς από την οποία δεν μπορούμε να απαλλαγούμε; Οι ευθύνες συνήθως δεν αποδίδονται αποκλειστικά προς μία κατεύθυνση, ωστόσο, όσο περισσότερα είναι τα χρόνια παραμονής μιας κυβέρνησης στην εξουσία τόσο ευκολότερη και μεγαλύτερη είναι η ταύτιση με τα κακώς κείμενα. Διαφορετικός θα ήταν ο αντίκτυπος μιας αντίστοιχης υπόθεσης στον δεύτερο χρόνο μιας κυβερνητικής θητείας και πολύ διαφορετικός είναι έξι χρόνια μετά. Εξίσου σημαντικός είναι και ο τρόπος με τον οποίον η κυβέρνηση θα χειριστεί την υπόθεση. Θα γίνει αυτό με διαφάνεια; Οι κυβερνητικές ενέργειες θα είναι προς την κατεύθυνση της διαλεύκανσης ή της συγκάλυψης των ευθυνών; Η κυβέρνηση είναι πολύ πιθανό όπως έκανε και σε άλλες υποθέσεις να κατηγορήσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης για εργαλειοποίηση. Το ΠΑΣΟΚ που σε αυτή τη φάση φαίνεται να σηκώνει το αντιπολιτευτικό βάρος προσπαθεί να λειτουργήσει θεσμικά περιφρουρώντας την πατρότητα των πρωτοβουλιών του και επιχειρώντας να αποφύγει προηγούμενες αστοχίες που το έφεραν απολογούμενο ως παρακολούθημα άλλων πιο ριζοσπαστικών και αντισυστημικών προσεγγίσεων.
3. Πολιτικές επιπτώσεις και εκλογική συμπεριφορά. Η υπόθεση θα πλήξει την εμπιστοσύνη των πολιτών μόνο απέναντι στην κυβέρνηση ή απέναντι στο σύνολο του πολιτικού συστήματος διευκολύνοντας την άνοδο των αντισυστημικών δυνάμεων όπως συνέβη και στην τραγωδία των Τεμπών; Η ΝΔ αισθάνεται σίγουρη ως ο ένας πυλώνας του πολιτικού συστήματος. Αυτό που δεν επιθυμεί είναι την ανάδειξη ενός έτερου πυλώνα εξουσίας που θα μπορέσει σε βάθος χρόνου να την αμφισβητήσει. Η διάχυση των ευθυνών για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ στοχεύει κυρίως το ΠΑΣΟΚ και δευτερευόντως τον ΣΥΡΙΖΑ ευνοώντας τη διατήρηση του κατακερματισμού των εκλογικών δυνάμεων στα κεντροαριστερά και αριστερά του πολιτικού φάσματος. Η απόδοση των ευθυνών θα καθορίσει και το κίνητρο με το οποίο θα ψηφίσουν οι πολίτες στις επόμενες εκλογές. Στον χρόνο που απομένει μέχρι αυτές το εκλογικό σώμα θα αποφασίσει αν θα επικρατήσει τελικά η ψήφος της ελπίδας (ψήφος με κριτήριο την προοπτική θετικής αλλαγής), του φόβου (ψήφος με κριτήριο την ανάγκη σταθερότητας) ή του θυμού (ψήφος διαμαρτυρίας προς το σύστημα ή την κυβέρνηση).
Ο Αντώνης Παπαργύρης είναι διευθυντής
Ερευνών της GPO