Οι χρηματικές αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν υπέρ πολιτών δεν είχαν καμία επίπτωση σε όσους με λάθη παραλείψεις και διαφθορά οδήγησαν την Κυπριακή Δημοκρατία σε καταδίκη – Οι σημαντικές καταδίκες στο ΕΔΑΔ
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει συχνά μια θέση στο εδώλιο του κατηγορούμενου στις δικαστικές αίθουσες του ΕΔΑΔ και δεν είναι λίγες οι καταδίκες που έχει εισπράξει. Μετά από κάθε καταδίκη ακολουθούν υποσχέσεις για συμμόρφωση οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν υποσχέσεις.
Αποφάσεις που αφορούν από την προστασία θυμάτων σεξουαλικής βίας και τις συνθήκες κράτησης στις Φυλακές και τα αστυνομικά κρατητήρια, την ελευθερία της έκφρασης μέχρι και τον σεβασμό στην ιδιωτική ζωή και το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης. Κάτω από τα δικόγραφα και τις ψυχρές νομικές διατυπώσεις υπάρχουν ανθρώπινες ιστορίες πόνου και αδικίας, τις οποίες τις περισσότερες φορές το κράτος τις προσπερνάει με μια αποζημίωση με κάποιες διακοσμητικής φύσεως διορθώσεις για να δώσει την εντύπωση της συμμόρφωσης.
Η υπόθεση Θανάση Νικολάου
Το ΕΔΑΔ είχε κρίνει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία απέτυχε να διεξάγει αποτελεσματική, ανεξάρτητη και ολοκληρωμένη έρευνα για τον θάνατο του Θανάση Νικολάου, παραβιάζοντας έτσι την υποχρέωση διερεύνησης και του δικαιώματος στη ζωή. Έκτοτε η υπόθεση παραμένει ανοικτή και μετά την άρνηση του γενικού Εισαγγελέα να προχωρήσει σε ποινικές διώξεις κατά των προσώπων που εισηγήθηκαν οι ποινικοί ανακριτές, αναμένονται ιδιωτικές ποινικές διώξεις από την οικογένεια του 26χρονου θύματος.
Ανοχή και συγκάλυψη σεξουαλικής βίας
Οι υποθέσεις σεξουαλικής βίας είναι ίσως οι πιο συγκλονιστικές και άβολες για κάθε κοινωνία. Όταν το κράτος αποτυγχάνει να προστατεύσει και να στηρίξει το θύμα, η δικαιοσύνη υφίσταται σοβαρό πλήγμα και αυτό το βιώνουμε τις τελευταίες ημέρες μετά την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση της καταγγελίας της Ν.Τ.
• Η 28χρονη γυναίκα από τη Λάρνακα, κατήγγειλε πολιτικό πρόσωπο για βιασμό της το 2021. Η διερεύνηση που ακολούθησε πνίγηκε στα σεξιστικά στερεότυπα, καθώς δεν εστίασε στην αξία των μαρτυριών του θύματος, αλλά σε φερόμενες «ασυμφωνίες» στις περιγραφές της. Το ΕΔΑΔ διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 3, 8 και 14, καταλογίζοντας στο κράτος ότι υποτίμησε τον ψυχικό και σωματικό πόνο της γυναίκας. Η αποζημίωση καθορίστηκε σε περίπου €35.000 αλλά, όπως συχνά παρατηρείται, το ποσό δεν αναπληρώνει την ηθική βλάβη.
• Ένα άλλο τραγικό κεφάλαιο είχε ανοίξει όταν 19χρονη Βρετανίδα αναγκάστηκε να ξαναζήσει τον ομαδικό βιασμό της, τον οποίο είχε καταγγείλει το 2019. Η αστυνομία και ο τότε Γενικός Εισαγγελέας, αμφισβήτησαν την αξιοπιστία της, μετατρέποντας την σε κατηγορούμενη οδηγώντας σε καταδίκη της για «διασπορά ψευδών ειδήσεων». Η μεταχείριση των κυπριακών αρχών την οδήγησαν σε ψυχολογική κατάρρευση. Το ΕΔΑΔ στο οποίο προσέφυγε καταδίκασε την Κύπρο, επισημαίνοντας ότι οι αρχές περιορίστηκαν στη σταχυολόγηση σεξουαλικών λεπτομερειών αντί της προστασίας του θύματος. Η καταδίκη της Κύπρου και η αποζημίωση των €25.000 δεν άλλαξαν τίποτα στη νοοτροπία του κράτους, το οποίο είχε φροντίσει να «ξεπλύνει» τους νεαρούς Ισραηλινούς που είχαν καταγγελθεί για τον βιασμό.
• Το 2010, η υπόθεση της Οξάνα Ράντσεβα, μιας νεαρής Ρωσίδας που σκοτώθηκε πέφτοντας από τον τρίτο όροφο πολυκατοικίας στη Λεμεσό, αποκάλυψε την κρατική ανικανότητα να προστατέψει τα θύματα εμπορίας ανθρώπων. Το ΕΔΑΔ επέκρινε σκληρά τις κυπριακές αρχές για την ανεπαρκή έρευνα και την αδιαφορία απέναντι στο φαινόμενο trafficking. Ακολούθησε και άλλη έρευνα που οδήγησε σε οριστικό κουκούλωμα της υπόθεσης και των δραστών αυτή της «δολοφονίας» καθώς η 21χρονη Ράντσεβα προσπαθούσε να διαφύγει από τους μαστροπούς που την εξέδιδαν στη Κύπρο. Σοβαρή βοήθεια στους μαστροπούς υπήρξε από αστυνομικούς.
Σε αυτά τα περιστατικά βιασμών, η βασική κρίση δεν είναι νομική, αλλά πρωτίστως κοινωνική. Πώς επιτρέπουμε σε διεστραμμένες αντιλήψεις περί «συγκατάθεσης» να δηλητηριάζουν τη διαδικασία; Συνήθως, το θύμα, καλείται να αποδείξει ότι δεν προκάλεσε με τη συμπεριφορά του. Το ΕΔΑΔ επανειλημμένα έχει σημειώσει ότι η προσπάθεια αναζήτησης αντιφάσεων στις καταθέσεις του θύματος απομακρύνει από τα πραγματικά γεγονότα και την αλήθεια. Σε ότι αφορά την υπόθεση Ράντσεβα είχε αποδειχθεί η συμβολή του ίδιου του κράτους στο σωματεμπόριο και στην προστασία των σωματεμπόρων από την Αστυνομία.
Ελευθερία του Τύπου και τα Όρια της Κριτικής
Δημοκρατία χωρίς ελευθερία έκφρασης και Τύπου δεν υπάρχει. Κι όμως, επανειλημμένα το ΕΔΑΔ έχει επισημάνει την υπερβολική αυστηρότητα των κυπριακών αρχών όταν αυτές θεωρούν ότι θίγεται η «εικόνα» του κράτους ή των πολιτικών. Επίσης η έλλειψη προστατευτικού νομικού πλαισίου για τους δημοσιογράφους οδηγούν σε βιομηχανία δικαστικών αγωγών, οι οποίες λειτουργούν ως μοχλός λογοκρισίας.
• Μόλις πριν λίγες ημέρες το ΕΔΑΔ δικαίωσε την εφημερίδα «Φιλελεύθερος» και στον δημοσιογράφο Χρ. Αρβανίτη για αδικαιολόγητη παρέμβαση του κράτους, στη δημοσιογραφική ελευθερία (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ). Στην απόφαση υπογραμμίστηκε ότι η κυπριακή Δικαιοσύνη επέδειξε υπερβολική αυστηρότητα και δεν στάθμισες επαρκώς το δικαίωμα της κοινής γνώμης να πληροφορείται για θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος. Ο Φιλελεύθερος και ο Χρ.Αρβανίτης είχαν «καταδικαστεί» σε καταβολή αποζημιώσεων τόσο πρωτοδίκως όσο και κατ΄ έφεση από τα κυπριακά δικαστήρια.
• Μια ακόμα υπόθεση που είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον ήταν αυτή του Μακάριου Δρουσιώτη, για άρθρο του στον «Πολίτη». Ο Μακάριος Δρουσιώτης, είχε καταδικαστεί από τα κυπριακά δικαστήρια για δυσφήμιση με υπέρογκες αποζημιώσεις που, όπως αναγνώρισε το ΕΔΑΔ, λειτουργούσαν ως φίμωτρο. Οι χρηματικές ποινές ξεπερνούσαν κατά πολύ κάθε λογικό μέτρο και δημιουργούσαν κλίμα φόβου στη δημοσιογραφική έρευνα. Η ομόφωνη ετυμηγορία του 2022 ανέτρεψε την καταδίκη στη Κύπρο, με το επιχείρημα ότι το κράτος είχε υπερβεί τα όρια της αναλογικότητας.
Πίσω από αυτές τις υποθέσεις κρύβεται η αγωνία των δημοσιογράφων να καλύψουν θέματα που θίγουν συμφέροντα. Μια δημοσιογραφική έρευνα για δημόσια έργα, για χειρισμούς σε μόνιμες προσλήψεις ή ακόμα και για σκιώδεις διασυνδέσεις, συχνά καταλήγει σε «ρεβανσιστικές» αγωγές και διώξεις. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει υπενθυμίσει επανειλημμένα ότι ο Τύπος παίζει ρόλο ελέγχου της εξουσίας και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εχθρός.
Ελευθερία και κατάχρηση εξουσίας
Η φυλάκιση ή η προσωρινή κράτηση και οι συνθήκες παραμονής στα κελιά αποτελούν πεδία όπου το δικαίωμα στην ελευθερία και σε δίκαιη δίκη και αντιμετώπιση μπαίνουν σε δοκιμασία.
• Ρώσος εκζητούμενος, ο S. Dzhandzhgava παρέμεινε προφυλακισμένος για σχεδόν τρία χρόνια χωρίς δίκη, ενώ η απειλή έκδοσής του στη Ρωσία έμοιαζε με καθημερινό εκβιασμό. έκαιγε μέρα με τη μέρα. Το ΕΔΑΔ αποφάσισε ότι η κράτησή του παραβίαζε τα άρθρα 5.1 και 5.4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης καθώς παρανόμως του είχε στερηθεί η αποτελεσματική δυνατότητα να αμφισβητήσει νομικά τη κράτηση του. Η αποζημίωση των €15.000 προφανώς και δεν θεράπευσε την ψυχική φθορά που υπέστη.
• Σε παρόμοια περίπτωση, ο Ι. Khokhlov, επίσης Ρώσος, εκζητούμενος έμεινε κρατούμενος για πολλούς μήνες χωρίς να γίνεται η τακτική επανεξέταση της αναγκαιότητας κράτησης του. Το Δικαστήριο βρήκε και σε αυτή την περίπτωση παραβίαση των άρθρων 5.1 και 5.4, επιβάλλοντας αποζημίωση €26.000.
• Ο Πολωνός κρατούμενος Robert Tadeusz Danilczuk στράφηκε στο ΕΔΑΔ καταγγέλλοντας άθλιες συνθήκες κράτησης στις Κεντρικές Φυλακές (υπερπληθυσμό, κακή υγιεινή, ελλιπή ιατρική φροντίδα). Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 (απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση), καταδικάζοντας την Κύπρο να καταβάλει αποζημίωση και να βελτιώσει άμεσα το καθεστώς κράτησης. Παρά την απόφαση, και παρά την θεαματική βελτίωση που υπήρξε, σήμερα οι Κεντρικές Φυλακές παρουσιάζουν την ίδια άθλια εικόνα
• Η Κυπριακή Δημοκρατία είχε εισπράξει επίσης ακόμα μια καταδίκη για τις άθλιες συνθήκες κράτησής στις Φυλακές μετά από προσφυγή του Ανδρέα Ονουφρίου, ο οποίος είχε τεθεί σε αυστηρή απομόνωση. Το 2010 το ΕΔΑΔ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου λόγω των ελλιπών διαδικαστικών εγγυήσεων στη λήψη και εκτέλεση των μέτρων απομόνωσης στις Φυλακές.
Μετανάστες, Πρόσφυγες και Αστυνομική Κακοποίηση
Οι χώρες της Ευρώπης, ανάμεσά τους και η Κύπρος, δοκιμάζουν τη συνοχή τους σε θέματα μετανάστευσης. Το κράτος συχνά χειρίζεται ανθρώπους χωρίς ένδικα μέσα να αμφισβητήσουν καταχρηστικές πρακτικές.
• Καναδός υπήκοος συλλαμβάνεται στο λιμάνι της Λεμεσού το 2011 για διακίνηση πλαστών εγγράφων. Ισχυρίστηκε ότι υπέστη σωματική βία από αστυνομικούς και, παρά την ιατρική τεκμηρίωση, η αστυνομική έρευνα οδηγεί σε κουκούλωμα όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις. Το ΕΔΑΔ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3, επιβεβαιώνοντας ότι κράτη και οργανισμοί οφείλουν να διενεργούν ουσιαστικές, ανεξάρτητες έρευνες κατά μελών της Αστυνομίας.
• Τρεις Σριλανκέζοι εργάτες, με έγκυρα έγγραφα εργασίας, συνελήφθησαν κρατήθηκαν και απελάθηκαν. Δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να απευθυνθούν σε δικηγόρο, ούτε να ζητήσουν προσωρινή αποφυλάκιση. Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι παραβιάστηκε το άρθρο 5.4 και ανάγκασε τη Κύπρο να τους αποζημιώσει. Θα πρέπει να σημειωθεί πως, οι περισσότεροι μετανάστες δεν έχουν τους πόρους να προσφύγουν στο ΕΔΑΔ, με αποτέλεσμα να μένουν εκτεθειμένοι σε τέτοιες συμπεριφορές.
• Ιρανός αιτητής ασύλου πέρασε σχεδόν έναν χρόνο σε κέντρο κράτησης με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής, χωρίς να εξεταστεί η αίτησή του. Το ΕΔΑΔ διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 3 και 5, επιβάλλοντας αποζημίωση. Ο χρόνος, όμως, κυλούσε εις βάρος της υγείας και της αξιοπρέπειάς του.
Κρατική αδιαφορία
• Συγγενείς αγνοουμένων από το 1974 προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ επειδή το κράτος καθυστερούσε συστηματικά να τους ενημερώσει για την τύχη των δικών τους. Η ψυχική οδύνη, η αβεβαιότητα και η αναβλητικότητα της κρατικής μηχανής παραβίασαν κάθε κανόνα αξιοπρέπειας. Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι παραβιάστηκε το άρθρο 8 (οικογενειακή ζωή) καθώς η Πολιτεία απέτυχε να παράσχει επαρκείς πληροφορίες και στήριξη.
Δικαστικό φάουλ
• Ο πρώην Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας Λουκής Λουκαΐδης κέρδισε προσφυγή στο ΕΔΑΔ κατά της Κύπρου για παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι η ενασχόληση του κυπριακού δικαστηρίου με την υπόθεση υπήρξε επιφανειακή καθώς οι ενδείξεις αξιολογήθηκαν πρόχειρα, χωρίς να δοθεί η δυνατότητα πλήρους παρουσίασης αποδείξεων.
Η υπόθεση Μοδινού
• Πριν από τρεις δεκαετίες, μια υπόθεση άλλαξε ριζικά το νομοθετικό τοπίο στην Κύπρο όσον αφορά τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Το 1993 ο αρχιτέκτονας Αλέκος Μοδινός προσέφυγε στο ΕΔΑΔ καταγγέλλοντας ότι με βάση το άρθρο 171 του Ποινικού Κώδικα της Κύπρου, η ανδρική ομοφυλοφιλία θεωρείτο κακούργημα, με ανώτατο όριο φυλάκισης τα δέκα χρόνια. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η διάταξη παραβίαζε το άρθρο 8 (ιδιωτική ζωή), επισημαίνοντας ότι δεν υπήρχε κοινωνικός κίνδυνος από τη συναινετική σχέση δύο ενηλίκων. Η απόφαση ανάγκασε τη Κυπριακή Δημοκρατία να καταργήσει το άρθρο 171 το 1998 και να υιοθετήσει εναρμονισμένες διατάξεις.
Δικαστικές συγγένειες
• Μια ακόμη κρίσιμη απόφαση που φώτισε την ανάγκη για ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα της δικαιοσύνης ήταν η υπόθεση Νίκολα του 2018. Ο Πάμπος Νίκολας πιλότος στην Cyprus Airways, προσέφυγε το 1998 κατά της εταιρείας διεκδικώντας αποζημίωση για ατεκμηρίωτη απόλυσή του και δυσφήμιση μετά τη δημοσίευση επιστολής σε εφημερίδα που αμφισβήτησε την επαγγελματική του ικανότητα Αρχικά, τα κυπριακά Δικαστήρια απέρριψαν την αγωγή και την Έφεση του.
Κατά τη διαδικασία της έφεσης, αποκαλύφθηκε ότι ένας εκ των δικαστών του Εφετείου ήταν πατέρας δικηγόρου της εταιρείας–αντιδίκου. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι αυτή η στενή οικογενειακή σχέση δημιούργησε «εμφάνιση μεροληψίας», παραβιάζοντας το άρθρο 6.1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη). Ο νόμος επιβάλλει όχι μόνο πραγματική, αλλά και αντικειμενική αμεροληψία του δικαστή.
Το άρθρο Οι καταδίκες της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΕΔΑΔ και οι υποσχέσεις για συμμόρφωση… που έμειναν υποσχέσεις εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.