Με το νέο εργασιακό νομοσχέδιο που εξήγγειλε η κυβέρνηση, παρακολουθούμε τη συστηματική και μεθοδική κατάργηση του οκταώρου και την πλήρη ανατροπή θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, κατακτημένων με αγώνες δεκαετιών.
Η δυνατότητα 13 ωρών ημερήσιας απασχόλησης σε έναν εργοδότη, ακόμα κι αν περιβάλλεται από «όρους» και «προϋποθέσεις», νομιμοποιεί ουσιαστικά ένα νέο καθεστώς εργασιακής εξάντλησης. Σε μια εποχή που η επιστήμη της υγείας επισημαίνει τις επιπτώσεις του χρόνιου στρες, η πολιτεία νομοθετεί προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Η Ελλάδα κατέχει την 1η θέση στην ΕΕ σε μέσο εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας: 41,2 ώρες, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 36,4 (Eurostat, 2023).Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) επισημαίνει ότι πάνω από 48 ώρες/εβδομάδα αυξάνεται έως και 40% ο κίνδυνος καρδιοπαθειών και κατάθλιψης.Παράλληλα, η συλλογική προστασία είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, με μόλις 25% κάλυψη από συλλογικές συμβάσεις, έναντι 80% – 90% σε χώρες όπως η Γαλλία, η Σουηδία και η Δανία. Και όμως, το 74% των εργαζομένων δηλώνει ότι δεν μπορεί να διαπραγματευτεί το ωράριό του (INE/ΓΣΕΕ, 2023).
Παράλληλα, η κυβέρνηση παρουσιάζει την ψηφιοποίηση ως εργαλείο εκσυγχρονισμού. Στην πράξη, όμως, η Ψηφιακή Κάρτα και το ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ μετατρέπουν τον εργαζόμενο σε «χρήστη» που οφείλει μόνος του να καταχωρίζει την αποχώρησή του, να αποδέχεται απλοποιημένες διαδικασίες πρόσληψης και να διαχειρίζεται την εργασιακή του σχέση σαν… λογαριασμό social media. Πρόκειται για υποχώρηση του κοινωνικού κράτους και μετακύλιση ευθύνης από τον εργοδότη στον εργαζόμενο.Η δυνατότητα ταχείας, δίωρης “fast track” πρόσληψης μέσω κινητού νομιμοποιεί την προσωρινότητα, τη μερικότητα, τη λογική της στιγμιαίας απασχόλησης. Οχι στα πρότυπα της κοινωνικής Ευρώπης, αλλά του “gig worker” της άγριας αγοράς.
Φυσικά, η κυβέρνηση θα μιλήσει για «επιλογή». Αλλά τι είδους επιλογή έχει ένας εργαζόμενος που φοβάται την ανεργία, το πρόστιμο στην απουσία, την εργοδοτική αυθαιρεσία; Στην πραγματικότητα, η ευελιξία γίνεται παγίδα. Και η ελευθερία, εικονική. Ακόμη και οι θετικές ρυθμίσεις για τις μητέρες ή τους συνταξιούχους εργαζόμενους κατατεμαχίζονται σε ψηφιακά «δικαιώματα», χωρίς ένα καθολικό και ανθρώπινο πλαίσιο προστασίας. Η μητρότητα δεν είναι app. Η ανθρώπινη ανάγκη για ανάπαυση και φροντίδα δεν ρυθμίζεται με ειδοποιήσεις.Ο μεγάλος απών; Ο κοινωνικός διάλογος. Καμία συμμετοχή των εργατικών κέντρων, καμία διαβούλευση με τις οργανώσεις των εργαζομένων, καμία ουσιαστική πρόβλεψη για συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Αν αυτό το μοντέλο εφαρμοστεί πλήρως, η εργασία στην Ελλάδα θα θυμίζει περισσότερο καθεστώς ταχύρρυθμης εξάντλησης παρά αξιοπρεπή απασχόληση. Και τότε, η κοινωνία δεν θα απορρυθμιστεί μόνο εργασιακά. Θα ραγίσει στον πυρήνα της. Η δυναμική αντίσταση δεν είναι επιλογή πολυτελείας. Είναι ιστορικό καθήκον.
Ο Νίκος Μαρκάτος είναι ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, πρώην πρύτανης, γενικός γραμματέας Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ομότιμων Καθηγητών