Είναι μεσάνυχτα στο Αιγαίο, όμως στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Ηλία στην Ικαρία, το πανηγύρι μόλις αρχίζει.
Δεκάδες χορευτές και πλήθος θεατών, ανάμεσά τους και πολλοί τουρίστες, παρακολουθούν το τοπικό πανηγύρι, μια παραδοσιακή γιορτή που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των καλοκαιρινών εθίμων στα ελληνικά χωριά.
Ο καθένας μπορεί να πιαστεί χέρι-χέρι, να ακολουθήσει τον ρυθμό των λαούτων και να μπει στον κύκλο του «Ικαριώτικου» — ενός παραδοσιακού χορού που, σύμφωνα με την παράδοση, χρονολογείται από τον 15ο αιώνα.
«Άνθρωποι κάθε ηλικίας χορεύουν μαζί σε κύκλο και η ενέργεια που αναδύεται είναι φανταστική», λέει η Katerina Gerner, μία Γερμανίδα δασκάλα γιόγκα που περνάει το μισό χρόνο της στο αν νησί του ανατολικού Αιγαίου, με πληθυσμό περίπου 9.000 κατοίκων.
Ανάμεσα στους χορευτές, είναι και ηλικιωμένοι άντρες, μέλη της διαβόητα μακροβιότερης κοινότητας της Ικαρίας.
«Είναι σαν να μπαίνεις σε μια κατάσταση έκστασης μέσω της μουσικής και του χορού, μέσα στον κύκλο, οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι», προσθέτει.
«Υπάρχουν μεγάλα τραπέζια… πίνουμε, χορεύουμε, η ατμόσφαιρα είναι φιλική, χαρούμενη, όλοι μιλούν με όλους», σημειώνει η Martine Bultot, πρώην γιατρός από τη Γαλλία, η οποία επισκέπτεται την Ικαρία τα τελευταία 35 χρόνια.
Τα περισσότερα καλοκαιρινά πανηγύρια στην Ελλάδα κορυφώνονται στις 15 Αυγούστου, ανήμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου, μιας από τις σημαντικότερες θρησκευτικές εορτές της χώρας.
Στην Ικαρία, ωστόσο, οι γιορτές συνεχίζονται μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Κάθε πανηγύρι συνδέεται με τη γιορτή ενός τοπικού πολιούχου αγίου, όπως του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου και του Αγίου Ιωάννη στις 28 Αυγούστου.
Η Παναγιώτα Ανδριανοπούλου, εθνολόγος στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού στην Αθήνα, επισημαίνει ότι οι εορτασμοί αυτοί έχουν τις ρίζες τους «στα πρώτα χρόνια της ελληνικής ανεξαρτησίας», στις αρχές του 19ου αιώνα.
«Τείνουμε να τους συνδέουμε μόνο με την ψυχαγωγία, αλλά στην πραγματικότητα είχαν και οικονομική, κοινωνική και συμβολική λειτουργία», αναφέρει η ερευνήτρια, η οποία έχει μελετήσει εκτενώς τα πανηγύρια της βόρειας Ελλάδας.
ΤΟΠΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ
«Είναι η στιγμή που εδραιώνονται οι τοπικές αξίες, όπως η φιλοξενία, η ανοιχτοσύνη και η αποδοχή του άλλου», δηλώνει η κα Ανδριανοπούλου στο AFP, αναφερόμενη στην εμπειρία που βιώνουν οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα πανηγύρια.
Όπως εξηγεί, το καλοκαίρι —περίοδος κορύφωσης της συγκομιδής— ευνοούσε και τις εμπορικές ανταλλαγές.
«Αγόραζαν ζώα, υφάσματα, αντάλλασσαν γαλακτοκομικά προϊόντα και ξερά φρούτα, για παράδειγμα», συμπληρώνει.
Η Ικαρία, που παραδοσιακά τοποθετείται στην αριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος με σταθερή υποστήριξη στο Κομμουνιστικό Κόμμα, ήταν από τα πρώτα νησιά που «άνοιξαν» τα πανηγύρια τους και στους επισκέπτες.
«Είναι σημαντικό η κοινότητα ενός χωριού να συσπειρώνεται», τονίζει ο εκ των διοργανωτών του πανηγυριού, Κώστας Πολίτης, ο οποίος συνέβαλε στην προετοιμασία των φαγητών που προσφέρονται προς πώληση κατά τη διάρκεια της βραδιάς.
Το κυρίως πιάτο περιλαμβάνει συνήθως κατσίκι, αρνί ή χοιρινό, τα οποία συνοδεύονται από ρετσίνα.
Ωστόσο, δεν λείπουν και τα απρόοπτα: έχουν καταγραφεί περιστατικά τροφικής δηλητηρίασης.
Πέρυσι, στο χωριό Ηλεία της Πελοποννήσου, σχεδόν 40 άτομα αρρώστησαν μετά την κατανάλωση βραστού αρνιού, ενώ άλλοι 30 χρειάστηκε να νοσηλευτούν προσωρινά στην Άρτα, στη βορειοδυτική Ελλάδα.
«ΟΤΑΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ»
Τα πανηγύρια έχουν γίνει τόσο δημοφιλή τα τελευταία χρόνια, που ορισμένοι κάτοικοι έχουν αρχίσει να ανησυχούν για την αυξανόμενη προσέλευση τουριστών.
Κάποιοι εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για το γεγονός ότι πολλοί πλέον παρευρίσκονται στα πανηγύρια κυρίως για συλλέξουν υλικό για φωτογραφίες και βίντεο με σκοπό να τα αναρτήσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Παλαιότερα, αυτοί οι εορτασμοί διαρκούσαν τρεις μέρες, από Παρασκευή έως Κυριακή», αναφέρει ο Θοδωρής Γεωργίου, συνταξιούχος μηχανικός από τον Πειραιά, που περνά τα καλοκαίρια του στην Ικαρία.
«Σήμερα έχουν πιο εμπορικό χαρακτήρα και συνδέονται με την τουριστική ανάπτυξη», προσθέτει.
Η ολονύκτια διάρκεια των πανηγυριών αποτελεί σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, με ιστορία περίπου 40 ετών.
Μια νεαρή Ελληνοβελγίδα, που προτίμησε να κρατήσει την ανωνυμία της, υποστηρίζει ότι ο τουρισμός έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί τον χαρακτήρα των εορτασμών.
«Δεν θα ξαναπάω ποτέ στην Ικαρία. Ο σεβασμός στις παραδόσεις έχει χαθεί, καθώς οι τουρίστες τις οικειοποιούνται και τις καταστρέφουν», δηλώνει, ασκώντας κριτική στη «μετα-αποικιακή» στάση των επισκεπτών.
Από την άλλη, ο Βαγγέλης Μέλος, που παρευρέθηκε στο πανηγύρι μαζί με τους δύο γιους του, εκφράζει μια πιο φιλοσοφημένη προσέγγιση:
«Όταν αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν και τα πανηγύρια», λέει με ένα χαμόγελο.
The post Στον κύκλο του Ικαριώτικου εδραιώνονται οι τοπικές αξίες appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.