Αν η Ρωσία κατοχυρώσει εδαφικά κέρδη, θα πρέπει να δώσει ως αντάλλαγμα την σιωπηρή συμφωνία της για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ
Η αυριανή συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα, δεν είναι απλώς μια συνάντηση κορυφής. Είναι μια εξέλιξη που μπορεί να καθορίσει την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και να επηρεάσει την ίδια την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Το σκηνικό διαμορφώνεται από τις συζητήσεις των τελευταίων ημερών, με αποκορύφωμα την χθεσινή τηλεδιάσκεψη, του Τραμπ, με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους ηγέτες των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών χωρών. Το συμπέρασμα ήταν αναμενόμενο. Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες δεν βλέπουν την κατάσταση με την ίδια οπτική.
Ο Τραμπ διατήρησε έναν τόνο αισιοδοξίας, χαρακτηρίζοντας τη συνομιλία «πολύ φιλική» και αφήνοντας να εννοηθεί ότι, αν η αυριανή συνάντηση με τον Πούτιν πάει καλά, θα μπορούσε να ακολουθήσει μια δεύτερη, αυτή τη φορά με τη συμμετοχή και του Ζελένσκι. Ωστόσο, οι δηλώσεις του προκάλεσαν ανησυχία, καθώς φάνηκε να αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο μιας λύσης που θα περιλαμβάνει παραχώρηση εδαφών της Ουκρανίας στη Ρωσία χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα.
Απέναντί του, ο Ουκρανός πρόεδρος ξεκαθάρισε πως ο Πούτιν «μπλοφάρει» και ότι κάθε απόφαση για το μέλλον της χώρας του πρέπει να ληφθεί με την άμεση συμμετοχή της Ουκρανίας. «Τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία» ήταν το μήνυμα που πέρασε, όχι μόνο προς τον Αμερικανό πρόεδρο αλλά και προς όλους τους συνομιλητές του.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες, υιοθέτησαν ανοιχτά τη γραμμή Ζελένσκι. Εξέφρασαν την πλήρη αντίθεσή τους σε οποιοδήποτε σενάριο παραχώρησης εδαφών και προειδοποίησαν ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν θα υπονομεύσει μόνο την κυριαρχία της Ουκρανίας, αλλά και τη σταθερότητα ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η φράση «η ειρήνη δεν μπορεί να αποφασιστεί χωρίς την Ουκρανία» αποτέλεσε το κοινό σημείο όλων των Ευρωπαίων που συμμετείχαν.
Ο δρόμος προς την Αλάσκα
Η επιλογή της Αλάσκας για τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν έχει το δικό της βάρος. Η απομονωμένη στρατιωτική βάση Joint Base Elmendorf-Richardson, κοντά στην Άνκορατζ, προσφέρει μέγιστη ασφάλεια. Η Αλάσκα, άλλωστε, υπήρξε κάποτε ρωσικό έδαφος πριν περάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που ορισμένοι στην Ουάσιγκτον θεωρούν ότι ο Πούτιν δεν ξεχνά.
Ο Τραμπ παρουσιάζει τη συνάντηση ως μια «άσκηση ακρόασης» και όχι ως τυπική διαπραγμάτευση. Επισήμως, ο στόχος είναι η επίτευξη κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία, αλλά παρασκηνιακά οι ανησυχίες είναι έντονες. Η απουσία του Ζελένσκι από την πρώτη φάση των συνομιλιών δημιουργεί φόβους για μια συμφωνία που θα διαμορφωθεί ερήμην της Ουκρανίας, αφήνοντας τον Κίεβο μπροστά σε τετελεσμένα.
Στο Κίεβο επικρατεί δυσπιστία, ενώ στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες οι διπλωμάτες ετοιμάζονται για το ενδεχόμενο να χρειαστεί σκληρή πολιτική άμυνα, αν ο Τραμπ κινηθεί προς την κατεύθυνση παραχωρήσεων χωρίς να διασφαλίσει ισοδύναμα οφέλη ή εγγυήσεις ασφαλείας.
Τα κίνητρα του Τραμπ
Ο Τραμπ προσέρχεται στη συνάντηση έχοντας τρεις βασικές επιδιώξεις.
- Πρώτον, να εμφανιστεί ως ο ηγέτης που μπορεί να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, εκεί όπου οι προκάτοχοί του απέτυχαν. Η εικόνα ενός Προέδρου που φέρνει ειρήνη μπορεί να του δώσει σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο στο εσωτερικό, ιδιαίτερα ενόψει της μάχης για τον έλεγχο του Κογκρέσου.
- Δεύτερον, θέλει να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις με τη Ρωσία σε μια λογική «συναλλαγής», βασισμένης στην αντίληψη ότι οι μεγάλες δυνάμεις μπορούν να μοιράσουν ζώνες επιρροής για να αποφευχθεί ένας μακροχρόνιος και δαπανηρός πόλεμος. Στο μυαλό του, η παραχώρηση εδαφών που ήδη κατέχει η Ρωσία θα μπορούσε να θεωρηθεί «ρεαλιστική παραδοχή» της πραγματικότητας στο πεδίο.
- Τρίτον, επιδιώκει να διαφοροποιηθεί από την ευρωπαϊκή γραμμή και να δείξει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι υποχρεωμένες να ακολουθούν τις θέσεις των Βρυξελλών. Αυτό εξυπηρετεί το αφήγημά του για μια Αμερική που βάζει πάνω απ’ όλα τα δικά της συμφέροντα, ακόμα κι αν αυτό προκαλεί δυσαρέσκεια στους συμμάχους.
Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί άνευ σημασίας και η ικανοποίηση της αλαζονείας του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε δεσμευτεί να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, πριν καν αναλάβει καθήκοντα. Επειδή κάτι τέτοιο δεν μπόρεσε να το πετύχει, αύριο μπορεί αν προβεί σε κάποια απρόβλεπτη κίνηση, ώστε να εμφανιστεί ως νικητής. Ήδη έχει κάνει σοβαρότατες παραχωρήσεις στη Ρωσία, βγάζοντας τον Πούτιν από την διεθνή απομόνωση.
Η Ρωσία θέλει εδάφη
Η Μόσχα προσεγγίζει αυτή τη συνάντηση όχι ως μια ευκαιρία για πραγματικό τερματισμό του πολέμου, αλλά ως μέσο για να εδραιώσει τα κέρδη της και να εξασφαλίσει διεθνή αναγνώριση των τετελεσμένων. Ο Πούτιν, γνωρίζει ότι η στρατιωτική φθορά της Ουκρανίας και η κόπωση των Δυτικών κοινωνιών δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για μια συμφωνία που θα παγώσει τη σύγκρουση στα σημερινά σύνορα κατοχής. Από την άλλη γνωρίζει ότι η Ρωσία αιμορραγεί με τεράστιες απώλειες σε ανθρώπους και υλικό. Επίσης οι κυρώσεις έχουν γονατίσει την ρωσική οικονομία και αν ενισχυθούν οι κίνδυνοι εσωτερικής αναταραχής στη Ρωσία, είναι κάτι που ανησυχεί το Κρεμλίνο.
Η Ρωσία δεν έχει δώσει κανένα σημάδι πρόθεσης να εγκαταλείψει την επιθετική της στρατηγική. Οι επιθέσεις στα ανατολικά μέτωπα συνεχίζονται, οι βομβαρδισμοί σε ουκρανικές πόλεις είναι καθημερινοί, και η στρατιωτική μηχανή της Μόσχας εξακολουθεί να στρατολογεί και να εξοπλίζεται με ρυθμούς πολέμου. Για το Κρεμλίνο, η κατάπαυση του πυρός θα είναι ένα διάλειμμα, όχι ένα τέλος. Θα δώσει χρόνο για ανασύνταξη, διπλωματική πίεση και ενίσχυση της θέσης του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η ρωσική στρατηγική βλέπει την αυριανή συνάντηση ως επικοινωνιακή νίκη. Η παρουσία του Πούτιν στο ίδιο τραπέζι με τον Αμερικανό Πρόεδρο, χωρίς τον Ζελένσκι, ενισχύει την εικόνα της Ρωσίας ως ισότιμου παγκόσμιου παίκτη και υποβαθμίζει την Ουκρανία σε ρόλο θεατή της ίδιας της μοίρας της.
Τα πιθανά σενάρια. Κανένα καλό
Το πρώτο σενάριο είναι εκείνο της μερικής συμφωνίας. Ο Τραμπ και ο Πούτιν συμφωνούν σε κατάπαυση του πυρός, με δέσμευση για συνέχιση των συνομιλιών και πιθανή μελλοντική συμμετοχή του Ζελένσκι. Αυτό θα δώσει στον Τραμπ το πολιτικό αφήγημα του «ειρηνοποιού» χωρίς να προκαλέσει άμεση έκρηξη αντιδράσεων στην Ευρώπη.
Το δεύτερο σενάριο είναι η αποτυχία. Οι δύο πλευρές δεν βρίσκουν κοινό έδαφος, ο Πούτιν επιμένει σε πλήρη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στα κατεχόμενα, και ο Τραμπ αποχωρεί χωρίς αποτέλεσμα. Σε αυτή την περίπτωση, η διεθνής εικόνα του θα υποστεί πλήγμα, αλλά θα έχει αποφύγει τη ρετσινιά του «πωλητή εδαφών».
Το τρίτο και πιο αμφιλεγόμενο σενάριο είναι εκείνο της συμφωνίας με εδαφικές παραχωρήσεις. Εάν ο Τραμπ δεχθεί να αναγνωρίσει ρωσικό έλεγχο σε τμήματα της Ουκρανίας χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα, θα προκύψει άμεση πολιτική καταιγίδα στην Ευρώπη, πιθανή ρήξη με την ουκρανική κυβέρνηση και έντονη αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των ΗΠΑ ως εγγυητή της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Το διακύβευμα για την Ευρώπη
Πέρα από το ουκρανικό πεδίο, η Ευρώπη καλείται να διαχειριστεί το ενδεχόμενο μιας μεγάλης στροφής της αμερικανικής πολιτικής. Η αίσθηση ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να προχωρήσει σε συμφωνίες χωρίς τη συναίνεση των ευρωπαϊκών πρωτευουσών αναγκάζει την ΕΕ να εξετάζει σοβαρά την ενίσχυση της στρατιωτικής της αυτονομίας.
Η αυριανή μέρα δεν θα κρίνει μόνο την τύχη του Ντονμπάς ή της Κριμαίας. Θα κρίνει αν η διατλαντική συμμαχία μπορεί να παραμείνει ενωμένη σε ένα από τα πιο κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα της εποχής μας ή αν θα δούμε την αρχή ενός επικίνδυνου αποσυντονισμού.
Το άρθρο Ανάλυση CT: Τραμπ και Πούτιν παίζουν το κύρος τους και την ασφάλεια της Ουκρανίας και την ΕΕ εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.