«Και δεν αγάπησα μόνον εσένα που τόσο με κράτησες / όπως αγάπησα (…) τους μακρινούς φάρους, τα φώτα ενός απίθανου ορίζοντα / τις νύχτες που γύρευα μόνος να βρω τον εαυτό μου». Με τους στίχους του Αναγνωστάκη ως υπόκρουση, οι ακοίμητοι φρουροί της θάλασσας που ρίχνουν φως στις σκοτεινές νύχτες του καλοκαιριού ετοιμάζονται να αφηγηθούν τις άγνωστες ιστορίες τους.
Την Κυριακή, 17 Αυγούστου, 18 φάροι της Ελλάδας θα είναι ανοικτοί για το κοινό από τις 10 το πρωί ως τις 2 το μεσημέρι και από τις 5 το απόγευμα ως τις 8 το βράδυ. Οσοι τους επισκεφθούν θα μπορέσουν να ενημερωθούν για τα τεχνικά χαρακτηριστικά του φάρου στον οποίο βρίσκονται, για τη μοναδική συμβολή των φάρων στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, για την ιδιαίτερη συνεισφορά των φαροφυλάκων αλλά και για την αξιοποίηση του Φαρικού Δικτύου ως φορέα πολιτιστικής κληρονομιάς. Και πάνω από όλα να αφουγκραστούν τα κρυμμένα μυστικά τους. Η δράση θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Φάρων, που γιορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Κυριακή του Αυγούστου.
Νεότερα Διατηρητέα Ιστορικά Μνημεία
Το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο περιλαμβάνει περισσότερους από 140 πέτρινους παραδοσιακούς φάρους και φανούς, οι 46 από τους οποίους έχουν χαρακτηριστεί Νεότερα Διατηρητέα Ιστορικά Μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού. Οι φάροι της Ελλάδας χτίστηκαν, στην πλειονότητά τους, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, όμως οι περισσότεροι υπέστησαν ζημιές κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επισκευάστηκαν μετά τη λήξη του. Θεωρούνται παραδοσιακά «βιομηχανικά μνημεία» με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κατασκευή και είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη ναυτική παράδοση της χώρας μας.
Κάποιοι από τους φάρους αυτούς ατενίζουν τη θάλασσα επί σχεδόν δύο αιώνες. Χτισμένος πάνω στα ερείπια ενός ιερού του Απόλλωνα, σε ένα σημείο όπου, κατά τις ιστορικές πηγές, στην αρχαιότητα γίνονταν θυσίες για να εξευμενιστούν οι θεοί της θάλασσας, βρίσκεται ο φάρος του Δουκάτου στη Λευκάδα, ο οποίος δεσπόζει σε ένα επιβλητικό τοπίο, σε έναν βράχο, 60 μέτρα πάνω από τα κύματα του Ιονίου.
Ενας από τους παλαιότερους εν λειτουργία φάρους της Ελλάδας είναι ο φάρος που έχει χτιστεί στο νησάκι Κρανάη, σε απόσταση 500 μέτρων από το λιμάνι του Γυθείου, και λειτούργησε για πρώτη φορά το 1859. Εχει ύψος 16 μέτρων και στο ισόγειο διαθέτει κατοικία για φαροφύλακα, ενώ μέχρι το 2002 λειτουργούσε με ασετιλίνη.
Ξεχωριστή είναι, επίσης, η περίπτωση του φάρου που δεσπόζει στο ακρωτήρι Ταίναρο, στον φημισμένο Κάβο Ματαπά, όπως αποκαλούν το ακρωτήρι οι ναυτικοί. Ο φάρος αυτός αποτελεί τον νοτιότερο φάρο της ανατολικής ηπειρωτικής Ευρώπης. Χτίστηκε το 1882 από τους Γάλλους, λειτούργησε για πρώτη φορά το 1889 και εξωτερικά είναι διακοσμημένος και με μάρμαρο.
Ιδιαίτερη είναι και η ιστορία του φάρου στο Μεγάλο Εμβολο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος λειτούργησε για πρώτη φορά το 1864, όταν η περιοχή βρισκόταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο στις 11 Μαρτίου 1915 και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός. Το 1944, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, λειτούργησε με ασετιλίνη, ενώ το 1948 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες επισκευής του και προσθήκης νέων δωματίων, τοποθετήθηκαν νέα φωτιστικά μηχανήματα και λειτούργησε ως αυτόματος, μέχρι που το 1963 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε.
Φέτος θα είναι προσβάσιμος στο κοινό και ο φάρος της Κόγχης στη Σαλαμίνα, ο οποίος στέκει στο ακρωτήρι Λυκόπουλο από το 1901. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρά των γερμανικών στρατευμάτων, όμως στις αρχές του 1950 έγινε αναστήλωση του φάρου και επαναλειτούργησε κανονικά. Το 1980 ο φάρος έγινε αυτόματος με ηλιακή ενέργεια, το 2002 χαρακτηρίστηκε ως Ιστορικό και Διατηρητέο Μνημείο και τον Οκτώβριο του 2023 ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες αποκατάστασής του που είχαν ξεκινήσει το 2018.
Οι φάροι που θα είναι ανοιχτοί
– Μεγάλο Έμβολο – Θεσσαλονίκη (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Ακρωτήρι – Θήρα (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Αρκίτσα – Φθιώτιδα (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Μουδάρι – Κύθηρα (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Γουρούνι – Σκόπελος (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Κερί – Ζάκυνθος (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Κρανάη – Γύθειο (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Μελαγκάβι – Λουτράκι (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Πλάκα – Λήμνος (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Κόρακα – Πάρος (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Αλεξανδρούπολη – Αλεξανδρούπολη (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Ταίναρο – Λακωνία (Πρόσβαση στον πύργο: Μόνο στον περιβάλλοντα χώρο),
– Κακή Κεφαλή – Χαλκίδα (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Βασιλίνα – Εύβοια (Πρόσβαση στον πύργο: ΟΧΙ),
– Δουκάτο – Λευκάδα (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Κατάκολο – Ηλεία (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ),
– Δρέπανο – Πάτρα (Πρόσβαση στον πύργο: ΝΑΙ) και
– Κάστρο Αντιρρίου – Ναύπακτος