Ο Τραμπ δεν μπορεί να αγνοήσει ούτε την Ουκρανία, ούτε την Ευρώπη, συζητώντας για το μέλλον των Ουκρανών και των άλλων Ευρωπαίων ως κτηματομεσίτης – Προϋπόθεση η κατάπαυση του πυρός, για να συζητηθεί οποιαδήποτε εδαφική διευθέτηση με ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας
Η χθεσινή τηλεδιάσκεψη της λεγόμενης «ομάδας των προθύμων» με τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι, δεν ήταν απλώς προετοιμασία και «φροντιστήριο», πριν από τη σημερινή συνάντηση στον Λευκό Οίκο. Ήταν ένα πολιτικό σήμα κινδύνου και ταυτόχρονα ένα μήνυμα αποφασιστικότητας, ότι καμία νέα «Αλάσκα» δεν θα ξανασυμβεί ερήμην της Ουκρανίας και της Ευρώπης.
Την τηλεδιάσκεψη συγκάλεσαν και συμπροήδρευσαν ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν και ο Βρετανός Πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, με τη συμμετοχή άλλων ευρωπαίων ηγετών, του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε και της Προέδρου της Commision, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Στόχος, η κοινή γραμμή πριν από τη σημερινή συνάντηση Ζελένσκι – Τραμπ στην Ουάσιγκτον, έπειτα από το αδιέξοδο της φιέστας στην Αλάσκα τον Δεκαπενταύγουστο.
Οι κόκκινες γραμμές
Στην τηλεδιάσκεψη καταγράφηκε σύμπτωση θέσεων, πως δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση για «τελική συμφωνία» χωρίς ουσιαστικές εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία και χωρίς σαφή μηχανισμό που να αποτρέπει νέα ρωσική επίθεση. Στην Ουάσιγκτον πέφτει στο τραπέζι, για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά, ιδέα εγγυήσεων τύπου «Άρθρο 5» εκτός ΝΑΤΟ, ως ένα πλαίσιο κοινής αντίδρασης, αν η Ρωσία ξαναχτυπήσει. Αυτή η δέσμευση θα συνοδευτεί από εξοπλιστικά προγράμματα, χρηματοδότηση και πιθανές «ζώνες ασφαλείας» με παρουσία συμμαχικών στρατευμάτων σε ουκρανικό έδαφος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αμερικανός απεσταλμένος, Στιβ Γουίτκοφ, μίλησε δημοσίως για τύπο «NATOϊκής» προστασίας, ενώ οι Ευρωπαίοι ξεκαθάρισαν πως καμιά συζήτηση για εδάφη δεν νοείται χωρίς προηγούμενη κατάπαυση πυρός και χωρίς την Ουκρανία στο ίδιο τραπέζι.
Η εικόνα της «ομάδας των προθύμων» δεν είναι τυχαίο ρητορικό σχήμα περιγραφής της ομάδας των κρατών που στηρίζουν την Ουκρανία, στην οποία συμμετέχουν, τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα. Η Γαλλική Προεδρία μίλησε ρητά για «Coalition des volontaires», με σκοπό τον συντονισμό πριν από την Ουάσιγκτον. Η Ντάουνινγκ Στρητ δημοσίευσε συναφές κείμενο, όπου καταγράφεται ότι Μακρόν και Στάρμερ συμπροήδρευσαν τη χθεσινή τηλεδιάσκεψη με τη συμμετοχή του Ζελένσκι. Η σημειολογία έχει την σημασία της και δεν είναι άνευ σημασίας η συμμετοχή δύο χωρών μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με πυρηνική δυνατότητα (Γαλλία)
Γιατί πάνε όλοι μαζί στην Ουάσιγκτον;
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ αποφάσισαν να συνοδεύσουν τον Ζελένσκι για τρεις λόγους:
• Πρώτον, για να σπάσουν την απαράδεκτη μεθόδευση της Αλάσκας, όπου ο εισβολέας με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, συζητούσαν για το μέλλον της Ουκρανίας, χωρίς την Ουκρανία. Μάλιστα Τραμπ και Πούτιν ανακοίνωσαν πως υπήρξε πρόοδος και άφησαν να νοηθεί ότι συμφώνησα σε έναν «εδαφικό συμβιβασμό πριν από την κατάπαυση του πυρός», κάτι που οι Ευρωπαίοι απέρριψαν από χθες κατηγορηματικά.
• Δεύτερον, για να προσδώσουν πολιτικό βάρος στις εγγυήσεις ασφάλειας. Η Ευρώπη θα κληθεί να χρηματοδοτήσει, να προμηθεύσει και να επιτηρήσει μεγάλο μέρος της εφαρμογής μιας συμφωνίας ειρήνης. Ως εκ τούτου, θέλει να συνδιαμορφώσει τους όρους, όχι να τους παραλάβει σε κλειστό φάκελο ως οδηγίες από τον Τραμπ και τον Πούτιν.
• Τρίτον, για να προλάβουν μια «λύση» που απλώς παγώνει τη σύγκρουση αφήνοντας ανοιχτή την πόρτα της επόμενης ρωσικής επιδρομής. Ο Ζελένσκι κατέστησε σαφές ότι χωρίς κατάπαυση του πυρός και ουσιαστικές εγγυήσεις, οποιαδήποτε συμφωνία αφήνει ανοικτό τον δρόμο σε νέα ρωσική εισβολή.
Ξαναβρέθηκε η Ευρώπη απέναντι στις ΗΠΑ
Αν ψάξει κανείς ιστορικά ανάλογα, θα βρει τη ρήξη του 2003 για το Ιράκ, όπου Παρίσι, Βερολίνο και Βρυξέλλες (συλλογικά η ΕΕ) αντιτάχθηκαν στην Ουάσιγκτον. Όμως τότε δεν υπήρξε κοινή κάθοδος Ευρωπαίων ηγετών στον Λευκό Οίκο, πόσο μάλλον με ηγέτη τρίτης χώρας (Ουκρανία) στο πλευρό τους, για να επηρεάσουν «εν θερμώ» μια πιθανή αμερικανο-ρωσική συμφωνία. Όπως και να έχουν τα πράγματα, η σύναξη ηγετών στην Ουάσιγκτον σήμερα, είναι κάτι σπάνιο. Είναι οργανωμένη ευρωπαϊκή παρουσία μέσα στο αμερικανικό κέντρο λήψης αποφάσεων για ζήτημα που αγγίζει άμεσα την ασφάλεια της Ηπείρου. Ακόμη και ο βρετανικός Τύπος μιλά για «dream team» που θα συνοδεύσει τον Ζελένσκι.
Πέραν της εικόνας και του μηνύματος που στέλνει, επί της ουσίας, η Ευρώπη δεν πάει να «αντιπαρατεθεί» με τις ΗΠΑ, αλλά να διασφαλίσει ότι η αμερικανική μεσολάβηση δεν θα εκτροχιαστεί σε μια συμφωνία εις βάρος της αποτροπής.
Θρασείς οι όροι Πούτιν
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, από πέρυσι τον Ιούνιο, απαιτεί την παράδοση και των τεσσάρων παρανόμως προσαρτημένων ουκρανικών περιοχών (συμπεριλαμβανομένων και τμημάτων που δεν κατέχει στο Λουγκάνσκ, το Ντονέτσκ, την Ζαπορίζια και την Χερσώνα), την αποκήρυξη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, «αποστρατιωτικοποίηση / αποναζιστικοποίηση» και χαλάρωση κυρώσεων.
Με απλά λόγια, ζητά να νομιμοποιηθεί η εισβολή και κατοχή και να δοθεί και εδαφικό bonus για τη βία και τη φρίκη που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί. Καμία δυτική δημοκρατία δεν θα μπορούσε να υπογράψει ότι «τα σύνορα αλλάζουν με τα τανκς». Γι’ αυτό και οι Ευρωπαίοι προεξοφλούν απόρριψη σημειώνοντας πως οι όροι αυτοί δεν είναι βάση διαπραγμάτευσης αλλά τελεσίγραφο.
Πέρα από το προφανές, ότι οι όροι Πούτιν, ανταμείβουν την επιθετικότητα, υπάρχει και το νομικοπολιτικό μέρος αυτής της υπόθεσης. Οποιαδήποτε συμφωνία παραχωρεί έδαφος χωρίς πλήρες καθεστώς αποτροπής και χωρίς καμία δέσμευση της Μόσχας για επανόρθωση δεν είναι ειρήνη. Είναι πρόσκληση για επόμενο γύρο, μόλις η Ρωσία ανασυγκροτηθεί. Επιπλέον, το Ουκρανικό Σύνταγμα και η κοινωνία έχουν καταστήσει σαφές ότι τέτοιες παραχωρήσεις δεν περνούν. Η ιδέα «να τελειώνουμε δίνοντας τον Ντονμπάς», δεν είναι ρεαλιστική πολιτικά και δεν γίνεται δεκτή ούτε στην Ουκρανία ούτε στην Ευρώπη.
Εκτός από ανήθικη, μια συμφωνία ερήμην των Ουκρανών, είναι και πρακτικά άσκοπη. Καμιά κυβέρνηση στο Κίεβο δεν θα επιβίωνε αν υπέγραφε πράξη εκχώρησης εδαφών μετά τους ποταμούς αίματος 3,5 ετών. Γι’ αυτό σήμερα στην Ουάσιγκτον δεν κάθεται ως «αντίπαλος» η Ευρώπη με τις ΗΠΑ, κάθεται δίπλα στην Ουκρανία, για να δεσμεύσει και την αμερικανική ισχύ και τη ρωσική επιθετικότητα σε ένα πλαίσιο αποτροπής.
Οι φόβοι είναι πραγματικοί
Δεν είναι «υστερία», δεν είναι «ρωσοφοβία» αλλά είναι ρεαλισμός η αξιολόγηση κινδύνου από την ρωσική επιθετικότητα και δεν είναι τυχαίο πως σε αυτή την εκτίμηση συμπίπτουν όλες οι εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών πολλών ευρωπαϊκών χωρών.
Η Εσθονική Υπηρεσία Εξωτερικών Πληροφοριών εκτιμά ότι το Κρεμλίνο προσανατολίζεται σε μακροχρόνια αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ και πιθανή σύγκρουση εντός δεκαετίας. Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας και ο αρχηγός του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, έχουν μιλήσει για «παράθυρο 5–8 ετών» ώστε η Ρωσία να ανασυνταχθεί και να αποκαταστήσει την ισχύ της, για πιθανή επίθεση εναντίον χώρας του ΝΑΤΟ, ενώ η Σουηδία, προτού καν ολοκληρώσει την ένταξη στη Συμμαχία, προειδοποίησε τους πολίτες να «είναι έτοιμοι για πόλεμο».
Σ’ αυτήν την ανάλυση, μια «λύση» που χαρίζει έδαφος στη Μόσχα δεν τελειώνει τον πόλεμο, αλλά απλώς τον μεταθέτει.
Ο μύθος της απούσας Ευρώπης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει τον μηχανισμό Ukraine Facility ύψους έως €50 δισεκατομμυρίων για την περίοδο 2024–2027, για μακροοικονομική στήριξη, ανασυγκρότηση και μεταρρυθμίσεις της Ουκρανίας. Παράλληλα λειτουργεί το σύστημα εκπαίδευσης, που έχει ήδη εκπαιδεύσει δεκάδες χιλιάδες Ουκρανούς στρατιώτες και πρόσφατα επεκτάθηκε χρονικά. Οι Βρυξέλλες έχουν υιοθετήσει 18 πακέτα κυρώσεων, με στοχεύσεις σε όλο το εύρος της ρωσικής Οικονομίας και του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» που διακινεί το ρωσικό πετρέλαιο. Επίσης οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, σύμφωνα με το Ukraine Support Tracker του Ινστιτούτου του Κιέλου, τους τελευταίους μήνες έχουν ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε παραδόσεις οπλισμού στην Ουκρανία. Αυτή η εικόνα και οι αριθμοί δεν δείχνουν «απουσία», δείχνουν δέσμευση και έμπρακτη ανάληψη κόστους.
Ακόμη και στα δύσκολα της ενεργειακής εξίσωσης, οι ευρωπαϊκές απαγορεύσεις εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, οδήγησαν σε ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα. Είναι ακριβό το «σπορ» των κυρώσεων; Ναι. Είναι όμως στρατηγική επένδυση αποτροπής σε έναν πόλεμο φθοράς που θα κόστιζε πολλαπλάσια αν μεταφερόταν στα σύνορα του ΝΑΤΟ.
Η Ευρώπη θα πληρώσει τον λογαριασμό της σταθεροποίησης, φιλοξενεί και θα φιλοξενήσει πρόσφυγες, θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση και θα σηκώσει το βάρος της αποτροπής στα σύνορα της από τη Βαλτική ως τη Μαύρη Θάλασσα. Χωρίς ευρωπαϊκή συναίνεση, κάθε αμερικανική «συμφωνία» είναι καταδικασμένη να μείνει στο χαρτί.
Η μεγάλη εικόνα που μπάζει από παντού
Η δικαιολογία που διακινείται -και όχι τυχαία -πως ο «μέγας διαπραγματευτής» Τραμπ, επιχειρεί να καλοπιάσει τη Μόσχα για να την αποτραβήξει από το Πεκίνο, δεν στέκει.
Πρόκειται για παλιό σχέδιο του Νίξον την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, που μπορεί να ακούγεται ως έξυπνη ιδέα στα πάνελ και στα ΜΚΔ, αλλά καταρρέει ενώπιον των πραγματικοτήτων.
Το 2024 το διμερές εμπόριο Κίνας–Ρωσίας έσπασε ιστορικό ρεκόρ, αγγίζοντας τα $245 δισεκατομμύρια. Ρωσία και Κίνα πραγματοποιούν όλο και συχνότερα κοινές αεροναυτικές ασκήσεις, ενώ αναλύσεις από έγκυρα think tanks καταγράφουν στενή, αν και ασύμμετρη, στρατηγική σύγκλιση, Πεκίνου – Μόσχας. Το Πεκίνο ενισχύει την πολεμική βιομηχανία της Ρωσίας με εξελιγμένη τεχνολογία και πιστώσεις, η Μόσχα προσφέρει ενέργεια, μέταλλα και γεωπολιτική «αναστάτωση» που βολεύει το Πεκίνο, αφού δεν εμπλέκεται άμεσα. Δεν σπάει λοιπόν εύκολα ο ρωσο-κινέζικος άξονας με παραχωρήσεις της Δύσης στην Ουκρανία και το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να υπονομευθούν οι αμερικανικές εγγυήσεις προς συμμάχους και να δοθεί κίνητρο στο Πεκίνο να δοκιμάσει τα όρια των ΗΠΑ στην Ταϊβάν.
Με άλλα λόγια, πολιτική κατευνασμού έναντι της Ρωσίας, σημαίνει πολιτική κατά των συμφερόντων των ίδιων των ΗΠΑ.
Ακόμη κι αν (λέω αν) ο Πούτιν υπέγραφε κάτι, η δομή συμφερόντων Μόσχας–Πεκίνου, από την ενέργεια ως την τεχνολογία, παραμένει ευθυγραμμισμένη. Μια συμφωνία στην Ουκρανία «με εδαφικό αντάλλαγμα» θα εκπέμψει διεθνώς το μήνυμα ότι οι ΗΠΑ επιβραβεύουν την ωμή ισχύ όταν αυτή παράγει de facto αποτελέσματα, άρα γιατί να μη δοκιμάσουν και άλλοι με πρώτη την Τουρκία που μας αφορά; Η αποτροπή χτίζεται με συνέπεια, όχι με «ευέλικτες» αρχές. Πρακτικά, η Ουάσιγκτον θα κατέστρεφε τον υπ’ αριθμόν ένα γεωπολιτικό της πλεονέκτημα, το δίκτυο συμμάχων, για να κυνηγήσει έναν ρωσοκινεζικό «διαζύγιο» που ούτε οι ψυχροπολεμικές μνήμες δεν εγγυώνται.
Τι μπορούμε να περιμένουμε σήμερα;
Η ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία θα επιδιώξει να κλειδώσει σεβασμό σε αρχές. Κατάπαυση του πυρός πρώτα, καμία εκ των προτέρων παραχώρηση εδαφών, εγγυήσεις ασφάλειας με πραγματικό αντίκρισμα, χρηματοδότηση και βιομηχανική υποστήριξη για ανασυγκρότηση και ανάληψη κόστους από την Ρωσία για τις καταστροφές που προκάλεσε
Η Ουάσιγκτον, μετά την Αλάσκα, δείχνει διατεθειμένη να συζητήσει σοβαρά το σκέλος των εγγυήσεων και εκεί θα κριθεί αν μιλάμε για «σχήμα» ή για μηχανισμό εγγυήσεων. Οι διαρροές από αμερικανικής πλευράς, ακόμα και από το στρατόπεδο των Ρεπουμπλικάνων παραδέχονται ότι «χωρίς τους Ευρωπαίους» δεν υπάρχει βιώσιμη εφαρμογή.
Το «ειρηνευτικό» εγχείρημα της Αλάσκα φάνηκε έτοιμο να γράψει ιστορία με «φρου φρου και αρώματα». Βαρύγδουπες δηλώσεις Τραμπ που διαψεύδονται συνεχώς, σχεδόν καθόλου ουσία και επικίνδυνα υπονοούμενα για «γρήγορη λύση» με παραχώρηση ουκρανικού εδάφους. Η χθεσινή τηλεδιάσκεψη των «προθύμων» λειτούργησε ως δίχτυ ασφαλείας και η σημερινή κοινή κάθοδος στην Ουάσιγκτον είναι η επίδειξη αναγκαίας πολιτική «αγένειας»,η οποία λέει «μέχρι εδώ». Η Ευρώπη δεν είναι απούσα, είναι παρούσα και πληρώνει παροχή οπλισμού, με κυρώσεις που πονάνε, με εκπαίδευση και με ένα ταμείο «50 δισεκατομμυρίων, που κρατά όρθιο το ουκρανικό κράτος.
Όσο και αν θέλουν να πείσουν οι «τραμπικότεροι» του Τραμπ, δεν υπάρχει «έξυπνη γεωπολιτική» που να δικαιολογεί την πριμοδότηση της ρωσικής βίας για να ασχοληθούμε με το Πεκίνο. Αν η Δύση θέλει ειρήνη στην Ευρώπη και αξιοπιστία στον Ινδο-Ειρηνικό, ο μόνος δρόμος περνάει από το αυτονόητο. Καμία αποδοχή εδαφικής ληστείας, εγγυήσεις που αποτρέπουν επανάληψη εισβολής και μια Ουκρανία οπλισμένη και ασφαλή για όσο χρειαστεί.
Το άρθρο Ανάλυση CT: Γιατί σήμερα οι «πρόθυμοι» μπαίνουν μαζί με τον Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο; εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.