Οι εξαγωγές προϊόντων σπάνιων γαιών της Κίνας κατέγραψαν τον Ιούλιο το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι μηνών, σηματοδοτώντας μια εντυπωσιακή ανάκαμψη μετά από μια περίοδο αβεβαιότητας που είχε προκαλέσει η απειλή του Πεκίνου να περιορίσει την παγκόσμια προσφορά. Σύμφωνα με στοιχεία που επεξεργάστηκε το Bloomberg, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 69% σε ετήσια βάση, φτάνοντας τις 6.422 τόνους, επίδοση που αποτελεί την υψηλότερη από τον Ιανουάριο. Στην κατηγορία των προϊόντων αυτών κυριαρχούν οι μαγνήτες σπάνιων γαιών, μικρά αλλά απολύτως κρίσιμα εξαρτήματα για τη βιομηχανική παραγωγή, τα οποία έχουν βρεθεί στο επίκεντρο των εμπορικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Η δυναμική αυτή εξέλιξη έρχεται λίγους μόλις μήνες μετά τις προειδοποιήσεις του Πεκίνου ότι θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή παγκόσμια έλλειψη περιορίζοντας τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, ως απάντηση στη σύγκρουση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Η αναφορά στις σπάνιες γαίες δεν είναι τυχαία: πρόκειται για στρατηγικής σημασίας ορυκτά, απαραίτητα για την κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών, μπαταριών, ανεμογεννητριών, ακόμα και για την αμυντική βιομηχανία. Οι μόνιμοι μαγνήτες νεοδυμίου που προκύπτουν από αυτά τα υλικά αποτελούν «κρυφό» θεμέλιο της παγκόσμιας τεχνολογικής αλυσίδας, από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έως τα κινητά τηλέφωνα.
Η αύξηση των εξαγωγών τον Ιούλιο δείχνει ότι η Κίνα επιδιώκει, τουλάχιστον προς το παρόν, να διατηρήσει την εικόνα ενός αξιόπιστου προμηθευτή, παρά τις εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, τα στοιχεία υπογραμμίζουν και την απόλυτη εξάρτηση της διεθνούς αγοράς από την κινεζική παραγωγή: η χώρα καλύπτει περίπου το 70% της παγκόσμιας επεξεργασίας σπάνιων γαιών και η ισχύς της ως βασικού προμηθευτή μετατρέπεται σε εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης.
Η στρατηγική σημασία των σπάνιων γαιών έχει καταστεί σαφής σε πολλές χώρες που επιχειρούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ανακοινώσει επενδυτικά σχέδια για νέες εξορύξεις και εναλλακτικές αλυσίδες εφοδιασμού, ενώ οι ΗΠΑ έχουν θέσει σε προτεραιότητα την ανάπτυξη εγχώριων δυνατοτήτων παραγωγής και ανακύκλωσης. Ωστόσο, η ανάπτυξη τέτοιων υποδομών απαιτεί χρόνια και σημαντικές επενδύσεις, την ώρα που η Κίνα συνεχίζει να ελέγχει όχι μόνο την εξόρυξη, αλλά κυρίως τη διαδικασία επεξεργασίας και τεχνογνωσίας.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η αύξηση κατά 69% στις κινεζικές εξαγωγές τον Ιούλιο μπορεί να αντανακλά τόσο τη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων στο βραχυπρόθεσμο επίπεδο, όσο και την ανάγκη των διεθνών βιομηχανιών να αναπληρώσουν αποθέματα υπό τον φόβο πιθανών μελλοντικών περιορισμών. Σημειώνουν επίσης ότι η Κίνα, με τέτοιες κινήσεις, επιδιώκει να στείλει ένα μήνυμα «ευελιξίας» στις αγορές, διατηρώντας παράλληλα την ικανότητα να αξιοποιεί τον κλάδο αυτό ως μοχλό διαπραγμάτευσης όταν οι γεωπολιτικές εντάσεις κλιμακώνονται.
Το ζήτημα των σπάνιων γαιών, πέρα από τον εμπορικό χαρακτήρα, έχει και μια διάσταση ασφάλειας. Η αμερικανική κυβέρνηση, ήδη από την πρώτη περίοδο Τραμπ, είχε χαρακτηρίσει κρίσιμα τα υλικά αυτά για την εθνική άμυνα, ενώ αντίστοιχες ανησυχίες εκφράζονται και στην Ιαπωνία ή την ΕΕ. Η προοπτική ενός παγκόσμιου «σοκ προσφοράς» έχει αναγκάσει πολλές χώρες να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους σε κρίσιμα ορυκτά, σε μια εποχή όπου η ενεργειακή μετάβαση και η πράσινη ανάπτυξη αυξάνουν κατακόρυφα τη ζήτηση.
Συνολικά, η νέα αύξηση στις κινεζικές εξαγωγές σπάνιων γαιών υπογραμμίζει τις εύθραυστες ισορροπίες της παγκόσμιας οικονομίας. Από τη μία πλευρά, οι βιομηχανίες ανά τον κόσμο χρειάζονται απεγνωσμένα αυτά τα υλικά για να στηρίξουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Από την άλλη, η Κίνα γνωρίζει ότι κατέχει ένα από τα πιο ισχυρά «χαρτιά» στη γεωοικονομική σκακιέρα, ικανό να επηρεάσει εμπορικές συμφωνίες, στρατηγικές συμμαχίες και επενδυτικές αποφάσεις. Το ερώτημα είναι αν οι πρόσφατες υψηλές εξαγωγές σηματοδοτούν μια σταθερή κατεύθυνση ή απλώς μια προσωρινή ανάσα πριν από νέες εντάσεις.