Παρελθόν θα είναι από την 1η Νοεμβρίου 2025 η δημοσίευση διαθηκών στο Πρωτοδικείο και οι πολύμηνες αναμονές των κληρονόμων μέχρι να καταφέρουν να πάρουν στα χέρια τους την αναγκαία δικαστική απόφαση, καθώς από αυτή την ημερομηνία-κλειδί και μετά η αρμοδιότητα περνά στους συμβολαιογράφους, με τις διαθήκες να αναρτώνται πλέον σε ψηφιακή πλατφόρμα με όλα τα εχέγγυα.
Και ενώ όλα είναι έτοιμα για τις δομικές αλλαγές, που συνιστούν τομή στον τρόπο δημοσίευσης των διαθηκών με την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων, στην τελική ευθεία έχουν μπει και οι εργασίες της Επιτροπής για τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα αλλάξουν άρδην το πεδίο του κληρονομικού δικαίου, μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες. Στόχος είναι μέχρι το τέλος Οκτωβρίου η Επιτροπή να έχει παραδώσει το σχέδιο νόμου στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης, ώστε το συντομότερο δυνατόν να πάρει τον δρόμο για τη Βουλή.
Στην ψηφιακή εποχή
Σε κάθε περίπτωση, τόσο οι αλλαγές στο πεδίο των διαθηκών όσο και οι νομοθετικές παρεμβάσεις στο κληρονομικό δίκαιο που προωθούν ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης και ο υφυπουργός Γιάννης Μπούγας αποτελούν θετικό πρόσημο για έναν τομέα που αφορά χιλιάδες πολίτες. Για να γίνει αντιληπτή η βαρύτητα των αλλαγών αρκεί ένα και μόνο παράδειγμα: Κληρονόμος αν καταθέσει σήμερα στο Πρωτοδικείο της Αθήνας διαθήκη για δημοσίευση, λόγω του μεγάλου όγκου των υποθέσεων, θα πρέπει να περιμένει μέχρι το τέλος Νοεμβρίου του έτους 2026! Ενώ με τις ψηφισμένες πλέον αλλαγές από την 1η Νοεμβρίου θα αρκούν λίγες μόνο μέρες για να ολοκληρωθεί η διαδικασία από τον συμβολαιογράφο. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα, όπως λένε αρμόδιες πηγές από τον χώρο της Δικαιοσύνης, ότι ήδη πολλοί πολίτες έχουν αποφασίσει να κρατήσουν τις διαθήκες και αντί να τις προσκομίσουν στο Πρωτοδικείο περιμένοντας τη δημοσίευσή τους για έναν και πλέον χρόνο, να τις παραδώσουν απευθείας σε λίγες ημέρες στον συμβολαιογράφο της επιλογής τους για να ολοκληρωθεί άμεσα η αναγκαία αυτή διαδικασία για την τακτοποίηση των κληρονομικών ζητημάτων που προκύπτουν μετά τον θάνατο του διαθέτη.
Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η νέα αυτή διαδικασία, που περνά στην ψηφιακή εποχή, διασφαλίζεται από την παρουσία των συμβολαιογράφων, στα καθήκοντα των οποίων ανάγεται η προστασία του δημοσίου συμφέροντος, της δημόσιας ασφάλειας και της δημοσιονομικής και κοινωνικής πολιτικής.
Επιπλέον, όπως δηλώνει στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών, Πειραιώς, Αιγαίου και Δωδεκανήσου Ελένη Κοντογιώργη, εν όψει των αλλαγών αυτών θα υπάρξει πιλοτικό πρόγραμμα και θα δοθούν υποδείγματα αποφάσεων στους συμβολαιογράφους για να γίνει η μετάβαση στη νέα εποχή με τις καλύτερες και ασφαλέστερες συνθήκες.
Τι έχει κλειδώσει και οι εκκρεμότητες
Την ώρα πια που το Μητρώο Διαθηκών θα έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας, θα είναι έτοιμο και το νέο κληρονομικό δίκαιο, αποτέλεσμα πολλών γόνιμων συνεδριάσεων εγνωσμένου κύρους εκπροσώπων όλων των θεσμικών φορέων που έχει συσταθεί από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Τις επόμενες μέρες, ύστερα από μία ολιγοήμερη διακοπή λόγω θερινών διακοπών, τα μέλη της επιτροπής συνεχίζουν τις εργασίες τους με πολλά κρίσιμα κεφάλαια να έχουν – σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ» – κλειδώσει και ορισμένα άλλα να βρίσκονται ακόμα στη διαδικασία των συζητήσεων και της επιστημονικής ζύμωσης.
Τι αλλάζει
- Παραμένουν οι ιδιόγραφες διαθήκες όπως και τώρα, αλλά με δικλίδες ασφαλείας. Αν ο κληρονόμος είναι εκτός του κύκλου της διαδοχής θα απαιτείται η διενέργεια γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης.
- Αυξάνεται το κληρονομικό ποσοστό της/του συζύγου από το 25% που είναι στο 33,3%.
- Η νόμιμη μοίρα από εμπράγματο γίνεται ενοχικό δικαίωμα και η απαίτηση του κληρονόμου καλύπτεται με χρηματική αποζημίωση.
- Για πρώτη φορά εισάγονται οι κληρονομικές συμβάσεις αλλά όχι με τρίτα πρόσωπα.
- Ο επιζών σύντροφος σε ελεύθερη συμβίωση – ένωση θα μπορεί να μένει στην κοινή κατοικία για ένα χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο του συντρόφου του.
Οι υπό συζήτηση αλλαγές
- Για τις ιδιόγραφες διαθήκες εξετάζεται να υπάρξει συγκεκριμένο χρονικό διάστημα από τον θάνατο του διαθέτη που θα μπορεί να εμφανίζεται για δημοσίευση. Η δικλίδα ασφαλείας αυτή μελετάται σε μία προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των πλαστών διαθηκών που εμφανίζονται πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του διαθέτη από το… πουθενά.
- Τα χρέη των κληρονομιών. Δεν έχει ακόμα αποφασιστεί εάν μετά θάνατον η περιουσία του κληρονομούμενου θα συνενώνεται ή όχι με την περιουσία του κληρονόμου. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο με ξεχωριστή σημασία, στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος έχει χρέη και γι’ αυτό θα πρέπει να ξεκαθαριστεί το τοπίο, ώστε να μη διακινδυνεύει η περιουσία του κληρονόμου.