Τα δέντρα στον Υμηττό εξακολουθούν να πεθαίνουν. Εκτεταμένες ξηράνσεις πεύκων και κυπαρισσιών εντοπίζονται τον τελευταίο ενάμιση χρόνο στις περιοχές του Βύρωνα, της Καισαριανής, του Παπάγου και αλλού, σημαίνοντας συναγερμό. Επιστήμονες, δασικοί φορείς και Δημοτικές Αρχές αναζητούν την αιτία για την ξαφνική ξήρανση των δέντρων, ενώ τον προβληματισμό ενισχύει το γεγονός ότι το φαινόμενο εμφανίζεται σε είδη που θεωρούνται ιδιαίτερα ανθεκτικά. Το καλοκαίρι δεκάδες αναφορές πολιτών κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Γιατί ξεραίνονται τα πεύκα;» αναρωτιόντουσαν περαστικοί που έβλεπαν πορτοκαλί «κηλίδες» μέσα στο Αισθητικό Δάσος του Υμηττού, κοντά στο Σκοπευτήριο Καισαριανής, στον λόφο Αράπη και αλλού. Είναι ενδεικτικό πως μόνο στα όρια του Δήμου Καισαριανής έχει καταγραφεί, ύστερα από πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής, καθολική νέκρωση σε εκατοντάδες δέντρα που βρίσκονται σε μια έκταση 361 στρεμμάτων.
Το παρελθόν
Σημείο-κλειδί για την εξήγηση του φαινομένου φαίνεται ότι αποτελεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, το παρελθόν του Υμηττού: Το βουνό υλοτομήθηκε στο σύνολό του κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αρχικά από τις κατοχικές δυνάμεις και στη συνέχεια από τον χειμαζόμενο πληθυσμό της Αθήνας που αναζητούσε εναγωνίως καύσιμη ύλη. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου και με πρωτοβουλία της Φιλοδασικής Ενωσης Αθηνών, το βουνό αναδασώθηκε και δημιουργήθηκε το Αισθητικό Δάσος του Υμηττού. Νέες φυτεύσεις έγιναν ξανά τη δεκαετία του ’70 αλλά και τις δεκαετίες του ‘90 και του 2000 εξαιτίας των μεγάλων πυρκαγιών που υπέστη η περιοχή. Πλέον πιθανολογείται ότι η οξεία κλιματική κρίση σε συνδυασμό με το βεβαρημένο παρελθόν του δάσους έχουν οδηγήσει στη μαζική ξήρανση των δέντρων.
«Τα δύο τελευταία καλοκαίρια ήταν πολύ δύσκολα από πλευράς κλιματικών συνθηκών. Είχαμε πάρα πολύ υψηλές θερμοκρασίες και πολύ περιορισμένες βροχοπτώσεις» λέει στα «ΝΕΑ» ο διευθυντής της Φιλοδασικής Ενωσης Αθηνών Παναγιώτης Καφούσιας. «Το γεγονός αυτό οδήγησε στην εξασθένηση των δέντρων ενώ σε δεύτερο χρόνο φλοιοφάγα έντομα βρήκαν την ευκαιρία, εξαιτίας αυτής της εξασθένησης, και τα προσέβαλαν με αποτέλεσμα να επέλθει η ξήρανσή τους. Εχει σημασία το γεγονός ότι το Αισθητικό Δάσος του Υμηττού δημιουργήθηκε ανθρωπογενώς το 1945, καθώς τα μη φυσικά δημιουργημένα δάση θεωρούνται πιο ευάλωτα. Σε κάθε περίπτωση, είναι ένα φαινόμενο σε εξέλιξη το οποίο παρακολουθούμε μαζί με τους επιστήμονες λαμβάνοντας συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό τους, ενώ παράλληλα αναζητούμε ποιος είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για να προχωρήσουμε ώστε να το αντιμετωπίσουμε πλήρως» λέει ο Καφούσιας.
Στις εξυγιαντικές επεμβάσεις που έχει ξεκινήσει η Φιλοδασική Ενωση σε ορισμένα σημεία του Αισθητικού Δάσους του Υμηττού περιλαμβάνονται η κοπή και η απομάκρυνση ξερών δέντρων, ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός των φλοιοφάγων εντόμων, να αποφευχθεί η περαιτέρω εξάπλωσή τους και παράλληλα να περιοριστεί η καύσιμη ύλη στο δάσος. Η διαδικασία σταμάτησε το καλοκαίρι, ενώ στο τέλος Οκτωβρίου, με τη λήξη της αντιπυρικής περιόδου, αναμένεται να ξεκινήσει και πάλι η κοπή και απομάκρυνση των νεκρών δέντρων. Σε κάποια σημεία, όπως στην περιοχή που περιβάλλει τη Μονή Καισαριανής και εκτείνεται μέχρι τον λόφο των Ταξιαρχών – η οποία και διακρίθηκε το 1993 ως Ιστορικός Κήπος της Ευρώπης – η Φιλοδασική Ενωση έχει προχωρήσει και στη φύτευση νέων δέντρων.
Στις κορυφές λόφων
Σημειώνεται ότι πριν από μερικούς μήνες αυτοψία στην περιοχή πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, το οποίο είχε διαπιστώσει ότι «η εμφάνιση των συμπτωματικών δέντρων ήταν διάσπαρτη, με συσσώρευση κυρίως σε εκτεθειμένες περιοχές, για παράδειγμα στις κορυφές λόφων, ή σε ορισμένες κηλίδες». Οι επιστήμονες έλαβαν υπόψη τους ότι το Αισθητικό Δάσος αποτελεί τεχνητό δασικό οικοσύστημα, το οποίο φυτεύτηκε σε διαφορετικές περιόδους του 20ού αιώνα και ότι το έδαφος του είναι βραχώδες και πιθανά φτωχό, καθώς, όπως σε άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου της Αττικής, η περιοχή αποτελούσε τμήμα αρχαίων λατομείων – για ασβεστόλιθο και μάρμαρο. «Η επίδραση του εδάφους εμφανίζεται και στο μέγεθος των δέντρων, το οποίο είναι αρκετά μικρότερο δεδομένης της ηλικίας τους. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες τους θερινούς μήνες των τελευταίων ετών και την ξηρασία, έχουν επιβαρύνει καθοριστικά τη βιωσιμότητα αυτών των αναδασωμένων εκτάσεων» ανέφεραν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη δημιουργία του Αισθητικού Δάσους του Υμηττού προτιμήθηκε να φυτευτεί τραχεία πεύκη, ένα είδος της ανατολικής Μεσογείου, αντί της χαλεπίου πεύκης που είναι το κατεξοχήν πεύκο της Αττικής, επειδή το πρώτο θεωρείται ανθεκτικότερο είδος στις πολύ δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή από πλευράς κλίματος και εδάφους. Παρ’ όλ’ αυτά, οι ειδικοί δεν μπόρεσαν το 1945 να προβλέψουν τη δραματικές αλλαγές που θα συνέβαιναν στο περιβάλλον τις επόμενες δεκαετίες εξαιτίας της κλιματικής κρίσης.