Όμηροι των δασικών χαρτών είναι σήμερα δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως μέχρι να τελεσιδικήσουν οι περίπου 300.000 αντιρρήσεις – που έχουν υποβληθεί επί των δασικών χαρτών –, όσοι διεκδικούν μια έκταση ή θέλουν να την αξιοποιήσουν, βρίσκονται σε ένα ιδιότυπο καθεστώς ομηρείας, αφού οι δικαιοπραξίες δεν είναι ασφαλείς.
Σύμφωνα με στοιχεία από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί συνολικά 460.000 αντιρρήσεις και αιτήματα διόρθωσης προδήλου σφάλματος και έχει εξεταστεί το 35%. Εύλογα τίθεται το ερώτημα: πού οφείλεται το πρόβλημα με συνέπεια όλες αυτές οι υποθέσεις να παραμένουν στα συρτάρια των υπηρεσιών;
Κατά το ΥΠΕΝ, από τις βασικότερες αιτίες του προβλήματος, ήδη από το 2020, είναι η μη λειτουργία αρκετών Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων – κυρίως κατά την περίοδο της πανδημίας – καθώς και η πολύμηνη αποχή Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας από δίκες συμφερόντων του Δημοσίου, που σε πολλές περιοχές έφτασαν έως και τους 12 μήνες.
Η υποστελέχωση των Επιτροπών
Και βεβαίως, όπως λένε, είναι η υποστελέχωση των Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων. Κατά τις ίδιες πηγές, η αναμενόμενη σύσταση νέων Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να αυξήσει τον ρυθμό εξέτασης των αντιρρήσεων, αφού με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση (Ιούλιος του 2025) καθίσταται δυνατή η ίδρυση και νέων ΕΠΕΑ.
Σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται να ενσωματωθούν στους έως τώρα κυρωμένους δασικούς χάρτες οι αναμορφώσεις που θα προκύψουν από την εκδίκαση των αντιρρήσεων (σταδιακά με κατάλληλη ομαδοποίηση, ύστερα από έκδοση σχετικής Οδηγίας τον περασμένο Αύγουστο από τη Γενική Γραμματεία Δασών).
Οι περιοχές που εξαιρούνται
Σημειώνεται ότι με τις αλλαγές που δρομολογούνται για τα όρια των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, και τη… μεταφορά της Γ’ Ζώνης εκτός των ορίων των οικισμών, έρχονται νέες αλλαγές στη σύνταξη των δασικών χαρτών. Κι αυτό συμβαίνει επειδή τα όρια των οικισμών (τα περίφημα μαύρα περιγράμματα) είχαν εξαιρεθεί, και τώρα, πρέπει να γίνει εκ νέου επαναπροσδιορισμός της κατάστασης και εκ νέου σύνταξη των δασικών χαρτών. Έτσι, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μπαίνει πλέον και το άρθρο του 24 του νόμου 3889/2020 που αφορά τα όρια των οικισμών που χαρακτηρίζονται δασικά στον υπό ανάρτηση δασικό χάρτη. Για τον λόγο αυτόν, στο ΥΠΕΝ έχουν ήδη έτοιμο σχέδιο ρύθμισης σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού, όπως συζητήθηκε και σε πρόσφατη ημερίδα τον περασμένο Απρίλιο, παρουσία δεκάδων μελετητών.
«ΤΑ ΝΕΑ» παρουσιάζουν μέσα από 20 ερωτήσεις – απαντήσεις όλες τις απαραίτητες πληροφορίες/επιλογές που έχουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων, προκειμένου να κατοχυρώσουν την περιουσία τους και να κινούνται με ασφάλεια μέσα στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται.
1) Τι μπορούν να κάνουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν πρόλαβαν να υποβάλουν αντίρρηση επί του περιεχομένου των δασικών χαρτών;
Μπορούν να καταθέσουν αίτημα αναμόρφωσης του κυρωμένου δασικού χάρτη στην οικεία Διεύθυνση Δασών, εφόσον έχουν διοικητική πράξη που δεν συμπεριελήφθη σε αυτόν. Μπορούν να υποβάλουν αίτημα διόρθωσης (αναμόρφωση) με πρόδηλο σφάλμα.
2) Ποιες είναι οι πράξεις της διοίκησης και τα πρόδηλα σφάλματα που μπορούν να αναμορφώσουν τον κυρωμένο δασικό χάρτη;
Οι πράξεις της διοίκησης που μπορούν να αναμορφώσουν τον κυρωμένο δασικό χάρτη είναι, μεταξύ άλλων, εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια πόλης, αποφάσεις χαρακτηρισμού οικισμού ως προϋφισταμένου του έτους 1923, πράξεις οριοθέτησης, παραχωρητήρια αγροτικών κλήρων κ.ά.
3) Τι είναι τα πρόδηλα σφάλματα;
Πρόδηλα σφάλματα στη διαδικασία κατάρτισης του δασικού χάρτη ορίζονται, μεταξύ άλλων, η εσφαλμένη τεχνική απόδοση των οριογραμμών επί των φωτογραμμετρικών υποβάθρων, η λανθασμένη απεικόνιση αγροτικής έκτασης ως δασικής, η παράλειψη εκ παραδρομής της αποτύπωσης σαφώς δασικής έκτασης εντός ευρύτερης άλλης μορφής (αγροτικής κ.λπ.) και το αντίστροφο.
4) Τι γίνεται στην περίπτωση που δεν γίνει δεκτή η αντίρρηση;
Ο ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα άσκησης αίτησης ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας κατά της πράξης ολικής κύρωσης του δασικού χάρτη για το τμήμα εκείνο της αντίρρησης που η ΕΠΕΑ δεν έκανε αποδεκτό.
5) Τι ισχύει για τα ιδιοκτησιακά ζητήματα;
Στις περιοχές όπου δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου, το ΥΠΕΝ νομοθέτησε ότι για τις περιοχές αυτές (νησιά Ιονίου, Κρήτη, Λέσβος, Σάμος, Χίος, Κυκλάδες, Κύθηρα, Αντικύθηρα, Δωδεκάνησα και Μάνη) το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα ιδιοκτησίας σε δάση και δασικές εκτάσεις εκτός αν διαθέτει τίτλους ιδιοκτησίας.
6) Τι ισχύει με τις αποδοχές κληρονομιάς ακινήτων;
Οι πράξεις αποδοχής κληρονομιάς εξαιρέθηκαν από την υποχρέωση επισύναψης πιστοποιητικού περί του δασικού χαρακτήρα της έκτασης.
7) Τι ισχύει με τις μεταβιβάσεις σε έκταση χαρακτηρισμένη ως δασική στον αναρτημένο δασικό χάρτη, που όμως η Επιτροπή Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) έκανε αποδεκτή αντίρρηση;
Μέχρι να κυρωθεί το επίμαχο τμήμα του δασικού χάρτη, στο σχετικό συμβόλαιο προσαρτάται αντίγραφο της απόφασης της ΕΠΕΑ με τον αριθμό διαδικτυακής ανάρτησης (ΑΔΑ) από τη Διαύγεια, και με επισυναπτόμενο τοπογραφικό διάγραμμα επί του οποίου βεβαιώνεται ότι το ακίνητο είναι αυτό, ως προς το οποίο έχουν γίνει δεκτές οι αντιρρήσεις.
8) Πώς αποδεικνύεται ο χαρακτήρας έκτασης – για οποιαδήποτε νόμιμη χρήση/συναλλαγή με το Δημόσιο/συμβολαιογραφική πράξη – μετά την κύρωση των δασικών χαρτών;
Μετά την κύρωση του δασικού χάρτη κάθε μεταβολή των εμπραγμάτων δικαιωμάτων σε δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, πρέπει να συνοδεύεται από σχετικό πιστοποιητικό της αρμόδιας Διεύθυνσης Δασών. Αν η έκταση δεν έχει δασικό χαρακτήρα τότε αρκεί υπεύθυνη δήλωση επί του τοπογραφικού διαγράμματος που συνοδεύει τη σχετική πράξη του συμβολαιογράφου με την οποία δηλώνεται ότι το συγκεκριμένο ακίνητο δεν έχει δασικό χαρακτήρα.
9) Οταν μέρος ιδιοκτησίας έχει χαρακτηριστεί δασικό, μπορεί να μεταβιβαστεί το αγροτικό τμήμα της;
Το ΥΠΕΝ με νομοθετική ρύθμιση έδωσε το δικαίωμα σε ιδιοκτησίες που περιλαμβάνουν και δασικές και αγροτικές εκτάσεις να μπορούν να μεταβιβάζονται, ως προς το μη δασικό τμήμα, χωρίς αυτό να θεωρείται κατάτμηση.
10) Μπορεί να εκδοθεί οικοδομική άδεια σε έκταση που είναι εν μέρει δασική και εν μέρει άλλης μορφής (ΑΑ);
Εφόσον το τμήμα του γεωτεμαχίου που δεν εμπίπτει στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας πληροί τους όρους αρτιότητας, τότε εκδίδεται άδεια δόμησης.
11) Τι ισχύει για τις εκτάσεις που ενώ δεν ήταν δασικές, έχουν αποτυπωθεί ως τέτοιες στους δασικούς χάρτες επειδή κηρύχθηκαν αναδασωτέες;
Στις περιπτώσεις που οι αποφάσεις των ΕΠΕΑ εξαιρούν εκτάσεις της υπαγωγής τους στον δασικό χάρτη ως δάση ή δασικές, αυτές γνωστοποιούνται στον αρμόδιο Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης για την ανάκληση της απόφασης αναδάσωσης.
12) Τι ισχύει για τις μεταβιβάσεις – αγοραπωλησίες μετά την κύρωση του δασικού χάρτη;
Μετά την κύρωση του δασικού χάρτη κάθε μεταβίβαση, σύσταση, αλλοίωση, και γενικά κάθε μεταβολή των εμπράγματων δικαιωμάτων, στις δασικές εκτάσεις που περιλαμβάνονται σε αυτόν, είναι άκυρη και ανίσχυρη, αν δεν συνοδεύεται από σχετικό πιστοποιητικό της Διεύθυνσης Δασών, με το οποίο βεβαιώνεται ο χαρακτήρας της έκτασης.
13) Τι ισχύει για τις περιοχές που δεν αποτελούν δασικές εκτάσεις;
Για τις περιοχές που περιλαμβάνονται στον κυρωμένο δασικό χάρτη και δεν αποτελούν δασικές εν γένει εκτάσεις, το προαναφερόμενο πιστοποιητικό αντικαθίσταται από υπεύθυνη δήλωση επί του τοπογραφικού διαγράμματος, που συνοδεύει τη σχετική πράξη του συμβολαιογράφου. Στην περίπτωση που δεν υφίσταται αυτή η υποχρέωση, τότε, πρέπει να προσκομιστεί τυπωμένο απόσπασμα από τον χάρτη όπου απεικονίζεται το ακίνητο το οποίο αφορά η συμβολαιογραφική πράξη, όπου εμφανίζονται οι συντεταγμένες των κορυφών του ακινήτου, με την οποία δηλώνεται υπευθύνως από τον συντάκτη του πως το συγκριμένο ακίνητο δεν εμπίπτει στις προστατευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας.
14) Στην περίπτωση ενός κυρωμένου δασικού χάρτη μπορεί κάποιος να κάνει διόρθωση; Ποια λάθη διορθώνονται;
Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η αναμόρφωση του κυρωμένου δασικού χάρτη με: Α) την προσθήκη ή διαγραφή των εκτάσεων που υπάγονται ή παύουν να υπάγονται σε αυτόν σύμφωνα με τη δασική νομοθεσία ή με δικαστικές αποφάσεις που κρίνουν επί των πράξεων αυτών, ή επί του ιδιοκτησιακού ζητήματος χορτολιβαδικών και βραχωδών εκτάσεων, ή με διοικητικές πράξεις που έπρεπε να συμπεριληφθούν στον δασικό χάρτη ή εσφαλμένα αποτυπώθηκαν κατά την κατάρτισή του και δεν απεικονίζονται σε αυτόν, Β) με τη διόρθωση προδήλων σφαλμάτων.
15) Πότε δεν διεκδικούνται δικαιώματα από το Δημόσιο;
Για τις εκτάσεις του δασικού χάρτη, που προστίθενται σύμφωνα με τα προαναφερόμενα και δεν υπάγονται στον δασικό νόμο, κατά τον χρόνο κύρωσης αυτού, δεν διεκδικούνται δικαιώματα από το Δημόσιο.
16) Ποια είναι η διαδικασία υποβολής αντιρρήσεων;
Η υποβολή των αντιρρήσεων είναι δυνατή μόνο ηλεκτρονικά, μέσω της ιστοσελίδας του Κτηματολογίου, στην ηλεκτρονική διεύθυνση (https://www.ktimanet.gr/CitizenWebApp/Entrance_Page.aspx) με τη χρήση των κωδικών Taxisnet.
17) Ποια εναλλακτική δυνατότητα έχουν οι ιδιοκτήτες αν δεν είχαν υποβάλει αίτηση ή αν είχε απορριφθεί η αντίρρησή τους;
Όσοι είχαν υποβάλει αντίρρηση μπορούν να προσφύγουν στα διοικητικά δικαστήρια. Εάν δεν έχει κάποιος υποβάλει αντίρρηση έχει δικαίωμα να προσφύγει κατά της απόφασης μερικής ή ολικής κύρωσης του δασικού χάρτη στο ΣτΕ.
18) Γίνονται αντιρρήσεις και στους κυρωμένους δασικούς χάρτες;
Όχι, διότι με πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει κριθεί ότι οι χρόνοι αναρτήσεων αλλά και ο τρόπος δημοσιοποίησης της διαδικασίας των αναρτήσεων και κύρωσης των δασικών χαρτών ήταν επαρκείς, έτσι ώστε οι ιδιώτες να προβούν σε όλες τις νόμιμες ενέργειες.
19) Τι ισχύει για τις οικοδομικές άδειες και επενδύσεις;
Σήμερα, με τον αναρτημένο ή κυρωμένο δασικό χάρτη, αρκεί η βεβαίωση του μηχανικού πως το απλό απόσπασμα του δασικού χάρτη φέρει τον χαρακτηρισμό «ΑΑ» (δηλαδή μη διεπόμενες από τη δασική νομοθεσία), το οποίο κατατίθεται στην υπηρεσία δόμησης του οικείου δήμου και εκδίδεται η οικοδομική άδεια. Το ίδιο ισχύει και για οποιαδήποτε άλλη επένδυση.
20) Εάν σήμερα το αγροτεμάχιο είναι δασική έκταση;
Στην περίπτωση που σήμερα θεωρείται δασική έκταση, αλλά στο παρελθόν με βάση τις αεροφωτογραφίες του 1945 ή του 1960 ήταν αγροτική έκταση, δεν υπάγεται πλέον στη δασική νομοθεσία, και επιτρέπονται όλες οι χρήσεις.