Οσοι έχουν ασχοληθεί με τα χαρακτηριστικά των κοινοτήτων τους στην Ελλάδα, δεν υποβαθμίζουν το ζήτημα της παραβατικότητας. Ωστόσο επισημαίνουν ότι οι αιτίες του είναι βαθύτερες: συνδέονται με τη διαχρονική περιθωριοποίηση των Ρομά στην Ελλάδα, τον συχνό τους αποκλεισμό από την πρόσβαση σε στέγη και εργασία, αλλά και στον κακό σχεδιασμό των όποιων πολιτικών εφαρμόζονται. «Δεν είναι ζήτημα φυλής ή εθνικής καταβολής, αλλά αποτέλεσμα κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών που αφορούν το σύνολο της κοινωνίας» υπογραμμίζει ο Γιώργος Νικολάου.
«Υπάρχει ένας αυτοματισμός σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας πως όταν μιλάμε για Ρομά μιλάμε για φτώχεια, καταυλισμούς, εγκληματικότητα και όχι για μια πολιτισμική ταυτότητα. Εγώ, για παράδειγμα, είμαι ενταγμένη στην κοινωνία, όμως διατηρώ την ταυτότητά μου» αναφέρει η δικηγόρος Αλεξάνδρα Καραγιάννη, εξηγώντας την υποκαταγραφή του πληθυσμού τους.
Εξάλλου, εξηγεί ότι είναι δύσκολο να καταγραφούν κάποιες ομάδες ατόμων που μετακινούνται συχνά. «Μετακινούμενες είναι ορισμένες μικρές ομάδες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και αλλάζουν τόπο για λόγους εργασίας – συνήθως πρόκειται για αγρότες γης ή μικροεμπόρους που πωλούν την πραμάτεια τους σε πανηγύρια. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες ομάδες που μετακινούνται ενίοτε επειδή τους διώχνουν οι δήμοι όταν κατεδαφίζουν καταυλισμούς» αναφέρει. Και φέρνει συγκεκριμένο παράδειγμα: «Το καλοκαίρι του 2020 στον Ασπρόπυργο κατεδάφισαν περίπου 100 παράγκες στον οικισμό της Νέας Ζωής και οι οικογένειες έμειναν στα χαλάσματα, εν μέσω πανδημίας. Οταν πήγαμε να ζητήσουμε εξηγήσεις από τον δήμο, η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι μάζεψαν τα σκουπίδια. Στη συνέχεια αυτής της υπόθεσης, το ΕΔΔΑ απαίτησε από την κυβέρνηση και τον δήμο να απέχει από αναγκαστικές εξώσεις αν δεν υπάρχει εναλλακτική στέγαση».
Το μπαλάκι της ευθύνης
«Η Πολιτεία και η ίδια η κοινωνία ρίχνουν το μπαλάκι της ευθύνης στους Ρομά για τη μη ένταξη. Ομως, πιστέψτε με, κανένας δεν επιλέγει να ζει χωρίς νερό, να τον τρώνε τα ποντίκια σε παραπήγματα και να μην μπορεί να ταΐσει τα παιδιά του. Ακόμα και να το ήθελαν, όμως, η Πολιτεία δεν θα έπρεπε να το επιτρέπει να συμβαίνει, δεν μπορεί μια ευρωπαϊκή χώρα να ανέχεται αυτή την κατάσταση» συνεχίζει η δικηγόρος. «Από το 2017 τρέχει το πρόγραμμα προσωρινών μετεγκαταστάσεων πληθυσμών Ρομά, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία» αναφέρει.
Σε ό,τι αφορά τα προγράμματα ένταξης μελών κοινοτήτων Ρομά, η δικηγόρος τονίζει ότι τις περισσότερες φορές αποτυγχάνουν λόγω κακού σχεδιασμού. «Υπήρχε η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ενταξη των Ρομά 2010-2020. Σχεδιάστηκαν αρκετά προγράμματα, και σωστά, όμως ελάχιστα υλοποιήθηκαν. Επειτα, δημιουργήθηκε νέα Εθνική Στρατηγική για την περίοδο 2020-2030. Κρατήσαμε πολλά από αυτά που είχαν σχεδιαστεί και δεν είχαν γίνει στο πλαίσιο του προηγούμενου σχεδίου. Πλησιάζουμε στα τέλη του 2025 και δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτα, παρά μόνο ένα πρόγραμμα της ΔΥΠΑ για την επιχειρηματικότητα. Ουσιαστικά, αντί να πηγαίνουμε μπροστά, μένουμε ένα βήμα πίσω» καταλήγει η δικηγόρος.